Το «sofagate», το διπλωματικό σκάνδαλο που συγκλόνισε την ΕΕ, όταν ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ άφησαν όρθια, χωρίς κάθισμα, την πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, η οποία αναγκάστηκε τελικά να καθήσει σε έναν χαμηλότερο και απομακρυσμένο καναπέ, στις 6 Απριλίου 2021, δεν λέει να κοπάσει.
Ο Σαρλ Μισέλ και η Φον ντερ Λάιεν συναντήθηκαν από τότε, στις 13 Απριλίου, ενώπιον των προέδρων των πολιτικών ομάδων του ευρωκοινοβουλίου, για να εξηγηθούν. Για την Ευρώπη είναι μείζον θέμα το πως η πρόεδρος της Κομισιόν βρέθηκε σε ένα καναπέ, μακριά από τους άλλους δύο προέδρους, την ώρα που ο Σαρλ Μισέλ καθόταν ήρεμος σε μια χρυσή πολυθρόνα. Και κυρίως, αυτό που απασχολεί είναι το πως να μην επαναληφθεί ένα παρόμοιο επεισόδιο.
«Το είχαμε μυριστεί από καιρό. Δεν υπάρχει καλή χημεία μεταξύ του προέδρου του Συμβουλίου και της προέδρου της Κομισιόν. Αυτό το επεισόδιο στην Τουρκία απλώς επιβεβαίωσε τις υποψίες μας», δήλωσε ο Philippe Lamberts, ένας εκ των προέδρων των Πρασίνων, στην γαλλική Le Monde. Κατά τη διάρκεια σύσκεψης που έγινε στο ευρωκοινοβούλιο, κεκλεισμένων των θυρών, ο Σαρλ Μισέλ ζήτησε ξανά συγγνώμη «την οποία απηύθυνε σε όλες τις γυναίκες που ίσως ένιωσαν προσβεβλημένες από αυτές τις εικόνες», δήλωσε η Iratxe Garcia Perez, επικεφαλής της Προοδευτικής Συμμαχίας σοσιαλιστών και δημοκρατών, στο ευρωκοινοβούλιο.
Σύμφωνα με τον Dacian Ciolos, επικεφαλής της κεντρώας ομάδας Renew Europe, «το επεισόδιο sofagate υπονομεύει την αξιοπιστία της Ευρωπαϊκής Ενωσης ως γεωπολιτικού παράγοντα». Το ίδιο πιστεύει και ο Μάνφρεντ Βέμπερ, επικεφαλής της ομάδας του Λαϊκού Ευρωπαϊκού Κόμματος και εκτιμά ότι πρόκειται για μια «προειδοποίηση. Η ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική δεν είναι προετοιμασμένη για τη σκληρή πραγματικότητα με την οποία έρχεται αντιμέτωπη».
Έχοντας τηρήσει σιγήν ιχθύος επί έξι ημέρες, η πρόεδρος της Κομισιόν και ο πρόεδρος του Συμβουλίου, μίλησαν τελικά την περασμένη Δευτέρα για το γεγονός. Από την πλευρά της, η Φον ντερ Λάιεν, μάλιστα, προειδοποίησε ότι δεν θα ανεχθεί να επαναληφθεί μια παρόμοια κατάσταση και «κατσάδιασε» τον Σαρλ Μισέλ,λέγοντας ότι δεν επιτρέψει να ξαναγίνει όσα συνέβησαν στην Άγκυρα.
Ενώπιον των ευρωβουλευτών, την περασμένη Τρίτη, η πρόεδρος της Κομισιόν έδωσε την δική της ερμηνεία για το πρωτόκολλο, σύμφωνα με το οποίο υπάρχει ισότητα ανάμεσα στους δύο θεσμούς. Στη συμφωνία της ΕΕ υπάρχει το άρθρο 15 το οποίο ορίζει πως ο πρόεδρος του Συμβουλίου είναι αυτός που εκπροσωπεί την εξωτερική πολιτική της ΕΕ για τα θέματα κοινής εξωτερικής πολιτικής και άμυνας, ενώ, σύμφωνα με το άρθρο 17, «η Κομισιόν αναλαμβάνει να εκπροσωπήσει όλα τα υπόλοιπα».
Ασαφή πεδία πολιτικής μεταξύ Συμβουλίου και Κομισιόν
Πάνω σε αυτά τα ασαφή πεδία πολιτικής εδράζονται και όλες οι διαμάχες μεταξύ θεσμών της ΕΕ. Συχνά γίνεται επίκληση της ενδοθεσμικής συμφωνίας του Μαρτίου 2011, η οποία τοποθετεί τον πρόεδρο του Συμβουλίου πρώτο θεσμικά στο πρωτόκολλο. «Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η πρόεδρος της Κομισιόν αποτελεί απλώς μέρος της συνοδείας του προέδρου του Συμβουλίου. Παρευρίσκεται ισότιμα», αναφέρει ο Ερίκ Μαμέρ, εκπρόσωπος της Κομισιόν.
Σύμφωνα με το σάιτ Politico, το γραφείο της Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν έστειλε στην ομάδα συνεργατών του Σαρλ Μισέλ με λίστα πέντε σημείων ώστε να μην επαναληφθεί στο μέλλον ένα καινούριο Sofagate. «Η Κομισιόν προσπαθεί να επωφεληθεί από τη συγκυρία για να αποκομίσει θεσμική και πολιτική ισχύ», αναφέρει από την πλευρά του ο Eric Maurice, υπεύθυνος Βρυξελλών στο Ίδρυμα Robert Schuman.
«Να συγχωνευθούν οι δύο θέσεις προέδρων»
Το 2017, ο πρώην πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ είχε προτείνει να συγχωνευθούν οι δύο θέσεις προέδρων, ώστε η ΕΕ να γίνει πιο ευέλικτη. Σήμερα, ο ευρωβουλευτής Dacian Ciolos επιβεβαιώνει ότι η Ενωση έχει ανάγκη «μιας και μοναδικής φωνής σε διεθνές επίπεδο». «Η πολυφωνία των επικεφαλής προκαλεί ρήγματα από τα οποία ορισμένοι ξένοι ηγέτες επωφελούνται», επισημαίνει ευρωπαϊκή πηγή.
Η Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν και ο Σαρλ Μισέλ θα κληθούν να εξηγηθούν, ξανά, στις 26 Απριλίου, ενώπιον του ευρωκοινοβουλίου, στην ολομέλεια. Η σοσιαλίστρια ευρωβουλευτής Iratxe Garcia Perez τους συνέστησε να παρουσιαστούν με κοινή πρόταση. «Δεν μπορεί να υπάρξει κοινή πρόταση. Οι κανόνες εφαρμόζονται εδώ και δέκα χρόνια. Δεν αλλάζουν μονομιάς, μέσα σε δύο εβδομάδες, χωρίς την απόφαση των κρατών-μελών», προειδοποιεί ευρωπαϊκή πηγή. Που σημαίνει ότι το « sofagate » μόλις τώρα ξεκίνησε.