Η ΕΕ βρίσκεται σε δίλημμα μπροστά στην κρίση στα σύνορα Πολωνίας-Λευκορωσίας.
Ο εγκλωβισμός χιλιάδων ανθρώπων στα σύνορα Πολωνίας-Λευκορωσίας και Λιθουανίας-Λευκορωσίας, έχει κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου στην ΕΕ για μια νέα μεταναστευτική κρίση. Αυτή η κρίση βέβαια μοιάζει περισσότερο με τα γεγονότα του 2020 στον Έβρο και όχι με αυτά του 2015. Και αυτό γιατί προφανώς αριθμητικά οι μεταναστευτικές-προσφυγικές ροές δεν προσεγγίζουν τα μεγέθη των ροών του 2015. Και επίσης, στην περίπτωση της Λευκορωσίας υπάρχει προφανής εργαλειοποιήση των ροών αυτών, όπως στον Έβρο το 2020 και όχι μαζική εισροή προσφύγων και μεταναστών από τη Β. Αφρική και τη Μ. Ανατολή, όπως το 2015.
H Πολωνία του Polexit προκεχωρημένο φυλάκιο των συνόρων της ΕΕ
Το δίλημμα που αντιμετωπίζει η ΕΕ με την παρούσα κατάσταση είναι ότι αυτήν τη στιγμή η Πολωνία, η χώρα δηλαδή με την οποία η ΕΕ βρίσκεται σε εμφανή ρήξη, προστατεύει τα ευρωπαϊκα σύνορα. Και από την άλλη η Λευκορωσία, που όλα δείχνουν ότι χρησιμοποιεί τους πρόσφυγες για να εξυπηρετηθούν τα δικά της συμφέροντα, με αυτές τις πιέσεις θέλει να αναγκάσει την ΕΕ να κάνει πίσω στις κυρώσεις απέναντι στο καθεστώς Λουκασένκο.
Το πρόβλημα που προκύπτει όμως είναι ότι η ΕΕ από τη μία δεν μπορεί να κάνει πίσω και να δεχτεί τους πρόσφυγες καθώς θα δώσει μια πολιτική νίκη στον Λουκασένκο και κίνητρο για συνέχιση των ροών. Δεν θα άρει και τις κυρώσεις προς τη Λευκορωσία. Από την άλλη πάλι, όσο ενισχύεται η προστασία των συνόρων και εμποδίζεται η διέλευση προσφύγων από τις πολωνικές αρχές τροφοδοτείται πολιτικά η ακροδεξία κυβέρνηση Μοραβιέτσκι, η κυβέρνηση με την οποία η ΕΕ βρίσκεται σε ρήξη για παράφορη παραβίαση του κράτους δικαίου και τον ευρωπαϊκών αρχών και κανόνων στην Πολωνία.
Ο Μοραβιέτσκι μεγαλώνει το πολιτικό του κεφάλαιο στη χώρα αυτήν τη στιγμή. Ανεξάρτητα από το βαθμό που θα ελεγχθεί αυτή η κρίση γιατί ο κίνδυνος να ξεφύγει η κατάσταση είναι υπαρκτός- κάτι που μάλλον κανείς δεν θέλει, ο Μοραβιέτσκι επενδύει στην εθνικιστική ένεση που του δίνουν τα γεγονότα στα σύνορα.
Έλλειψη εμπιστοσύνης και από τις δύο πλευρές
Στον αστερισμό του ενδεχόμενου Polexit, οι Πολωνοί αρνούνται την όποια βοήθεια, και κυρίως ανθρωπιστική, από την Ευρώπη για εξομάλυνση της κατάστασης στα σύνορα. Ο Μοραβιέτσκι αρέσκεται να απολαμβάνει η κυβέρνησή του τους καρπούς της άμυνας των συνόρων με σιδηρά πηγμή και μάλλον δεν βλέπει και με καλό μάτι παρουσία της ΕΕ στα σύνορά του.
Η ΕΕ μάλλον θα προτιμούσε αυτή η κρίση να λαμβάνει χώρα σε οποιοδήποτε άλλο κράτος μέλος, παρά στην Πολωνία, για να μπορεί να στηρίξει χωρίς δισταγμούς. Τώρα η παρούσα κατάσταση με το κράτος μέλος επιφέρει επιπλέον δυσκολίες και η κρίση εμπιστοσύνης σίγουρα δεν βοηθά.
Απειλές και πιέσεις Λευκορωσίας και στο βάθος ο Πούτιν
Όπως συνηθίζεται για τις λευκορωσικές ενέργειες, η ΕΕ βλέπει ρωσικό δάκτυλο. Ο Πούτιν θεωρητικά βολεύεται από την ισχυροποίηση του καθεστώτος Λουκασένκο και σίγουρα δεν τον ενοχλεί καθόλου η Πολωνία να φύγει από την ΕΕ. Ανεξάρτητα από το αν είναι κατευθυνόμενο από το Κρεμλίνο το σκηνικό της έντασης στα σύνορα Λευκορωσίας -Πολωνίας-Λιθουανίας, η Ρωσία βγαίνει κερδισμένη από την εντεινόμενη αστάθεια στην περιοχή που εποφθαλμιά. Οι απειλές του Λουκασένκο για διακοπή της παροχής αερίου προς την Ευρώπη, δύσκολα θα γίνονταν χωρίς ρωσική υποστήριξη. Η μεγάλη ανησυχία όμως για την Ευρώπη έγκειται στο ενδεχόμενο τέτοιας κλιμάκωσης, όπου η βία να περάσει σε άλλο επίπεδο.
Μια κατάσταση που μπορεί να ξεφύγει
Οι 15 χιλιάδες συνοριοφύλακες στην Πολωνία με εντολές από μία αντιδραστική πολωνική κυβέρνηση, οι χιλιάδες μετανάστες και οι Λευκορωσικές αρχές δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα στην περιοχή. Μάλιστα, πέραν ότι πλέον στον κόσμο της διπλωματίας των «μεγάλων»- ΗΠΑ, Ρωσία, ΝΑΤΟ, Γερμανία κ.ά, η διασυνοριακή-μεταναστευτική κρίση στην περιοχή πιάνει κορυφή στις συζητήσεις, κλιμακώνεται και ευρύτερα η στρατιωτική κινητικότητα. Και στην Ουκρανία, που είναι το μεγάλο αγκάθι ΗΠΑ-ΕΕ και Ρωσίας, αναπτύσσονται δυνάμεις στα σύνορα με τη Λευκορωσία. Και όταν υπάρχει κινητικότητα στην Ουκρανία πάντα προκύπτει ανησυχία για όλες τις πλευρές.
Το Ευρωκοινοβούλιο βολιδοσκοπεί
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατα τη διάρκεια της ολομέλειας τις προηγούμενες μέρες, παρουσία του επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Διπλωματίας, Ζοζέπ Μπορέλ, εμφανίστηκε μάλλον διαχασμένο σχετικά με το ζήτημα αλλά αν ξεχωρίζει κάτι αυτό είναι ότι πολλοί ευρωβουλευτές βλέπουν την ανάγκη η ΕΕ να περάσει σε άλλο επίπεδο τη διπλωματική της δραστηριότητα απεθυνόμενη στους Ρώσους και όχι στο Λουκασένκο που βλέπουν σαν ένα απλό πιόνι. Εξάλλου και ο Μπορέλ σημείωσε ότι η Ευρωπαϊκή Διπλωματία πρέπει να επικεντρωθεί στις χώρες προέλευσης των προσφύγων και απέφυγε την αναφορά για διάλογο με τον Λουκασένκο.
Επιπλέον, πέρα από τους ακροδεξιούς ευρωβουλευτές που υπερασπίστηκαν την Πολωνική αντίδραση- για την οποία προκύπτουν πολλά ζητήματα παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα σύνορα και πρότειναν μέχρι και τη χρηματοδότηση τείχους με ευρωπαϊκά κονδύλια, κανένας άλλος ευρωβουλευτής δεν φαίνεται να είναι διατεθειμένος η ΕΕ να κάνει πίσω ως προς την Πολωνία και τις διερρηγμένες σχέσεις με τον Μοραβιέτσκι.
Η στάση της ΕΕ θα ξεκαθαριστεί μάλλον την ερχόμενη Δευτέρα, κατά τη συνεδρίαση των υπουργών Εξωτερικών των 27 κρατών μελών. Η Κομισιόν όμως έχει κάνει ξεκάθαρο ότι έρχονται κι άλλες κυρώσεις προς τη Λευκορωσία.
Το Ευρωκοινοβούλιο δεν θα κάνει πίσω στις ευρωπαϊκές αρχές χάριν της κρίσης στα σύνορα Πολωνίας-Λευκορωσίας και δεν πρόκειται να αλλάξει τη στάση του απέναντι στην κυβέρνηση Μοραβιέτσκι με την οποία δύσκολα θα ξεπεραστεί το αδιέξοδο. Ταυτόχρονα όμως θα επιδιώξει διαμορφωθεί ένα πλαίσιο αποκλιμάκωσης στα συγκεκριμένα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.