Μετά από 20 χρόνια στο τιμόνι της Τουρκίας και παρά τα προβλήματα που προοιωνίζονταν ήττα του, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ματαίωσε τα σχέδια της αντιπολίτευσης να τον εκπαραθυρώσει, πέταξε στον κάλαθο των αχρήστων τις δημοσκοπήσεις, και τώρα έχει μπροστά του άλλες δύο εβδομάδες για να πείσει τους Τούρκους ψηφοφόρους να ανανεώσουν τη θητεία του στην προεδρία.
Τα αποτελέσματα του χθεσινού πρώτου γύρου άνοιξαν τον δρόμο για μια 15ήμερη μάχη μεταξύ του Ερντογάν και του υποψήφιου της εξακομματικής συμμαχίας της αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, προκειμένου να εξασφαλίσουν τη νίκη στον β΄ γύρο των προεδρικών εκλογών, της 28ης Μαΐου, που μπορεί να αναμορφώσουν το πολιτικό τοπίο στη γείτονα.
Το διακύβευμα είναι υψηλό τόσο για την Τουρκία του Ερντογάν, που κατάφερε να εξοργίσει τους Δυτικούς συμμάχους της διατηρώντας θερμές σχέσεις με τη Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν, όσο και την υφήλιο. Ως μία από τις 20 μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη, η Τουρκία διαθέτει πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς με χώρες της Ασίας, της Αφρικής, της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής και οι πολιτικές που θα ακολουθήσει στο εσωτερικό αλλά και στη διεθνή σκακιέρα μπορεί να αλλάξουν ανάλογα με το ποιος τελικά θα επικρατήσει.
Δημοψήφισμα για τα πεπραγμένα του Ερντογάν
Η χθεσινή ψηφοφορία ήταν από διάφορες απόψεις ένα δημοψήφισμα για τις επιδόσεις του Ερντογάν και της κυβέρνησής του.
Στην πρώτη δεκαετία της θητείας του πρωθυπουργού, τότε, Ερντογάν η Τουρκία γνώρισε πρωτοφανή οικονομική ανάπτυξη που έβγαλε εκατομμύρια Τούρκους από τη φτώχεια και μεταμόρφωσε τα αστικά κέντρα της χώρας, ενώ διεθνώς του έπλεκαν το εγκώμιο ως δημοκράτη ισλαμιστή που κρατούσε φιλική προς τις επιχειρήσεις στάση και επιδίωκε ισχυρούς δεσμούς με ΗΠΑ και ΕΕ.
Αλλά την περασμένη δεκαετία οι γραμμές των επικριτών του Ερντογάν πύκνωσαν εντός και εκτός των τειχών, με μαζικές διαδηλώσεις το 2013 για τον τρόπο διακυβέρνησής του, ενώ δύο χρόνια αφότου αναρριχήθηκε στο ύπατο αξίωμα της χώρας, το καλοκαίρι του 2016, επέζησε μιας απόπειρας ανατροπής του. Έκτοτε δεν χάνει ευκαιρία να περιθωριοποιεί και να φυλακίζει αντιπάλους του και αντιφρονούντες και να συγκεντρώνει ακόμα περισσότερη εξουσία στα χέρια του.
Από το 2018 ο καταποντισμός της τουρκικής λίρας και ο πληθωρισμός, που εκτοξεύτηκε κάποια στιγμή πέρυσι άνω του 80% και κυμαίνεται τώρα -επισήμως τουλάχιστον- στο 44%, συρρίκνωσε τους μισθούς των Τούρκων πολιτών και μείωσε αισθητά το βιοτικό τους επίπεδο.
Η αδυναμία του Ερντογάν να πάρει τη νίκη από τον χθεσινό πρώτο γύρο επιβεβαίωσε μεν την πτώση της δημοφιλίας του μεταξύ των οργισμένων με την πορεία της οικονομίας και την αυταρχική διακυβέρνησή του ψηφοφόρων, αλλά δεν τον οδήγησε στην ήττα, και η αποχώρηση από την κούρσα του εθνικιστή υποψηφίου Σινάν Ογάν πιθανώς θα του εξασφαλίσει το πλεονέκτημα για να επανεκλεγεί, καθώς οι ψηφοφόροι του Ογάν είναι πιθανότερο να στραφούν στον Τούρκο πρόεδρο.
Άλλωστε, η επίδοση του Κιλιτσντάρογλου ήταν τόσο απογοητευτική στις κάλπες, που θα έπρεπε, όπως σημειώνει ο Ecnomist, να δελεάσει όλους όσοι ψήφισαν τον Ογάν για να έχει μια ευκαιρία να επικρατήσει στον δεύτερο γύρο, κάτι που φαντάζει απίθανο.
Ο όρος του Σινάν Ογάν για να στηρίξει Κιλιτσντάρογλου στον δεύτερο γύρο
Ο ίδιος ο Ογάν, μέλος του ελάσσονος κυβερνητικού εταίρου του AKP, του ΜΗP, που σύμφωνα με εκτιμήσεις προσείλκυσε δυσαρεστημένους με τον Ερντογάν εθνικιστές ψηφοφόρους, έβαλε όρους για να στηρίξει τον Κιλιτσντάρογλου στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών.
Μιλώντας στο γερμανικό περιοδικό Der Spiegel, ο εθνικιστής ανεξάρτητος υποψήφιος, που έκανε την έκπληξη στον πρώτο γύρο συγκεντρώνοντας ποσοστό λίγο πάνω από το 5%, σημείωσε: «Θα υποστηρίξω τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου μόνο αν το HDP αποκλειστεί από το πολιτικό σύστημα».
Αναλυτές δίνουν προβάδισμα στον Ερντογάν
Ο Ερντογάν παραμένει δημοφιλής στην αγροτική και στην εργατική τάξη, καθώς και στους θρησκευόμενους ψηφοφόρους, που θεωρούν ότι επί των ημερών του η Τουρκία γνώρισε την ανάπτυξη, ανέβηκε το κύρος της διεθνώς και διευρύνθηκαν τα δικαιώματα των πιστών μουσουλμάνων στο κοσμικό κράτος. «Λατρεύουμε τον Ερντογάν. Έχτισε τα πάντα: δρόμους, γέφυρες και drones. Ο λαός είναι άνετος και έχουμε ειρήνη. Ναι, υπάρχει ακρίβεια, αλλά ανεβαίνουν και οι μισθοί, και έτσι εξισορροπούνται τα πράγματα», δήλωσε ο συνταξιούχος Χαλίλ Καραασλάν.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις αναλυτών, ο Ερντογάν θα πάει στον δεύτερο γύρο των εκλογών έχοντας σαφές πλεονέκτημα έναντι του αντιπάλου του. Για τον οικονομολόγο Τιμ Ας, «η πραγματικότητα είναι ότι η καλύτερη ευκαιρία που είχε ο Κιλιτσντάρογλου ήταν μια νίκη στον πρώτο γύρο. Η φόρα έχει πλέον μετατοπιστεί μαζικά πίσω στον Ερντογάν. Η αυτοαμφισβήτηση θα διεισδύσει τώρα στην αντιπολίτευση, με βασικό ερώτημα αν ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ήταν ο καλύτερος υποψήφιος», είπε και συνέχισε σημειώνοντας ότι το χθεσινό αποτέλεσμα ήταν το χειρότερο δυνατό για τις αγορές, καθώς η αβεβαιότητα παρατείνεται για άλλες δύο εβδομάδες. Επίσης, τόνισε ότι «επειδή οι οικονομικές πολιτικές του Ερντογάν είναι απλώς μη βιώσιμες, πρέπει να υπάρξει αλλαγή, ειδάλλως θα είναι μεγάλος ο κίνδυνος μιας κρίσης του ισοζυγίου πληρωμών».
Από την πλευρά του, ο Γκαλίπ Νταλάι, αναλυτής της δεξαμενής σκέψης Chatham House, που εδρεύει στο Λονδίνο, θεωρεί ότι «ο κυβερνητικός συνασπισμός θα πάει στον δεύτερο γύρο με αριθμητικά και ψυχολογικά πλεονεκτήματα, καθώς διαθέτει την πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο και ο Ερντογάν είναι έτοιμος να πάει στον επαναληπτικό γύρο με προβάδισμα έναντι του αντιπάλου του, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου». Ο ίδιος σημείωσε ότι στο διάστημα μέχρι τις 28 Μαΐου ο Ερντογάν «είναι πιθανό να δώσει έμφαση στη σταθερότητα, καθώς διατηρεί ήδη την πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο, και να επιμείνει στην επιχειρηματολογία του που εστιάζεται στην εθνική ασφάλεια, εμμένοντας στις κατηγορίες κατά της αντιπολίτευσης για σιωπηρή συμμαχία με τους “τρομοκράτες” και με ξένες δυνάμεις».