Τα υψηλά επίπεδα οικονομικών ανισοτήτων κάνουν τον κόσμο «πιο ευάλωτο» σε πανδημίες και τροφοδοτούν φαύλο κύκλο ο οποίος θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία και τις οικονομίες, προειδοποιούν σήμερα σε έκθεση γνωστοί οικονομολόγοι, ειδικοί σε ζητήματα δημόσιας υγείας και ο ΟΗΕ.
Η έκθεση αυτή εκπονήθηκε για λογαριασμό του κοινού προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για τον ιό HIV και το AIDS (ONUSIDA στα γαλλικά, UNAIDS στα αγγλικά) κι είναι καρπός διετούς έρευνας από το Παγκόσμιο Συμβούλιο για τις Ανισότητες, το AIDS και τις Πανδημίες, υπό τον συντονισμό ειδικών, με προεξέχουσες μορφές όπως ο νομπελίστας οικονομίας Τζόζεφ Στίγκλιτς, η πρώην πρώτη κυρία της Ναμίμπιας Μόνικα Γκέινγκος και ο διακεκριμένος επιδημιολόγος Μάικλ Μάρμοτ.
«Τα υψηλά επίπεδα ανισοτήτων, στο εσωτερικό χωρών και ανάμεσά τους, κάνουν τον κόσμο πιο ευάλωτο σε πανδημίες, κάνουν τις πανδημίες αυτές πιο καταστροφικές για την οικονομία και πιο φονικές, και τις κάνουν να διαρκούν περισσότερο», αναφέρεται στην περίληψη του κειμένου (σελ. 7).
«Με τη σειρά τους, οι πανδημίες αυξάνουν τις ανισότητες, προκαλώντας κυκλική σχέση η οποία αυτοτροφοδοτείται».
Ο «κύκλος πανδημιών-ανισοτήτων» παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια κρίσεων δημόσιας υγείας όπως αυτές της COVID-19, του AIDS, του Έμπολα, της mpox, υπογραμμίζεται και διατυπώνεται η προειδοποίηση ότι «η αδυναμία να μειωθούν θεμελιώσεις ανισότητες και κοινωνικοί παράγοντες μετά την COVID-19 άφησαν τον κόσμο εξαιρετικά ευάλωτο και απροετοίμαστο για την επόμενη πανδημία».
Ιδιαίτερα η πανδημία του νέου κορονοϊού «ώθησε 165 εκατομμύρια ανθρώπους στη φτώχεια, ενώ οι πλουσιότεροι του κόσμου αύξησαν τα πλούτη τους κατά το ένα τέταρτο και πλέον», σημειώνεται στην έκθεση.
Σπάσιμο του κύκλου
Οι ανισότητες είναι «πολιτική επιλογή, και επικίνδυνη επιλογή, που απειλεί την υγεία όλων μας», τονίζει η Μόνικα Γκέινγκος σε ανακοίνωση Τύπου που συνοδεύει την έκθεση.
Οι συγγραφείς του κειμένου καλούν τους ηγέτες του πλανήτη να βελτιώσουν την προετοιμασία για τις πανδημίες επενδύοντας σε «μηχανισμούς κοινωνικής προστασίας» στις χώρες τους και αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα των ανισοτήτων σε παγκόσμια κλίμακα, ιδίως μέσω αναδιαρθρώσεων των χρεών των αναπτυσσόμενων κρατών.
«Οι πανδημίες δεν είναι μόνο υγειονομικές κρίσεις· είναι οικονομικές κρίσεις που μπορούν να χειροτερέψουν τις ανισότητες αν οι ηγέτες κάνουν λαθεμένες πολιτικές επιλογές», σύμφωνα με τον κ. Στίγκλιτς.
«Όταν οι προσπάθειες για τη σταθεροποίηση οικονομιών που πλήττονται από μια πανδημία χρηματοδοτούνται με υψηλά επιτόκια στα χρέη και με μέτρα λιτότητας, στερούν πόρους από τα συστήματα υγείας, παιδείας και κοινωνικής προστασίας. Οι κοινωνίες γίνονται τότε λιγότερο ανθεκτικές και πιο ευάλωτες στις επιδημίες», προσθέτει ο τιμημένος με Νόμπελ οικονομολόγος.
«Το σπάσιμο του κύκλου αυτού προϋποθέτει να επιτραπεί σε όλες τις χώρες να διαθέτουν τον απαραίτητο δημοσιονομικό χώρο για να επενδύσουν στην υγειονομική ασφάλεια», προσθέτει.
Η έκθεση εισηγείται πιο δίκαιη πρόσβαση σε θεραπείες και τεχνολογίες υγείας, καλώντας να υπάρξει «άμεση παραίτηση από τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας» σε παγκόσμια κλίμακα μόλις κηρύσσεται πανδημία.
Ο Τζόζεφ Στίγκλιτς αναμένεται να παρουσιάσει τις επόμενες ημέρες έκθεση για τις ανισότητες και τη φτώχεια, προορισμένη για τους ηγέτες της G20, που αναμένονται στη σύνοδο στο Γιοχάνεσμπουργκ στα τέλη του μήνα.