Μέχρι την Παρασκευή έχει χρονικό περιθώριο η ΕΕ για να αποφασίσει τα μέτρα που θα λάβει για τον περιορισμό στις εξαγωγές των εμβολίων για τον κορωνοϊό.
Εξοργισμένοι με την ανακοίνωση της AstraZeneca ότι θα παραδώσει μειωμένη ποσότητα των εμβολίων Ευρωπαίοι αξιωματούχοι άφησαν ανοικτό το ενδεχόμενο επιβολής περιορισμών στις εξαγωγές εμβολίων που παράγονται επί ευρωπαϊκού εδάφους με την Κομισιόν να υπόσχεται ότι θα παρουσιάσει μέχρι τα τέλη της εβδομάδας έναν μηχανισμό διαφάνειας.
Το ερώτημα, σχολιάζει σε ανάλυσή του το Politico, είναι τι θα προβλέπει ο μηχανισμός αυτός καθώς φέρνει αντιμέτωπους φιλελεύθερους αξιωματούχους της ΕΕ στις Βρυξέλλες με πολιτικούς κρατών -μελών που δέχονται πιέσεις από την οργισμένη κοινή γνώμη για τις μεγάλες καθυστερήσεις στα προγράμματα εμβολιασμού σε σύγκριση με τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και το Ισραήλ. Κι ενώ στη Γερμανία o υπουργός Υγείας Γενς Σπαν τάσσεται υπέρ της επιβολής περιορισμών στις εξαγωγές των εμβολίων από την ΕΕ, η θέση αυτή προκαλεί έντονες αντιδράσεις στους υπέρμαχους του ελεύθερου εμπορίου, που επιβλέπουν τις εμπορικές πρακτικές της ΕΕ στις Βρυξέλλες.
Φιλελεύθεροι έναντι υπέρμαχων του προστατευτισμού
Η έκκληση για περιορισμούς στις εξαγωγές των εμβολίων από την ΕΕ φέρνει σε δύσκολη θέση τον επίτροπο Εμπορίου και τους συνεργάτες του, που συνήθως πρωτοστατούν στα κηρύγματα κατά του προστατευτισμού στο εμπόριο ως τρόπου αντιμετώπισης οικονομικών σοκ. Γνωρίζουν ακόμη ότι τέτοιοι περιορισμοί μπορεί να επιδεινώσουν τις σχέσεις της ΕΕ με συμμάχους και γείτονές της, που επαφίενται στα εμβόλια που παράγονται στα εδάφη της. Σε μια ένδειξη της αγωνίας στην Κομισιόν αναφορικά με τα μέτρα που δεσμεύτηκε να προτείνει, ο Επίτροπος Εμπορίου Βάλντις Ντομπρόφσκις τόνισε ότι ο μηχανισμός δεν σκοπεύει «πρωτίστως» να μπλοκάρει φορτία εμβολίων στα λιμάνια, αλλά να υποχρεώσει τις φαρμακευτικές εταιρείες να αποκαλύπτουν πόσες δόσεις παράγουν και σε ποιες μονάδες, πόσες πούλησαν και σε ποιες χώρες – θέμα στο οποίο η ΕΕ αγωνίζεται να λάβει ικανοποιητικές απαντήσεις από στελέχη των φαρμακευτικών κολοσσών.
Και παρά τα έντονα φραστικά πυρά αξιωματούχων της ΕΕ, ο Βρετανός υπουργός Υγείας, Ματ Χάνκοκ δήλωσε πεπεισμένος ότι δεν τίθεται θέμα επιβολής μπλόκου στις εξαγωγές των εμβολίων. «Είμαι βέβαιος πως μπορούμε να συνεργαστούμε με την Ευρωπαϊκή Ένωση για να διασφαλίσουμε, ενώ η διαφάνεια είναι ευπρόσδεκτη, ότι δεν θα υπάρξουν εμπόδια», είπε σε μια εκδήλωση, που φιλοξένησε το Chatham House, προσθέτοντας πως μίλησε με τους διευθύνοντες συμβούλους των Pfizer και AstraZeneca. «Είμαι πεπεισμένος για την προμήθεια των εμβολίων στη Βρετανία. Είμαι βέβαιος ότι δεν θα διαταραχθεί. Όμως, προτρέπω όλους τους διεθνείς εταίρους να λειτουργούν συλλογικά και να εργαζόμαστε όλοι μαζί στενά. Πιστεύω πως ο προστατευτισμός δεν αποτελεί τη σωστή προσέγγιση μεσούσης της πανδημίας».
Αποκλίνουσες απόψεις στην ΕΕ για τον μηχανισμό διαφάνειας για τα εμβόλια
Αν και από τεχνικής άποψης την ευθύνη για τη διαμόρφωση του μηχανισμού διαφάνειας για τα εμβόλια έχουν ο Επίτροπος Εμπορίου της Κομισιόν και οι συνεργάτες του στις Βρυξέλλες, δεν είναι σίγουρο ότι θα περάσουν τις απόψεις τους, ανέφεραν στο Politico δύο πηγές, που έχουν γνώση του θέματος, σημειώνοντας ότι εντείνονται οι πιέσεις από την κοινή γνώμη σε κυβερνήσεις και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τις καθυστερήσεις στα προγράμματα εμβολιασμών . Άτομα που εργάζονται στην Κομισιόν είπαν ότι βλέπουν να διαμορφώνεται ξανά η ίδια δυναμική που υποχρέωσε τον Μάρτιο του 2020 την ΕΕ να επιβάλει περιορισμούς στις εξαγωγές μασκών και άλλων μέσων προστασίας κατά του κορωνοϊού. Την περασμένη άνοιξη η Γαλλία κι η Γερμανία μπλόκαραν τις εξαγωγές μασκών εκτός των συνόρων τους. Φοβούμενη κατάρρευση της ενιαίας αγοράς η Κομισιόν ζήτησε την άρση των μέτρων, αλλά η Γερμανία συναίνεσε μόνον αφού η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλε περιορισμούς στις εξαγωγές εκτός της ΕΕ.
Και γι’ άλλη μια φορά η Γερμανία πρωτοστατεί στις ενέργειες για λήψη δραστικών μέτρων, αυτή τη φορά για τα εμβόλια με επικεφαλής τον υπουργό Υγείας Γενς Σπαν – πιθανό υποψήφιο, σύμφωνα με γερμανικά ΜΜΕ, για την καγκελαρία στις εκλογές του φθινοπώρου – που δέχεται έντονη κριτική για τις καθυστερήσεις στο πρόγραμμα εμβολιασμού όχι μόνον από τους Σοσιαλδημοκράτες, αλλά και από Χριστιανοδημοκράτες κομματικούς συντρόφους του.
Κίνδυνος κλιμάκωσης ενός εμπορικού πολέμου για τα εμβόλια
Ευρωβουλευτές και ειδικοί προειδοποιούν ότι τυχόν επιβολή περιορισμών στις εξαγωγές μπορεί να κλιμακωθεί σε ολοκληρωτικό εμπορικό πόλεμο για τα εμβόλια. Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους είναι ότι εφοδιαστικές αλυσίδες παραγωγής των εμβολίων συχνά απλώνονται σε διάφορες χώρες, με αποτέλεσμα να επηρεαστεί η παραγωγή από περιοριστικά μέτρα και αντίποινα.
«Μέχρι πρότινος το εμβόλιο για την Covid-19 ήταν “δημόσιο αγαθό”. Τώρα όμως άρχισε πραγματικά η μάχη γι’ αυτό», σημειώνει ο πρόεδρος της επιτροπής Εμπορίου του Ευρωκοινοβουλίου Μπερντ Λάνγκε. Κι υπογραμμίζει ότι τυχόν επιβολή περιορισμών στις εξαγωγές των εμβολίων θα βλάψει διεθνώς την αξιοπιστία μιας ΕΕ, που παρέδιδε επί μακρόν μαθήματα κατά του προστατευτισμού σε άλλες χώρες. Από την πλευρά του ο Σάιμον Έβερετ, καθηγητής Διεθνούς Εμπορίου στο Πανεπιστήμιο St. Gallen της Ελβετίας επισημαίνει κι έναν άλλο κίνδυνο, δηλαδή «κάποιες χώρες που παράγουν συστατικά γι’ αυτά τα εμβόλια να σταματήσουν εκεί τις εξαγωγές τους». Κι απευθύνει έκκληση στη λογική: «Χρειαζόμαστε απεγνωσμένα να ενώσουν τις δυνάμεις τους κάποιες πολύ λογικές κεφαλές και να βρουν κάποιου είδους απάντηση, που θα διασφαλίζει ότι θα λάβουν όλοι επαρκή εμβόλια».