Η ώρα της κρίσης πλησιάζει, καθώς αύριο Παρασκευή η Επιτροπή Νόμπελ της Νορβηγίας θα ανακοινώσει τον φετινό νικητή του Νόμπελ Ειρήνης, ενός από τα πλέον αξιοζήλευτα βραβεία στον κόσμο κι ένα από τα έξι που είχε συστήσει ο Άλφρεντ Νόμπελ το 1895 για την αναγνώριση του έργου «προς το μέγιστο όφελος της ανθρωπότητας».
Το Νόμπελ Ειρήνης μαζί με το χρηματικό βραβείο του ενός εκατομμυρίου δολαρίων που το συνοδεύει απονεμήθηκε πέρυσι στο Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ για την εντατικοποίηση των προσπαθειών του να καταπολεμήσει την πείνα στον πλανήτη, ειδικά σε περιοχές συρράξεων. Τη φετινή χρονιά, που σημαδεύτηκε από τη συνεχιζόμενη πανδημία του κορωνοϊού, πολιτικές αναταραχές και προειδοποιήσεις ειδικών για την κλιματική κρίση, το Νόμπελ Ειρήνης διεκδικούν συνολικά 329 υποψήφιοι – οι 234 είναι πρόσωπα και οι υπόλοιποι 95 οργανισμοί και κινήματα -. Πρόκειται για τον τρίτο υψηλότερο αριθμό υποψηφιοτήτων από συστάσεως του βραβείου. Η λίστα θα παραμείνει απόρρητη για τουλάχιστον 50 χρόνια, ωστόσο, πολύ συχνά εκείνοι που εισηγούνται τις υποψηφιότητες, ανακοινώνουν δημοσίως τις προτάσεις τους.
Έτσι, βάση έρευνας του Reuters σε Νορβηγούς βουλευτές, ο φετινός κατάλογος περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τη Σουηδή ακτιβίστρια για την κλιματική αλλαγή, Γκρέτα Τούνμπεργκ, τον ΠΟΥ και πολιτικούς αντιφρονούντες όπως ο Ρώσος Αλεξέι Ναβάλνι και η Λευκορωσίδα Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια. Αν και η Επιτροπή Νόμπελ της Νορβηγίας έχει ξαφνιάσει πολλές φορές με τις επιλογές της, που σπάνια αποτυπώνουν τις δημοφιλείς τάσεις, ωστόσο, τα γραφεία στοιχημάτων έχουν καταλήξει σε ορισμένα φαβορί για το Νόμπελ Ειρήνης 2021:
Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας
Σχεδόν δύο χρόνια από το πρώτο γνωστό κρούσμα του κορωνοϊού στην Ουχάν της Κίνας η πανδημία εξακολουθεί να επηρεάζει τα μέγιστα την καθημερινότητά μας και να κυριαρχεί στην πολιτική ατζέντα. Αν και τα αλλεπάλληλα κύματα και νέες φονικότερες μεταλλάξεις δημιούργησαν νέες προκλήσεις για κυβερνήσεις ανά την υφήλιο, ο ΠΟΥ διατήρησε τον ηγετικό του ρόλο στον συντονισμό της διεθνούς αντίδρασης. Ο ΠΟΥ περιλαμβανόταν και πέρυσι μεταξύ των φαβορί για το Νόμπελ Ειρήνης, που απονεμήθηκε ωστόσο σε άλλη υπηρεσία του ΟΗΕ. Έκτοτε επέβλεψε μια αμφιλεγόμενη έρευνα για την προέλευση του κορωνοϊού στην Κίνα, συντόνισε την προσωρινή αναστολή σε πολλές χώρες της χρήσης του εμβολίου της AstraZeneca λόγω του φόβου θρομβώσεων, ενώ ξεπέρασε και μια προσωρινή αναστολή της χρηματοδότησής του από τις ΗΠΑ, που είχε αποφασίσει ο Ντόναλντ Τραμπ.
Μια από τις βασικές προτεραιότητες του ΠΟΥ φέτος ήταν η ίση και δίκαιη διανομή εμβολίων για τον κορωνοϊό σε όλες της χώρες. Από τον περασμένο Φεβρουάριο το υποστηριζόμενο από τον ΠΟΥ πρόγραμμα COVAX έχει μοιράσει πάνω από 311 εκατ, εμβόλια για την Covid-19 σε 143 χώρες, αν και είχε αποτύχει στον αρχικό του στόχο της παράδοσης 100 εκατ. δόσεων μέχρι τον Μάρτιο του 2021 λόγω του «εθνικισμού των εμβολίων» ανεπτυγμένων κρατών.
Αλεξέι Ναβάλνι
Aκαδημαϊκοί πρότειναν για το φετινό Νόμπελ Ειρήνης και έναν από τους γνωστότερους αντιπάλους του Βλαντίμιρ Πούτιν, για τις προσπάθειες καταπολέμησης της κρατικής διαφθοράς στη Ρωσία, τον φυλακισμένο ηγέτη της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι, υποψήφιο και για το ετήσιο βραβείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Τον περασμένο Αύγουστο ο Ναβάλνι οδηγήθηκε εσπευσμένα σε νοσοκομείο μετά τη δηλητηρίασή του με το νευροτοξικό παράγοντα Novichok, από μέλη των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών, όπως καταγγέλλεται. Μετά την ανάρρωσή του σε κλινική του Βερολίνου επέστρεψε οικειοθελώς στη Ρωσία τον περασμένο Ιανουάριο, για να συλληφθεί αμέσως κατηγορούμενος για παραβίαση των όρων αποφυλάκισης για προηγούμενες καταδίκες του. Ο Ναβάλνι οδηγήθηκε στη φυλακή Ποκρόφ, που θεωρείται από τις σκληρότερες στη Ρωσία κι απέχει κάπου 100 χλμ από τη Μόσχα. Τον Απρίλιο ο ίδιος πραγματοποίησε απεργία πείνας διαμαρτυρόμενος για τις συνθήκες κράτησής του. Παρά τις σκληρές, όπως καταγγέλλει, συνθήκες κράτησής του – με άσκηση ψυχολογικής βίας και υποχρεωτική παρακολούθηση επί οκτώ ώρες ημερησίως της κρατικής τηλεόρασης – ο Ναβάλνι παραμένει δριμύς επικριτής του Πούτιν γράφοντας από το κελί του άρθρα για εφημερίδες όπως ο Guardian και δίνοντας συνεντεύξεις στους New York Times. Τον περασμένο Αύγουστο του απαγγέλθηκαν νέες κατηγορίες, που ίσως σημάνουν την παραμονή του στη φυλακή τουλάχιστον μέχρι τις επόμενες προεδρικές εκλογές του 2024 στη Ρωσία. Η Διεθνής Αμνηστία τον αναγνώρισε ως «κρατούμενο συνειδήσεως» και το περιοδικό Time τον περιέλαβε στα 100 άτομα που ασκούν τη μεγαλύτερη επιρροή διεθνώς το 2021.
Γκρέτα Τούνμπεργκ
Η Γκρέτα Τούνμπεργκ – που το περιοδικό Τime την είχε ανακηρύξει «Πρόσωπο της Χρονιάς» προ διετίας, περιλαμβάνεται στη λίστα των φαβορί για το Νόμπελ Ειρήνης κάθε χρόνο από το 2019. Οι bookmakers θεωρούν ότι φέτος μάλλον θα είναι η χρονιά της, αφού κι άλλοι κάτοχοι του βραβείου, όπως η Μαλάλα Γιουσουφγζάι και ο Κογκολέζος γιατρός Ντένις Μουκουέγκε, θεωρούνταν φαβορί αρκετά χρόνια προτού τελικά τους απονεμηθεί το Νόμπελ.
Αφότου ξεκίνησε το κίνημα διαμαρτυρίας «Παρασκευές για το κλίμα» το 2018 η Τούνμπεργκ δεν σταμάτησε να πιέζει τις μεγάλες δυνάμεις του πλανήτη να δεσμευτούν ότι θα αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή. Στη σύνοδο Youth4Climate τον περασμένο μήνα η νεαρή Σουηδή ακτιβίστρια καταδίκασε τις «κούφιες υποσχέσεις» και την «απουσία δράσης» των ηγετών για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1,5 βαθμό Κελσίου.
Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια
H Λευκορωσίδα ακτιβίστρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια δεν είναι από τα κορυφαία φαβορί των πρακτορείων στοιχημάτων, αλλά το ίδιο ισχύει και τους περισσότερους υποψηφίους για το Νόμπελ Ειρήνης. Όταν ο «τελευταίος δικτάτορας της Ευρώπης», όπως αποκαλείται ο πρόεδρος της Λευκορωσίας, Αλεξάντερ Λουκασένκο, διέταξε τη σύλληψη του άνδρα της τον Μάιο του 2020, η Τιχανόφσκαγια αποφάσισε να κατέβει υποψήφια στη θέση του στις προεδρικές εκλογές κι η ηγήθηκε ενός μαζικού κινήματος που πίεζε για να φέρει την αλλαγή στη χώρα.
Ο Λουκασένκο, ωστόσο, υποστήριξε ότι κέρδισε παρά τις καταγγελίες για εκτεταμένη καλπονοθεία και στις μαζικές διαδηλώσεις που ξέσπασαν συνελήφθησαν ή τραυματίστηκαν πολλοί ακτιβιστές κι η Τιχανόφσκαγια διέφυγε με τα δύο παιδιά της στη Λιθουανία, απ’ όπου συντονίζει τις προσπάθειες για να τερματιστεί μετά από 26 χρόνια το καθεστώς Λουκασένκο και να απελευθερωθεί ο σύζυγός της.
Τζο Μπάιντεν
Όταν ανέλαβε τον περασμένο Ιανουάριο τα προεδρικά του καθήκοντα ο Τζο Μπάιντεν παρέλαβε από τον προκάτοχό του στο ύπατο αξίωμα των ΗΠΑ μια διχασμένη χώρα και μια πανδημία εν εξελίξει. Από τις πρώτες μέρες του στο Οβάλ Γραφείο ο Μπάιντεν ανέτρεψε με δεκάδες διατάγματά του αποφάσεις του προκατόχου του, όπως η αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία των Παρισίων για το Κλίμα, η ανέγερση του τείχους στα σύνορα με το Μεξικό και η αναστολή χρηματοδότησης του ΠΟΥ. Δεν είναι ασυνήθιστο πρόεδροι των ΗΠΑ να βραβεύονται με το Νόμπελ Ειρήνης – ο τελευταίος ήταν ο Μπαράκ Ομπάμα το 2009, που αναρωτήθηκε «γιατί;», όταν έμαθε τα νέα, όπως σημειώνει στα απομνημονεύματά του με τίτλο «Γη της Επαγγελίας».
Στα ντεσαβαντάζ του Μπάιντεν μετρά και η χαοτική αποχώρηση των ΗΠΑ τον περασμένο Αύγουστο από το Αφγανιστάν, μολονότι ο ίδιος υπεραμύνθηκε της απόφασής του να μη φρενάρει την απόσυρση παρά τις διεθνείς ανησυχίες.
Μεταξύ των άλλων πιθανών νικητών του φετινού Νόμπελ Ειρήνης τα πρακτορεία στοιχημάτων δίνουν αρκετές πιθανότητες στην πρωθυπουργό της Νέας Ζηλανδίας Τζασίντα Αρντερν για τη διαχείριση της πανδημίας, στους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα, το κίνημα Black Lives Matter και την Υπηρεσία Αρωγής Προσφύγων του ΟΗΕ, UNHCR, για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.