Μια απροσδόκητη ανακάλυψη στη βόρεια Γαλλία φέρνει στο φως μια πτυχή της προϊστορικής ζωής που ελάχιστοι θα περίμεναν: τη μόδα και την αισθητική.
Σε ανασκαφές κοντά στην πόλη Αμιέν, αρχαιολόγοι εντόπισαν ένα μικρό λίθινο ειδώλιο ηλικίας περίπου 27.000 ετών, το οποίο απεικονίζει με εξαιρετική λεπτομέρεια ένα ανθρώπινο πρόσωπο με πλεγμένο χτένισμα ή πιθανόν με δίχτυ στα μαλλιά.
Η ανακάλυψη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Archaeological Science προκάλεσε ενθουσιασμό, αλλά και απορίες στην επιστημονική κοινότητα, καθώς η απεικόνιση μαλλιών με τέτοια ακρίβεια θεωρείται σπάνια για την εποχή.
Το εύρημα προσφέρει νέες ενδείξεις για το πώς οι πρώτοι Ευρωπαίοι αντιλαμβάνονταν τον εαυτό τους και την εικόνα τους.
Από τις «Αφροδίτες» στις κοτσίδες
Τα περισσότερα γνωστά προϊστορικά ειδώλια της ίδιας περιόδου, όπως οι περίφημες «Αφροδίτες», επικεντρώνονται στην υπερβολική απόδοση του σώματος και παραμελούν τα χαρακτηριστικά του προσώπου ή τα μαλλιά. Αντίθετα, το γαλλικό εύρημα διαφοροποιείται, δίνοντας έμφαση σε ένα λεπτομερές πλέγμα που θυμίζει πλεξούδα.
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι πρόκειται για σκόπιμη αναπαράσταση κάποιου πραγματικού χτενίσματος, που ενδεχομένως είχε πρακτική, κοινωνική ή ακόμα και συμβολική σημασία. Η συγκέντρωση τέτοιων αντικειμένων υποδηλώνει ότι η περιοχή λειτουργούσε ως ένα είδος «εργαστηρίου», όπου άνθρωποι αντάλλασσαν τεχνικές και καλλιτεχνικές γνώσεις.
Οι αρχαιολόγοι αρχίζουν να μιλούν για «μόδες» της Προϊστορίας, δηλαδή τοπικές πολιτισμικές τάσεις στον τρόπο απεικόνισης του ανθρώπινου σώματος.
Η σημασία των μαλλιών
Τα μαλλιά αποτελούσαν πιθανώς δείκτη ηλικίας, φύλου, κοινωνικού κύρους ή πνευματικών πεποιθήσεων. Σε έναν κόσμο χωρίς γραφή, η εικόνα λειτουργούσε ως ισχυρό μέσο επικοινωνίας. Η απόδοση μιας πλεξούδας σε πέτρα μπορεί να ήταν ένας διαχρονικός τρόπος για να δηλωθεί η ταυτότητα και η θέση ενός ατόμου μέσα στην ομάδα.
Το εύρημα αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία αν λάβουμε υπόψη τις κλιματικές συνθήκες της εποχής. Λίγο μετά τη δημιουργία αυτών των ειδωλίων, η περιοχή εγκαταλείφθηκε εξαιτίας της επέλασης μιας εξαιρετικά ψυχρής και ξηρής περιόδου. Για περίπου 10.000 χρόνια, η βόρεια Ευρώπη έμεινε ουσιαστικά ακατοίκητη.
Έτσι, κάθε αντικείμενο που διασώζεται από εκείνη την εποχή λειτουργεί σαν «χρονοκάψουλα», προσφέροντας πολύτιμες πληροφορίες για την πολιτιστική και συμβολική ζωή των κοινοτήτων πριν τον αναγκαστικό τους εκτοπισμό.
Ένα βλέμμα στον καθρέφτη του παρελθόντος
Το πιο συγκινητικό στοιχείο του ευρήματος δεν είναι η αρχαιότητά του αλλά η ανθρωπιά του. Η απεικόνιση ενός χτενίσματος μάς φέρνει πιο κοντά στους ανθρώπους της Προϊστορίας, δείχνοντας ότι και εκείνοι νοιάζονταν για την εμφάνισή τους, φρόντιζαν το στιλ τους και επικοινωνούσαν μέσω της εικόνας τους.
Ενδεχομένως, το ειδώλιο να ήταν πορτρέτο ή να είχε τελετουργική χρήση. Σε κάθε περίπτωση, ανατρέπει το στερεότυπο του «σπηλαιανθρώπου» που ζούσε αποκλειστικά για την επιβίωση. Δείχνει ότι υπήρχε δημιουργικότητα, κοινωνική συνοχή και επιθυμία για προσωπική έκφραση.