Τη δυσμενή γεωπολιτική θέση της Ευρώπης καταδεικνύει το Politico σήμερα, με αφορμή την εμπορική συμφωνία της ΕΕ με τις ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ.
Η Ευρώπη μπορεί να βρίσκεται στην απαρχή μιας ταπεινωτικής πορείας στον 21ο αιώνα, σημειώνει το δημοσίευμα φέρνοντας έναν ιστορικό παραλληλισμό με τις σχέσεις της Κίνας και της Βρετανικής Αυτοκρατορίας τον 19ο αιώνα όταν η πρώτη υπέκυπτε σε δραματικά δυσμενείς συμφωνίες λόγω απουσίας τεχνολογικής και στρατιωτικής ισχύος.
O αιώνας της ταπείνωσης;
Η εικόνα της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, να ταξιδεύει εσπευσμένα στο θέρετρο του Ντόναλντ Τραμπ στη Σκωτία για να αποσπάσει μια συμφωνία, που πολλοί χαρακτηρίζουν «ανισοβαρή» και «εξευτελιστική» για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αφήνει το στίγμα της σύμφωνα με το διεθνές ΜΜΕ, ως εικόνα μιας δύναμης που είναι αναγκασμένη να υπογράφει συμφωνίες που υπό άλλες συνθήκες δεν θα υπέγραφε.
Η συμφωνία που έκλεισε η Φον ντερ Λάιεν προβλέπει την αποδοχή αμερικανικών δασμών 15% στα περισσότερα ευρωπαϊκά προϊόντα, με αντάλλαγμα μια αόριστη υπόσχεση ότι δεν θα υπάρξουν περαιτέρω εμπορικές κυρώσεις. Οι επικριτές της κάνουν λόγο για «πολιτική ήττα», «συνθηκολόγηση» και «πράξη υποτέλειας».
Και όμως, λίγες μόλις ημέρες μετά, ο Τραμπ απείλησε με νέους δασμούς, αυτή τη φορά με αφορμή τις ευρωπαϊκές ρυθμίσεις για την ψηφιακή οικονομία, προειδοποιώντας ότι θα διακόψει την εξαγωγή κρίσιμων τεχνολογιών μικροτσίπ αν η Ευρώπη δεν συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις των αμερικανικών τεχνολογικών κολοσσών. Έτσι, δεν πρόλαβε να στεγνώσει το μελάνι της συμφωνίας και οι πανηγυρισμοί της Κομισιόν ότι εξασφάλισε δέσμευση πως δεν θα υπάρξουν άλλοι δασμοί, κατέρρευσε.
Το Politico υπογραμμίζει ότι η πραγματικότητα είναι πως η ΕΕ έχει εγκλωβιστεί σε έναν φαύλο κύκλο εξάρτησης. Δεν μπορεί να αψηφήσει τις ΗΠΑ, διότι η στρατιωτική της ασφάλεια εξακολουθεί να βασίζεται στην Ουάσιγκτον, ειδικά όσο ο Βλαντιμίρ Πούτιν παραμένει απειλή στα ανατολικά της σύνορα. Δεν μπορεί ούτε να αναμετρηθεί τεχνολογικά, καθώς η αμερικανική υπεροχή σε ημιαγωγούς, λογισμικό και τεχνητή νοημοσύνη είναι αδιαμφισβήτητη.
Η Ευρώπη παραμένει ανέτοιμη
Ωστόσο όπως επισημαίνει το δημοσίευμα, σημερινή αδυναμία της Ευρώπης δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Όπως η δυναστεία των Τσινγκ στην Κίνα του 19ου αιώνα αδυνατούσε να αντιληφθεί την πρόοδο της βιομηχανικής επανάστασης, έτσι και οι Ευρωπαίοι ηγέτες υποβάθμισαν τα σημάδια κινδύνου. Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο μείωσαν τις στρατιωτικές δαπάνες, αφήνοντας τα κράτη-μέλη εξαρτημένα από το ΝΑΤΟ. Παράλληλα, ενώ οι ΗΠΑ, η Κίνα και άλλες δυνάμεις επένδυαν μαζικά σε τεχνολογίες αιχμής, η Ευρώπη βυθιζόταν σε γραφειοκρατικές διαδικασίες και καθυστερούσε να δημιουργήσει ενιαίες κεφαλαιαγορές ή να προχωρήσει σταθερά προς την ψηφιακή ολοκλήρωση.
Όπως παραδέχθηκε η γενική διευθύντρια Εμπορίου της Επιτροπής, Σαμπίνε Βεγιάν, «αγνοήσαμε το καμπανάκι που χτύπησε στην πρώτη θητεία Τραμπ και ξαναπέσαμε σε λήθαργο».
Ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος δεν κρύβει τις φιλοδοξίες του. Η νέα εμπορική συμφωνία, υποστήριξε ο εμπορικός του αντιπρόσωπος, αποτελεί τη βάση ενός «συστήματος του Τέρνμπερι», αντίστοιχου με το Μπρέτον Γουντς του 1944 που καθόρισε τη μεταπολεμική οικονομική αρχιτεκτονική, σαφές μήνυμα ότι οι κανόνες γράφονται στην Ουάσιγκτον, όχι στις Βρυξέλλες.
Περισσότερη ταπείνωση θα μπορούσε να ακολουθήσει καθώς οι δύο πλευρές προσπαθούν να διευθετήσουν διάφορες λεπτομέρειες-από ένα σύστημα δασμολογικών ποσοστώσεων για τον χάλυβα και το αλουμίνιο έως εξαιρέσεις για ορισμένους τομείς-που πρέπει ακόμη να διευεθετηθούν. «Αυτή η συμφωνία είναι τόσο ασαφής που υπάρχουν πολλά σημεία στα οποία οι συγκρούσεις θα μπορούσαν εύκολα να κλιμακωθούν και στη συνέχεια να χρησιμοποιηθούν ως δικαιολογία για το γιατί άλλα θέματα δεν θα προχωρήσουν», δήλωσε ο Νίκολας Πουατιέ, ερευνητής στο ινστιτούτο Bruegel.
Κάθε επόμενος γύρος διαπραγματεύσεων κινδυνεύει να μετατραπεί σε ακόμη μία πράξη ταπείνωσης.
Μονόδρομος η άμυνα, η τεχνολογία και η εμπορική ευελιξία
Το ερώτημα που τίθεται είναι αν η Ευρώπη θα παραμείνει θεατής στο γεωπολιτικό παιχνίδι ή αν θα καταφέρει να ανακτήσει το κύρος της. Αυτό είναι το ερώτημα που ταλανίζει τις Βρυξέλλες το τελευταίο διάστημα.
Είναι ξεκάθαρο ότι η ΕΕ πρέπει να επενδύσει σοβαρά σε κοινές αμυντικές δυνατότητες ώστε να μην εξαρτάται από τις ΗΠΑ απέναντι στη Ρωσία ή άλλες απειλές. Είναι επίσης ξεκάθαρο ότι οι μαζικές επενδύσεις σε AI, κβαντικούς υπολογιστές, πράσινες τεχνολογίες και ημιαγωγούς είναι μονόδρομος. Πρέπει να γίνει απόλυτη προτεραιότητα. Τέλος η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αξιοποιήσει τη δύναμη της ενιαίας αγοράς και να υπογράψει νέες εμπορικές συμφωνίες με αξιόπιστους εταίρους, όπως η Mercosur, η Ινδία και κ.ά. Μόνο έτσι θα πάψει να είναι απλώς το πεδίο μάχης όπου συγκρούονται ΗΠΑ και Κίνα.
Ο Μάριο Ντράγκι, σε πρόσφατη παρέμβασή του, έθεσε με σαφήνεια ότι αν η Ευρώπη δεν αλλάξει ριζικά, θα καταλήξει «ανεξήγητα αδύναμη και γεωπολιτικά ασήμαντη». Αν η ΕΕ συνεχίσει να κινείται αργά, με συμβιβασμούς και ατέρμονες συζητήσεις, θα είναι καταδικασμένη να υποτάσσεται και να αποδέχεται συμφωνίες με δυσμενείς όρους. Θα είναι σε μόνιμο καθεστώς ταπείνωσης και γεωπολιτικού εξευτελισμού.