Όταν ο Εμανουέλ Μακρόν επέλεξε τον περασμένο μήνα την Ελιζαμπέτ Μπορν για το πόστο του πρωθυπουργού, λιγοστοί ήταν οι Γάλλοι που γνώριζαν το οικογενειακό παρελθόν της 61χρονης αριστερών πεποιθήσεων τεχνοκράτισσας.
Η Μπορν, δεύτερη γυναίκα πρωθυπουργός της Γαλλίας από τη δεκαετία του 1990, ήταν πάντα λιγομίλητη όσον αφορά στην ιδιωτική της ζωή και το οικογενειακό της υπόβαθρο, που σημαδεύτηκαν από τη φρίκη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο Εβραίος αντιστασιακός πατέρας της, Ζοζέφ Μπορνστάιν, οδηγήθηκε το 1944 στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Και μολονότι αφέθηκε ελεύθερος έναν χρόνο αργότερα, οι φρικαλεότητες που βίωσε και η απώλεια αγαπημένων του προσώπων συνέχισαν να τον στοιχειώνουν. Ο Ζοζέφ Μπορν αυτοκτόνησε όταν η κόρη του ήταν μόλις 11 ετών.
Η παιδική ηλικία της Μπορν σημαδεύτηκε από την αυτοκτονία του πατέρα της το 1972
«Δεν ήταν πάντα εύκολα τα πράγματα», είχε πει τον Μάιο του 2021 η Ελιζαμπέτ Μπορν σε συνέντευξή της στο γαλλικό δίκτυο C8. «Έχασα τον πατέρα μου όταν ήμουν πολύ μικρή. Κι έτσι απομείναμε με τη μητέρα μου, που είχε δύο κόρες και πενιχρό εισόδημα. Έγινα “μαθήτρια του έθνους” [ ένα status που αναγνωρίζεται για παιδιά αντιστασιακών, θύματα πολέμου, τρομοκρατικών επιθέσεων και γόνων ατόμων που σκοτώθηκαν υπηρετώντας τη χώρα και το οποίο τους εξασφαλίζει κρατική υποτροφία για τις σπουδές τους] κι έτσι μπόρεσε να ολοκληρώσω τις σπουδές μου», συμπλήρωσε.
Η Μπορν διακρίθηκε στα Μαθηματικά, φοίτησε στο Πολυτεχνείο, ανέλαβε ηγετικούς ρόλους στο Δημοαρχείο των Παρισίων, στο Μετρό της γαλλικής πρωτεύουσας κι άλλους κορυφαίους θεσμούς και εταιρείες καθώς και σε πόστα στην κυβέρνηση. Και τώρα ηγείται της νέας κυβέρνησης του Εμανουέλ Μακρόν.
Κατά κάποιο τρόπο, όπως σχολιάζουν οι New York Times, η Μπορν αποτελεί μια απάντηση στα προεκλογικά επιχειρήματα ακροδεξιών υποψηφίων όπως ο Ερίκ Ζεμούρ, που διατείνονται στρεβλώνοντας την ιστορική αλήθεια, ότι το καθεστώς του Βισύ στη Γαλλία έσωσε Γαλλοεβραίους. Σε παλαιότερες συνεντεύξεις της η νυν πρωθυπουργός άφησε να εννοηθεί ότι ο θάνατος του πατέρα της την οδήγησε στο δρόμο της εστιασμένης επιμονής και της πίστης στην υπόσχεση της Γαλλίας ότι η σκληρή δουλειά αποφέρει καρπούς κι ότι η κρατική πρόνοια βοηθά τους πολίτες να εκπληρώνουν τα όνειρά τους. «Ίσως είμαι υπόδειγμα της δημοκρατικής αξιοκρατίας. Αν η Γαλλική Δημοκρατία δεν είχε σταθεί στο πλευρό μου, δεν θα βρισκόμουν τώρα εδώ», δήλωσε πρόσφατα στην Journal du Dimanche.
Σύμφωνα με τον Γάλλο ιστορικό και πολιτικό επιστήμονα Νικολά Λεμπούργκ, που έγραψε πρόσφατα για την κράτηση του πατέρα της Ελιζαμπέτ Μπορν, Ζοζέφ, σε γαλλικά στρατόπεδα στη διάρκεια του Β΄Π Π, το παρελθόν της νέας πρωθυπουργού βρίσκει απήχηση στην κοινή γνώμη επειδή αποτελεί παράδειγμα επιτυχημένης ενσωμάτωσης στη γαλλική κοινωνία. «Έχουμε την ιστορία μιας οικογένειας, που μέσα σε δύο γενιές, από αλλοδαποί συλληφθέντες από τη γαλλική αστυνομία, κρατούμενοι σε γαλλικά στρατόπεδα επειδή είναι Εβραίοι, έγιναν Γάλλοι πολίτες κι έβγαλαν πρωθυπουργό», σημείωσε.
Οι ρίζες της οικογένειας της Μπορν
Η οικογένεια της Μπορν έχει τις ρίζες της στην Πολωνία. Ο παππούς της, Ζέλιγκ Μπόρνσταϊν – που χάθηκε μαζί με δύο από τους γιους του στα στρατόπεδα – διέφυγε τη δεκαετία του 1920 για να ξεφύγουν από τον αντισημιτισμό στο Βέλγιο, όπου εργάστηκε στη δούλεψη ενός εμπόριου διαμαντιών. Ο πατέρας της πρωθυπουργού γεννήθηκε το 1925 στην Αμβέρσα, τρίτος από τους τέσσερις γιους της οικογένειας.
Ο Ζέλιγκ Μπόρνσταϊν με τους γιους του, Ζοζέφ (πατέρας της Ελιζαμπέτ Μπορν - πρώτος αριστερά στη φωτογραφία), Ιζαάκ και Λεόν το 1939.
Όταν ξέσπασε ο Β΄Π Π πήραν και πάλι το δρόμο της εξορίας, περνώντας στη νότια Γαλλία όπου αναζήτησαν καταφύγιο στην Τουλούζη, το Μοντομπάν και μετά στη Νιμ. Η μητέρα του Λεόν, του Ιζαάκ, του Ζοζέφ και του Αλμπέρ, Άννα, πέθανε σε ηλικία 36 ετών.
Η ένταξη στη γαλλο-εβραϊκή αντίσταση
Τον Αύγουστο του 1942 ο Ζοζέφ Μπορν κι ο αδελφός του Ιζαάκ συνελήφθησαν για πρώτη φορά ως απάτριδες Εβραίοι και μεταφέρθηκαν σε κέντρο μεταγωγών στη νότια Γαλλία. Ο μεγαλύτερος αδελφός τους, Λεόν, συνελήφθη επίσης και απελάθηκε τον Μάρτιο του 1943 στο κέντρο εξόντωσης Solibor στην ανατολική Πολωνία, όπου δολοφονήθηκε.
Τα τρία αδέλφια που απέμειναν, άλλαξαν το επώνυμό τους σε Μπορν και εντάχθηκαν στην γαλλο-εβραϊκή αντίσταση μεταφέροντας μηνύματα και άνδρες και γυναίκες από τη Γκρενόμπλ στην περιοχή Ταρν της νότιας Γαλλίας, σύμφωνα με το περιοδικό Le Point. Αλλά την παραμονή των Χριστουγέννων του 1943 τους έπιασε μαζί με τον πατέρα τους η Γκεστάπο.
Η κόλαση του Άουσβιτς
Μεταφέρθηκαν αρχικά στο Ντρανσί, κοντά στο Παρίσι και στη συνέχεια στο Άουσβιτς – Μπίρκεναου, όπου βρέθηκαν αντιμέτωποι με την κόλαση. «Υπήρχαν σειρές SS και Sonderkommando. Είχαν σκυλιά και φώναζαν: “Raus, raus” [Έξω, έξω]. Βιαστήκαμε να κατεβούμε από το τρένο. Χιόνιζε ήδη. Και τότε ήταν που επέλεξαν εμένα και τον αδελφό μου για δουλειά», είχε πει ο Ιζαάκ σε καταγεγραμμένη μαρτυρία του στο Γαλλικό Institut National de l’ Audiovisuel. Ο πατέρας τους και ο αδελφός τους, Αλμπέρ, οδηγήθηκαν αμέσως στους θαλάμους αερίων.
Ο Ζοζέφ κι ο Ιζαάκ Μπορν εστάλησαν για δουλειά σε ένα από τα τρία μεγάλα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Άουσβιτς,. «Όταν φθάσαμε, πετούσαν στάχτες στον αέρα. Όταν φυσούσε κι έκαιγαν οι καμινάδες, αναδιδόταν μια έντονη αποφορά. Κι οι ηλικιωμένοι, που ήταν στο στρατόπεδο μας είπαν: “Βλέπετε, είναι οι γονείς σας που πετούν στον ουρανό. Τους καίνε” ]…
Επί ένα χρόνο τα δύο αδέλφια κατάφεραν να επιβιώσουν και στις αρχές του 1945, καθώς πλησίαζε ο Κόκκινος Στρατός, τους μετέφεραν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπούχενβαλντ, απ’ όπου τους απελευθέρωσε ο αμερικανικός στρατός στις 11 Απριλίου του 1945.
Οι ανοικτές πληγές
Όταν γύρισαν τα αδέλφια στη Γαλλία, ο Ζοζέφ πήγε στο Calvados της Νορμανδίας, όπου γνώρισε την φαρμακοποιό Μαργκερίτ Λεσέν, την οποία παντρεύτηκε, αφού ασπάστηκε τον καθολικισμό και απέκτησαν δύο κόρες, η μία από τις οποίες, η Ελιζαμπέτ, γεννήθηκε το 1961.
Αλλά τα ψυχικά τραύματα από τον πόλεμο παρέμεναν ανοικτά κι ο Ζοζέφ δεν άντεχε να μιλά ούτε στιγμή για τις εφιαλτικές του μνήμες, χώρια που βασανιζόταν από κρίσεις επιληψίας και οικονομικά προβλήματα. Το 1972, σε ηλικία μόλις 47 ετών έβαλε τέλος στη ζωή του πηδώντας από παράθυρο. Αν και οι λόγοι που αυτοκτόνησε παραμένουν άγνωστοι, ο Ζοζέφ, σύμφωνα με τον αδελφό του Ιζαάκ, έχει κάποιας μορφής τύψεις έχοντας χάσει τον πατέρα του και δύο αδέλφια του στο Άουσβιτς, ίσως επειδή αυτός ήταν ζωντανός.
Όταν έχασε τον πατέρα της, η Ελιζαμπέτ Μπορν ήταν μόλις 11 ετών. Αλλά η μνήμη του, τόσα χρόνια μετά, δεν έχει σβήσει. Όταν ρωτήθηκε στη συνέντευξη που παραχώρησε στη Journal du Dimanche ποιος άνθρωπος ήρθε πρώτος στο μυαλό της, όταν διορίστηκε πρωθυπουργός της Γαλλίας, απάντησε: «Σκέφτηκα τον πατέρα μου».