Για ορισμένους, ο Ναπολέων Βοναπάρτης ήταν ένας από τους μεγαλύτερους πολιτικούς που γνώρισε η Γαλλία. Για άλλους, ο Ναπολέων ενσαρκώνει μια αυταρχική εξουσία, η οποία, ειδικότερα, επανέφερε το καθεστώς των σκλάβων στις γαλλικές αποικίες.
Διακόσια χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Ναπολέων συνεχίζει να διχάζει τη Γαλλία. Εδώ και μερικές εβδομάδες, διανοούμενοι και πολιτικοί διαφωνούν για το αν τα 200 χρόνια από τον θάνατό του, πρέπει ή όχι να εορταστούν από τον Εμανουέλ Μακρόν. Kαι πράγματι το 2021 έχει ανακηρυχθεί Έτος Ναπολέοντα και εορτάζονται στη Γαλλία τα 200 χρόνια από τον θάνατο του αυτοκράτορα.
Ίδρυμα Napoléon -Εξορία και θάνατος του Ναπολέοντα στο νησί της Αγίας Ελένης
«Το να αγνοήσουμε τα 200 χρόνια από τον θάνατο του Ναπολέοντα θα ήταν ένα λάθος εναντίον του Έθνους», δηλώνει ο συντηρητικός βουλευτής του κόμματος «Οι Ρεπουμπλικανοί», Ζουλιέν Ομπέρ, σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Journal du Dimanche, στα τέλη Φεβρουαρίου.
«Η Δημοκρατία δεν μπορεί να τιμήσει επισήμως τον αυτοκράτορα Ναπολέοντα», απάντησε ο Αλέξις Κορμπιέρ, από το νεο-κομμουνιστικό κόμμα «Ανυπότακτοι», με άρθρο του στην εφημερίδα Le Figaro, την περασμένη Τετάρτη.
Και η Κομμούνα του Παρισιού
«Αυτού του τύπου η πολεμική συγκλονίζει συχνά την γαλλική πολιτική σκηνή. Τις τελευταίες ημέρες, για παράδειγμα, ο Δήμος του Παρισιού και η αντιπολίτευση διχάζονται και διαφωνούν για το αν πρέπει να εορταστούν ή όχι τα 150 χρόνια από την Κομμούνα του Παρισιού. Γιατί οι πολιτικοί παθιάζονται τόσο με την Ιστορία και διχάζονται για τα ιστορικά πρόσωπα;» θέτει το ερώτημα το σάιτ 20minutes.fr.
«Υπάρχουν ιστορικά πρόσωπα που αγαπάμε περισσότερο από κάποια άλλα. Για εμένα που είμαι γκωλικός και προέρχομαι από την βοναπαρτική δεξιά, ο Ναπολέων ενσαρκώνει την πολιτική θέληση και την γαλλική ιδιοφυία», αναφέρει ο Ζουλιέν Ομπέρ. «Η επιλογή των εορτασμών είναι μια πολιτική επιλογή. Είναι σαν να στέλνεις ένα μήνυμα και να τοποθετείσαι σε μια ιστορική κληρονομιά. Ένας αριστερός δεν θα επέλεγε τα ίδια ιστορικά πρόσωπα με έναν άνθρωπο της δεξιάς. Το να επιλέξεις μια ιστορική αναφορά δεν είναι ποτέ μια επιλογή απογυμνωμένη από πολιτικό νόημα», προσθέτει.
Για την επιβεβαίωση των λόγων του, φέρνει σαν παράδειγμα τον κεντρώο πολιτικό Φρανσουά Μπαϊρού, ο οποίος είναι τόσο παθιασμένος με τον βασιλιά Ερρίκο IV (1367-1413)που έγραψε μια βιογραφία του, σε μια προσπάθεια να σκιαγραφήσει την εικόνα ενός ενωτικού βασιλιά, πέραν των παραδοσιακών ορίων Αριστεράς-Δεξιάς. Ή τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος τον Μάιο του 2016 τίμησε την Ζαν ντ’Αρκ, η οποία θεωρείται σύμβολο της δεξιάς και της ακροδεξιάς, προκειμένου να καταδείξει ότι είναι ένα ενωτικό ιστορικό πρόσωπο, με τη θυσία της.
Η Ιστορία και η χρήση της
Ωστόσο, για τους πολιτικούς, η τιμή σε κάποιο ιστορικό πρόσωπο δεν είναι ποτέ ανώδυνη, αναφέρουν τα γαλλικά ΜΜΕ. Την περασμένη εβδομάδα, η δεξιά αντιπολίτευση στον Δήμο του Παρισιού εξεγέρθηκε γιατί θεώρησε υπερβολικό τον εορτασμό των 150 χρόνων από την Κομμούνα του Παρισιού, ο οποίος θα γίνει σε λίγες ημέρες, στις 18 Μαρτίου 2021. «Η δήμαρχος Αν Ινταλγκό χρησιμοποιεί την Κομμούνα του Παρισιού για να επανενώσει την δημοτική της παράταξη, η οποία είναι διασπασμένη σε κομμουνιστές, οικολόγους και σοσιαλιστές», δήλωσε, έντονα επικριτικός, ο δημοτικός σύμβουλος των «Ρεπουμπλικανών» Ρουντόλφ Γκρανιέ. «Είναι μια αυτοαποθέωση για την Αν Ινταλγκό, η οποία ετοιμάζεται για τις προεδρικές εκλογές», πρόσθεσε.
Ένα ιστορικό πάνθεον στην υπηρεσία των πολιτικών
Αυτή η πολιτική εκμετάλλευση σε ιστορικά γεγονότα ή προσωπικότητες δεν είναι καινούρια, θυμίζει ο ιστορικός Ζαν Καρίγκ. «Στο δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα κατασκευάστηκε ένα ιστορικό πάνθεον για να δοθεί ένα ιστορικό βάθος στην Δημοκρατία, με ιστορικά πρόσωπα όπως ο Βερκιγγετόριξ η Ζαν ντ Αρκ, ο βασιλιάς Κλοβίς κλπ. Η απονομιμοποίηση της πολιτικής εξουσίας ενίσχυσε ακόμη περισσότερο αυτή την τάση», σύμφωνα με τον ιστορικό. «Σήμερα, όλη η πολιτική τάξη αναζητά συμβολικές φιγούρες για να δώσει στον εαυτό της μια ιστορική νομιμοποίηση», προσθέτει.
Στο θέμα των εορτασμών του Ναπολέοντα η δημόσια αντιπαράθεση συνεχίζεται. «Υπάρχει σήμερα ένα κίνημα αποσύνθεσης της Ιστορίας της Γαλλίας και κάποιοι θέλουν να σβήσουν όσα δεν τους αρέσουν. Είναι απαράδεκτο», έγραψε ο συντηρητικός Ζουλιέν Ομπέρ. «Το θέμα δεν είναι να σβήσουμε τον Ναπολέοντα, αλλά να προειδοποιήσουμε για ένα είδος Ναπολεομανίας που υπάρχει, καθώς και για μια τάση αυταρχισμού στις μέρες μας», ήταν η απάντηση του νεοκομμουνιστή βουλευτή Αλέξις Κορμπιέρ.
Ο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος προκάλεσε σάλο στη Γαλλία όταν θέλησε πρόσφατα να τιμήσει τον στρατηγό Πετέν (συνεργάτη των Ναζί στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο), για τις στρατιωτικές αρετές του κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, παραμένει προς το παρόν διακριτικός ως προς τις προθέσεις του για τους εορτασμούς προς τιμήν του Ναπολέοντα.
Είναι ο Μακρόν ο νέος Βοναπάρτης;
Toν Οκτώβριο 2019 ο Ντόναλντ Τραμπ είχε αποκαλέσει τον Εμανουέλ Μακρόν σε ένα tweet, «Ναπολέοντα Βοναπάρτη», για το ζήτημα της ανάμειξης της Γαλλίας στο θέμα της Συρίας:
«Είναι ενδιαφέρον ότι η σύγκριση μεταξύ Μακρόν και Ναπολέοντα γίνεται συχνά από τους ξένους. Εμείς οι Γάλλοι λατρεύουμε τον Ναπολέοντα γιατί δόξασε την πατρίδα μας, αλλά οι πρώην εχθροί μας δεν μοιράζονται τα ίδια αισθήματα. Συγκρίνουν τη σημερινή Γαλλία με τον Ναπολέοντα, ειρωνικά, όσοι εκτιμούν ότι η χώρα μας έχει την τάση να αναμειγνύεται σε όλα και να δίνει μαθήματα ηθικής, παρότι η ίδια δεν είναι χωρίς ελαττώματα», δηλώνει στην Le Figaro ο ιστορικός Αρτύρ Σεβαλιέ. Και πρόσθεσε:
«Υπάρχει μια ιδεολογική διαφορά ανάμεσα στην ηγεμονική επικράτηση του Ναπολέοντα και στις προθέσεις του Εμανουέλ Μακρόν. Ο αυτοκράτορας Ναπολέων αιτιολόγησε τις κατακτήσεις του με το επιχείρημα ότι ήθελε να επιβάλλει τις αξίες της Γαλλικής Επανάστασης. Με άλλα λόγια, η Γαλλία δεν ήθελε να κυριαρχήσει στην Ευρώπη, ήθελε να την απελευθερώσει. Αυτό ήταν τότε το επιχείρημα. Ο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος δεν έχει προφανώς ούτε στρατιωτικές, ούτε εδαφικές φιλοδοξίες, προσπαθεί να γίνει ο ηγέτης του Κράτους με την μεγαλύτερη επιρροή της Ευρωπαϊκής Ηπείρου, όχι στο όνομα της Γαλλίας ως έθνους, όπως ο Ναπολέων, αλλά στο όνομα της Ευρώπης και των αρχών της. Ο ίδιος βλέπει τον εαυτό του σαν εγγυητή αυτού του στόχου και είναι, πράγματι, ο πιο χαρισματικός από τους πολιτικούς εκπροσώπους της».
Aίσθηση είχε προκαλέσει, επίσης, το εξώφυλλο του Ολλανδικού περιοδικού «Elsevier Weekblad», το 2019, με τίτλο «Εμανουέλ Μακρόν, ο νέος αυτοκράτορας της Ευρώπης». Το περιοδικό έγραφε τότε ότι ο 41χρονος Γάλλος πρόεδρος «άρπαξε από την Άνγκελα Μέρκελ τον τίτλο του πιο ισχυρού πολιτικού στην Ευρωπαϊκή Ένωση».
«Υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα στην πολιτική μέθοδο του Εμανουέλ Μακρόν και σε αυτή του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, ως ένα σημείο. Μοιράζονται και οι δύο την ίδια φιλοδοξία, να αποδυναμώσουν τους ανταγωνιστές, αλλά όχι για τους ίδιους λόγους. Στις αρχές της ηγεμονίας του ο Ναπολέων Βοναπάρτης έκανε πολλές συμβολικές κινήσεις για να καθησυχάσει το γαλλικό έθνος: απελευθέρωσε πολιτικούς κρατουμένους, φάνηκε συμβιβαστικός απέναντι στους αριστοκράτες και καθησύχασε τόσο τον λαό όσο και τη μεσαία τάξη ότι θα διατηρήσει γι'αυτούς τα κεκτημένα της επανάστασης και θα βάλει ένα τέλος στο μετεπαναστατικό χάος», σχολιάζει ο Αρτύρ Σεβαλιέ.
«Παρότι αυτό δεν συνεχίστηκε στη μετέπειτα πορεία του, ο Ναπολέων Βοναπάρτης ξεκίνησε ως ειρηνευτής. Το ίδιο και ο Εμανουέλ Μακρόν, αν και δεν συγκρίνεται η Γαλλία σήμερα με την χαώδη Γαλλία του 1799. Ο Μακρόν έκανε προεδρική εκστρατεία θέλοντας να είναι ο εγγυητής της τάξης του Κράτους απέναντι στο ενδεχόμενο χάος που θα προκαλούσε η τυχόν εκλογή της Μαρίν Λεπέν. Στη μετέπειτα πορεία ο Μακρόν απέδειξε ότι μπορεί να ελέγξει τους ανταγωνιστές του, να στρέψει το κλίμα υπέρ του, διότι έχει μια τρομερή αίσθηση πολιτικής στρατηγικής», καταλήγει.
«Ο Μακρόν Βοναπάρτης»
Στο βιβλίο του «Μακρόν Βοναπάρτης», ο δημοσιογράφος Jean-Dominique Merchet περιγράφει τα κοινά σημεία του Γάλλου προέδρου με τον Γάλλο αυτοκράτορα και αναλύει το «πνεύμα της κατάκτησης» που έχουν και οι δύο, όπως λέει. «Το πνεύμα της κατάκτησης φανερώθηκε στον Εμανουέλ Μακρόν κατά την προεκλογική εκστρατεία, με ένα λεξιλόγιο που δεν ήταν σύνηθες στην γαλλική πολιτική σκηνή. Ο Μακρόν δεν έχει τίποτα κοινό με τον στρατηγό ντε Γκολ, που ενσάρκωνε ένα πνεύμα αντίστασης. Ο Μακρόν έχει το πνεύμα της κατάκτησης και αυτό παραπέμπει στον ναπολεόντειο θρύλο», γράφει.