Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν δήλωσε σήμερα ότι οι σφαγές των Αρμενίων του 1915 επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας συνιστούν γενοκτονία, μια ιστορική δήλωση που αναμένεται να εξοργίσει την Τουρκία και ενδεχομένως να επιδεινώσει περαιτέρω τις τεταμένες σχέσεις μεταξύ των δύο συμμάχων του ΝΑΤΟ.
Η απόφαση αυτή, σε μεγάλο βαθμό συμβολική, η οποία απομακρύνεται από την επί δεκαετίες προσεκτικά βαθμονομημένη γλώσσα του Λευκού Οίκου, πιθανότατα θα γιορταστεί από την αρμενική διασπορά στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά πραγματοποιείται σε μια χρονική στιγμή που η Άγκυρα και η Ουάσινγκτον έχουν βαθιές πολιτικές διαφωνίες σε πολλά θέματα.
Η δήλωση του προέδρου των ΗΠΑ κάνει τον γύρο των διεθνών δικτύων με τους FT να αναφέρουν σε δημοσίευμα με τίτλο «Οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν τη γενοκτονία των Αρμενίων για πρώτη φορά» και υπότιτλο που τονίζει ότι ο Μπάιντεν ρισκάρει να επιδεινώσεις τις σχέσεις με τον Ερντογάν, ότι ανώτερος αξιωματούχος του Λευκού Οίκου τόνισε ότι η αναγνώριση της γενοκτονίας είχε ως στόχο να «τιμήσει τα θύματα» και όχι να «αποδώσει ευθύνες».
Ο Μπάιντεν τηλεφώνησε στον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν την Παρασκευή για να τον ενημερώσει για την ανακοίνωση εκ των προτέρων, δήλωσε αξιωματούχος της διοίκησης. Ανακοίνωση του Λευκού Οίκου σχετικά με την επικοινωνία μεταξύ Μπάιντεν και Ερντογάν, η οποία ήταν η πρώτη επίσημη επαφή τους, δεν ανέφερε αυτό το τμήμα της συνομιλίας, ανέφερε ωστόσο ότι οι δύο ηγέτες θα πραγματοποιήσουν διμερή συνάντηση στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο.
Όπως σημειώνει το δημοσίευμα των FT, η αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων από τον Μπάιντεν έρχεται μετά από μία ψυχρή περίοδο για τις σχέσεις μεταξύ της Ουάσιγκτον και της Άγκυρας μετά από τις διαφωνίες σχετικά με την αγορά από πλευράς Τουρκίας ενός προηγμένου ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος που έχει σχεδιαστεί για να καταρρίψει αεροσκάφη του ΝΑΤΟ και για την υπόθεση της Halkbank.
Ένας αξιωματούχος της διοίκησης του Μπάιντεν δήλωσε ότι η επικοινωνία μεταξύ των δύο ηγετών ήταν «πολύ επαγγελματική».
«Οι δύο ηγέτες έχουν μία μακρά πορεία, συνεργάστηκαν πολύ στενά κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Ομπάμα-Μπάιντεν», δήλωσε ο αξιωματούχος, προσθέτοντας ότι υπάρχει ένας «πολύ μεγάλος αριθμός ζητημάτων» στα οποία θα μπορούσαν να εργαστούν στενά η Ουάσιγκτον και η Άγκυρα, μαζί με «μια σειρά από γνωστές διαφορές… που πρέπει να αντιμετωπιστούν».
Ο Ερντογάν έχει δηλώσει ότι ήθελε να «γυρίσει μια νέα σελίδα» με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, δύο από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους της Τουρκίας, καθώς η χώρα κατέβαλε προσπάθειες να προσελκύσει επενδύσεις στην οικονομία των 717 δισεκατομμυρίων δολαρίων και να συγκρατήσει τον αυξανόμενο πληθωρισμό και την ανεργία.
Οι περισσότεροι ιστορικοί και σχεδόν 30 χώρες κρίνουν τη δολοφονία έως και 1,5 εκατομμυρίων χριστιανών Αρμενίων που ξεκίνησαν το 1915 ως γενοκτονία που ενορχηστρώθηκε από το κράτος.
Η Τουρκία ισχυρίζεται ότι Μουσουλμάνοι και Χριστιανοί πέθαναν κατά τη διάρκεια του χάους του πρώτου παγκόσμιου πολέμου και της επακόλουθης κατάρρευσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Φοβούμενοι ότι θα συμπαραταχθούν με τον εχθρό τους τη Ρωσία, οι Αρμένιοι χριστιανοί συνελήφθησαν και είτε σκοτώθηκαν είτε οδηγήθηκαν μακριά από την αρχαίων χρόνων πατρίδα τους σε τμήματα της σημερινής Τουρκίας στην έρημο της Συρίας, όπου λιμοκτόνησαν μέχρι θανάτου. Η εκστρατεία, καθώς και εκείνες κατά των Ελλήνων και των Σύρων χριστιανών, συνέβαλε στη δημιουργία ενός πιο ομοιογενούς έθνους όταν η τουρκική δημοκρατία ιδρύθηκε το 1923 από τις στάχτες της πολυπολιτισμικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γράφουν οι FT.
Προηγούμενοι πρόεδροι των ΗΠΑ έχουν αποφύγει την ετικέτα της γενοκτονίας, γνωρίζοντας τους κινδύνους που θα θέσει στη στρατηγική σχέση με την Τουρκία, όπου οι ΗΠΑ λειτουργούν αεροπορική βάση. Ένας αξιωματούχος του Μπάιντεν δήλωσε ότι οι ΗΠΑ εξακολουθούν να αναγνωρίζουν την Τουρκία ως «κρίσιμο σύμμαχο του ΝΑΤΟ».
Ωστόσο οι FT υπεθυμίζουν ότι ο Μπάιντεν έχει πει ότι θα ακολουθήσει μια εξωτερική πολιτική βασισμένη σε αξίες και υποσχέθηκε κατά τη διάρκεια της προεδρικής του εκστρατείας να αναγνωρίσει τη γενοκτονία ως μέρος μιας δέσμευσης για την προάσπιση των «καθολικών δικαιωμάτων».
Και τα δύο σώματα του Κογκρέσου πέρασαν ψηφίσματα το 2019 χαρακτηρίζοντας τις δολοφονίες ως γενοκτονία και τον περασμένο μήνα σχεδόν 40 γερουσιαστές και από τις δύο παρατάξεις κάλεσαν τον Μπάιντεν να κάνει το ίδιο.
Για την πλειονότητα των Τούρκων, η αναγνώριση της γενοκτονίας πηγαίνει κόντρα στους μύθους για το έθνος του και τους ιδρυτές του και ισοδυναμεί με παραδοχή ιστορικού ψέματος. Όσον αφορά στον Ερντογάν το δημοσίευμα υπενθυμίζει ότι αν και τα τελευταία χρόνια έχει εκφράσει τα συλλυπητήριά του στους Αρμένιους για τις απώλειες ζωών, έχει επίσης στραφεί εναντίον ξένων κυβερνήσεων που χαρακτηρίζουν τη σφαγή γενοκτονία, ανακαλώντας πρέσβεις και ακυρώνοντας εμπορικές συμφωνίες.
Σήμερα λιγότεροι από 60.000 Αρμένιοι παραμένουν στην Τουρκία, κυρίως στην Κωνσταντινούπολη, και γίνονται σποραδικά στόχοι εγκλημάτων μίσους, με πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα τους βανδαλισμούς εκκλησιών. Το 2007 ο Χραντ Ντινκ, ένας συντάκτης σε εφημερίδες με αρμένικη και τούρκικη καταγωγή, δέχθηκε πυροβολισμούς έξω από το γραφείο του αφού απηύθυνε έκκληση για συμφιλίωση μεταξύ Τούρκων και Αρμενίων.
Η ισχυρή υποστήριξη της Τουρκίας στο Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο του περασμένου έτους με την Αρμενία υπογράμμισε πώς οι ιστορικές διαιρέσεις συνεχίζουν να διαμορφώνουν την πολιτική της Άγκυρας στην περιοχή. Η Άγκυρα προμήθευσε όπλα και, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, Σύρους μισθοφόρους για να βοηθήσει τον στενό σύμμαχό της Αζερμπαϊτζάν να ανακτήσει μεγάλο μέρος της αμφισβητούμενης περιοχής που είχε κερδίσει η Αρμενία σε πόλεμο τη δεκαετία του 1990.
Έκτοτε ο Ερντογάν έχει ανακινήσει τη συζήτηση για την αποκατάσταση των σχέσεων με την περίκλειστη από ξηρά, φτωχή Αρμενία, με την οποία η Τουρκία δεν έχει διπλωματικούς δεσμούς μετά τη σφράγιση των συνόρων το 1993 για τη σύγκρουση με το Αζερμπαϊτζάν. Δημοσιεύματα τώρα αναφέρουν ότι η Τουρκία ενδέχεται τώρα να εκδικηθεί ενάντια στην αναγνώριση της γενοκτονίας από την κυβέρνηση Μπάιντεν, τιμωρώντας την Αρμενία και καταργώντας κάθε προσέγγιση.