Το ζήτημα της ασφάλειας και η τρομοκρατία βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα των Ευρωπαίων αξιωματούχων και η επικράτηση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν αναζωπυρώνει τους φόβους για νέο γύρο τρομοκρατικών επιθέσεων σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Οι τραγικές εξελίξεις στο Αφγανιστάν τα τελευταία 24ωρα σοκάρουν τον κόσμο που παρακολουθεί με τρόμο τους Ταλιμπάν να επικρατούν στο Αφγανιστάν ενώ την ίδια στιγμή δεκάδες βίντεο και φωτογραφίες απελπισμένων Αφγανών που αναζητούν τρόπο διαφυγής, κάνουν το γύρο του κόσμου.
Ενίσχυση της Διεθνούς Τρομοκρατίας;
Η αποχώρηση των αμερικανικών και των ευρωπαϊκών ενόπλων δυνάμεων, ύστερα από 20 χρόνια, σήμανε την κατάρρευση των αφγανικών θεσμών. Το πλήγμα όμως είναι πολύ σοβαρότερο. Οι αναλυτές ξεχωρίζουν, μεταξύ άλλων, τις τραγικές συνέπειες που μπορεί επιφέρει η επικράτηση των Ταλιμπάν στη μάχη απέναντι στη διεθνή τρομοκρατία.
Η επικράτηση των Ταλιμπάν ακόμα κι αν το Αφγανιστάν δεν αποτελέσει, πράγμα δύσκολο, έδρα της διεθνούς τρομοκρατίας, από μόνη της δίνει «αέρα στα πανιά» των τζιχαντιστικών οργανώσεων που επιθυμούν να προχωρήσουν σε τρομοκρατικές ενέργειες σε ευρωπαϊκό έδαφος και όχι μόνο. Πόσο ικανή είναι η ΕΕ να αντιμετωπίσει έναν νέο κύμα τρομοκρατικών επιθέσεων;
Η αντιτρομοκρατική στρατηγική της ΕΕ
Από το 2001 και την τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους και ειδικά μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στη Μαδρίτη και το Λονδίνο, το 2004 και 2005 αντίστοιχα, η ΕΕ ανέπτυξε μια αντιτρομοκρατική στρατηγική. Από τις επιθέσεις στις ευρωπαϊκές πόλεις το 2015-2016 το ζήτημα της ασφάλειας έπιασε κορυφή για τους ευρωπαίους πολίτες.
Η ΕΕ εντάχθηκε πιο ενεργά σε διεθνείς οργανισμούς και πρωτοβουλίες κατά της τρομοκρατίας. Πλέον έχει διαμορφωμένο δίκτυο συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών με τρίτες χώρες, συμπεριλαμβανομένων χωρών της Ασίας και της Αφρικής, ενώ στηρίζει και συμμετέχει σε στρατιωτικές αποστολές στο Σαχέλ( Μπουργκίνα Φάσο, Μάλι,Μαυριτανία, Νίγηρας, Τσάντ), όπου αναφέρεται τρομοκρατική και εγκληματική δραστηριότητα. Οι ΗΠΑ προφανώς παραμένουν ο κύριος εταίρος της ΕΕ στον τομέα καταπολέμησης της τρομοκρατίας.
Τρομοκρατία και ριζοσπαστικοποίηση, Οργανωμένο έγκλημα και Κυβερνοχώρος
Στις 28 Απριλίου 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την ασφάλεια − το κύριο μέσο πολιτικής που καθορίζει την απάντηση της ΕΕ στις προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας για τα έτη 2015 έως 2020.
Το θεματολόγιο διαρθρώνεται γύρω από τρεις άξονες προτεραιότητας: τρομοκρατία και ριζοσπαστικοποίηση, οργανωμένο έγκλημα και έγκλημα στον κυβερνοχώρο. Καλύπτει, ειδικότερα, θέματα όπως η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των αρχών επιβολής του νόμου και των οργανισμών της ΕΕ, η επιχειρησιακή αστυνομική συνεργασία και η συγχρηματοδότηση για την ασφάλεια σε επίπεδο ΕΕ.
Τα μέτρα που έπρεπε να ληφθούν προσδιορίστηκαν περαιτέρω από ορισμένα σχέδια δράσης που εγκρίθηκαν μεταξύ 2015 και 2018.
Ήδη από το 2017, από κοινού, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έχουν εγκρίνει οδηγία για εναρμόνιση των ποινικών νομοθεσιών κατά της τρομοκρατίας, στα κράτη-μέλη. Από το 2012 η ευρωπαϊκή νομοθεσία καλύπτει συγκεκριμένα τη στήριξη θυμάτων τρομοκρατίας. Ενώ καθοριστική είναι η πέμπτη οδηγία(2018) για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Τα προηγούμενα χρόνια αυστηροποιήθηκαν οι όροι κατοχής όπλων εντός ΕΕ και ενισχύθηκε, ειδικά από το 2015 κι έπειτα, σημαντικά η προστασία των εξωτερικών ευρωπαϊκών συνόρων με πιο ενιαίο τρόπο και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών-μελών. Σκοπός είναι να συγκροτηθεί ένα συνεκτικό και διαλειτουργικό σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών εντός της ΕΕ.
Η Ευρωπαϊκή Αστυνομική Υπηρεσία, Europol τα τελευταία χρόνια έχει αποκτήσει όλο και περισσότερες αρμοδιότητες και διαθέτει και εξειδικευμένη ομάδα για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, το Ευρωπαϊκό Αντιτρομοκρατικό Κέντρο (ECTC). Σε συνδυασμό με την ευρωπαϊκή εισαγγελία (Eurojust) γίνεται προσπάθεια για την παραπέρα νομική θωράκιση της ΕΕ.
Πιο αναλυτικά για την ευρωπαϊκή αντιτρομοκρατική στρατηγική εδώ.
Πιο έτοιμη αλλά πολύ σύνθετη η κατάσταση
Η ΕΕ είναι πλέον πολύ περισσότερο ενισχυμένη να αντιμετωπίσει τρομοκρατικές ενέργειες. Από το 2015 κι έπειτα ειδικά έχει διευρύνει σημαντικά το θεσμικό πλαίσιο κατά της τρομοκρατίας, αλλά καθώς αποτελεί ζήτημα ασφάλειας, παραμένει κατά βάση αρμοδιότητα του κάθε κράτους-μέλους ξεχωριστά. Υπάρχουν δηλαδή όρια στο πού μπορεί να φτάσει η πολιτική ασφάλειας της ΕΕ σε κάθε κυρίαρχο κράτος-μέλος.
Οι ευρωβουλευτές επίσης έχουν επισημάνει αρκετές φορές ότι η ασφάλεια και η αντιτρομοκρατική πολιτική δεν μπορούν να ενισχύονται σε βάρος των θεμελιωδών δικαιωμάτων και αξιών της ΕΕ και έχει εκφραστεί επανειλημμένα η ανησυχία για κινδύνους που ελλοχεύουν για τις ελευθερίες και την προστασία των προσωπικών δεδομένων των πολιτών με πρόσχημα την τρομοκρατία.
Επίσης, για πολλούς οι εκτιμήσεις συνδέουν την τρομοκρατία με το μεταναστευτικό-προσφυγικό ρεύμα προς την ΕΕ, μία ακόμη συνέπεια των τελευταίων εξελίξεων. Για αρκετούς αναλυτές , η αποτελεσματική διαχείριση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό και μια αποτελεσματική αντιτρομοκρατική πολιτική για την ΕΕ.
Πάντως, αν δεν διαψευστούν οι πρώτες εκτιμήσεις για τις συνέπειες της επικράτησης των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, στη μάχη κατά της διεθνούς τρομοκρατίας, η Ευρώπη πιθανότατα θα κληθεί να δώσει μάχη μπροστά σε ένα νέο γύρο έντασης της τρομοκρατικής δραστηριότητας, εντός κι εκτός ευρωπαϊκών συνόρων.