Τα δημογραφικά δεδομένα στην Ευρωπαϊκή ήπειρο αλλάζουν με έναν γερασμένο και «πνιγμένο» στις πόλεις και τα μεγάλα αστικά κέντρα, πληθυσμό να αναζητά διέξοδο διαφυγής στην ύπαιθρο και την πανδημία να μας στέλνει «φωτογραφίες» από το μέλλον.
Πανδημία- Μια ματιά στο δημογραφικό μέλλον της ΕΕ
Ξεκινώντας από τις «φωτογραφίες», η πανδημία του COVID-19 άλλαξε την Ευρώπη ή μάλλον καλύτερα, της έδειξε πώς θα αλλάξει, αν θέλει και μπορεί. Όταν στις αρχές του 2020, η πανδημία μας χτυπούσε την πόρτα, δεν θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ότι για δύο χρόνια- το κοντέρ συνεχίζει να γράφει, θα δίναμε μια άνιση μάχη σε εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.
Μέσα από τα υγειονομικά μέτρα και πρωτόκολλα, τα lock down, την εμβολιαστική εκστρατεία και όλα όσα έχουν γίνει πλέον κανονικότητα για εμάς, ξεπρόβαλλαν πολλά ζητήματα, όπως το κατά πόσο τα δημόσια συστήματα υγείας είναι επαρκή και αποτελεσματικά,. Μας έδειξε επίσης τί σημαίνει τηλεργασία και τηλεκπαίδευση που στην πραγματικότητα δεν ήταν κάτι καινούργιο αλλά δοκιμάστηκε μαζικά το προηγούμενο διάστημα και συνεχίζει ακάθεκτο.
Πώς σχετίζεται η τηλεργασία και η τηλεκπαίδευση με το δημογραφικό
Η μαζική ένταξη του πληθυσμού στην τηλεκπαίδευση και την τηλεργασία, στην εξ αποστάσεως εργασία και μόρφωση, έδωσε τη δυνατότητα σε χιλιάδες ανθρώπους να απομονωθούν- λίγο πιο ευχάριστα, στην ύπαιθρο. Αυτό δεν ήταν καμία ελληνική ιδιαιτερότητα, αλλά συνέβη σε όλη την Ευρώπη, όπου Ευρωπαίοι πολίτες αναζήτησαν διέξοδο διαφυγής, εργαζόμενοι έξω από τα αστικά κέντρα σε πιο ήσυχες και αραιοκατοικημένες περιοχές. Όσοι είχαν τη δυνατότητα δηλαδή.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είδε μια «ευκαιρία», μπροστά σε αυτή τη νέα κατάσταση. «Δημογραφικό» δεν είναι μόνο ο γερασμένος πληθυσμός αλλά και η κατανομή του ενεργού και μη πληθυσμού σε μία χώρα, σε μία περιφέρεια και πάει λέγοντας. Οι ευρωβουλευτές, τον περασμένο Μάιο, σημείωσαν ότι περιφέρειες που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα εγκαταλείπονταν, προς αναζήτηση εργασίας και καλύτερων όρων ζωής και πρόσβασης σε παροχές των αστικών κέντρων ή πιο προηγμένων χωρών, τον καιρό της πανδημίας «ανέπνευσαν».
Πώς «ανέπνευσαν»; Ακριβώς λόγω της πανδημίας, γιατί πολλοί άνθρωποι, αρκετοί νέοι μεταξύ αυτών, δεν χρειάστηκε να εγκαταλείψουν την κατοικία τους, την περιοχή τους ή τη χώρα τους για να εργαστούν και να σπουδάσουν ή αντίστροφα επέστρεψαν στο «πατρικό» τους για να εργαστούν και να σπουδάσουν από εκεί, αφού δεν ήταν απαραίτητη η φυσική τους παρουσία.
Αυτό δείχνει ότι σε συνδυασμό με άλλες ενέργειες, η τηλεκπαίδευση και η τηλεργασία θα μπορούσαν να δώσουν ζωή σε εγκαταλελειμμένες ή δημογραφικά καταπονημένες, περιοχές, χώρες και περιφέρειες. Θα μπορούσαν να φέρουν μια ισορροπία στη κατανομή του πληθυσμού και ενδεχομένως να συμβάλλουν τόσο στην μείωση της γήρανσης του πληθυσμού όσο και στην μείωση του λεγόμενου «brain drain».
Χρειάζονται υποδομές και αναβάθμιση των δημοσίων υπηρεσιών
Για να αποκτήσει πιο μόνιμα χαρακτηριστικά αυτή η μετατόπιση όμως χρειάζεται συνολικά αναβάθμιση υποδομών και υπηρεσιών στις περιφέρειες.
«Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν τους πόρους αυτούς για να αντιμετωπίσουν τα κύρια ζητήματα που οδηγούν στην εγκατάλειψη της υπαίθρου, επενδύοντας στη δημιουργία υποδομών, στην ανάπτυξη καλύτερης ευρυζωνικής σύνδεσης στο διαδίκτυο, στα δίκτυα μεταφορών και τις δημόσιες υπηρεσίες, και στην ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας για την προσέλκυση νέων και ειδικευμένων εργαζομένων» αναφέρει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Από μόνα τους τα κίνητρα της αποσυμφορημένης υπαίθρου ή της παραμονής στον τόπο του καθενός δεν αρκούν. Επαρκές, γρήγορο και φθηνό ίντερνετ, δημόσιες υπηρεσίες και δομές υγείας που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες ενός ανθρώπου, ή μιας οικογένειας είναι απαράβατοι όροι για να παραμείνει κάποιος στον τόπο του ή να επιλέξει κάτι διαφορετικό από το ανεπτυγμένο αστικό κέντρο. Χρειάζεται συνδυαστικά και αυτό αναγνωρίζεται από την ΕΕ, επενδυτικά πακέτα που θα στηρίξουν την περιφερειακή ανάπτυξη.
Το Κοινοβούλιο συνιστά επίσης την ανάπτυξη εκπαιδευτικών οδών προς επαγγέλματα που να είναι συμβατά με την τηλεργασία, τις επενδύσεις στον βιώσιμο αγροτουρισμό που θα μπορούσε επίσης να διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της συρρίκνωσης του πληθυσμού, στην τόνωση της δημιουργίας θέσεων εργασίας και στην οικονομική και δημογραφική διαφοροποίηση των αγροτικών περιοχών, αναφέρουν οι ευρωβουλευτές.
Το χάσμα πόλης-υπαίθρου και περιφερειών
Πάντως, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Δείκτη Περιφερειακής Ανταγωνιστικότητας 2019, το 78% του ευρωπαϊκού πληθυσμού ζει σε αστικές ή ημιαστικές περιοχές. Πολλές περιφέρειες, συμπεριλαμβανομένων των αγροτικών περιοχών, οι οποίες αποτελούν το 44% της επιφάνειας της ΕΕ, των απομακρυσμένων, περιφερειακών, νησιωτικών και ορεινών περιοχών, εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σοβαρό κενό όσον αφορά την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών, τη φυσική και διαδικτυακή συνδεσιμότητα, την εκπαίδευση και τις ευκαιρίες απασχόλησης. Το 2019 31 εκ. Ευρωπαίοι διέμεναν σε περιοχές πολύ χαμηλού εισοδήματος και ταχύτατα συρρικνωμένου πληθυσμού.
Αν το γενικεύσουμε και παραπάνω αυτό αφορά και πολύ ευρύτερα σε επίπεδο χωρών, γεγονός που χρήζει άμεσης αντιμετώπισης και η πανδημία μας έδειξε κάποιες πλευρές.
Είναι απαραίτητη η ολόπλευρη αναβάθμιση των δομών και υπηρεσιών υγείας και συνολικά των υποδομών που θα ευνοήσουν την παραμονή του πληθυσμού στον τόπο γέννησης του, όπου κι αν είναι αυτός χωρίς να στερείται των παροχών που έχει ανάγκη. Είναι επίσης και ευνοϊκός όρος με την αποσυμφόρηση περιοχών για να διευκολυνθεί η αντιστροφή της υπογεννητικότητας σε έναν βαθμό. Μην ξεχνάμε ότι η μείωση του ευρωπαϊκού πληθυσμού προχωρά σταθερά και μέχρι το 2070 θα αντιπροσωπεύει μόνο το 4% του παγκόσμιου πληθυσμού.