Στις Βρυξέλλες συζητιέται μια «ενδιάμεση» λύση για να ξεμπλοκάρει η διεύρυνση τη ΕΕ προς Ουκρανία και Δυτικά Βαλκάνια, σύμφωνα με δημοσίευμα του Politico.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξετάζει μια ριζοσπαστική αλλαγή στους κανόνες ένταξης, που θα επιτρέψει σε νέες χώρες να γίνουν μέλη χωρίς να αποκτήσουν αμέσως πλήρη δικαίωμα ψήφου. Η πρόταση αυτή, που βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, στοχεύει να επιταχύνει τη διαδικασία διεύρυνσης και να ξεπεράσει τα εμπόδια που θέτουν ορισμένες κυβερνήσεις, όπως της Ουγγαρίας, η οποία έχει μπλοκάρει επανειλημμένα την ενταξιακή πρόοδο της Ουκρανίας και άλλων υποψηφίων χωρών.
Η ένταξη στην ΕΕ χωρίς πλήρη δικαιώματα
Σύμφωνα με τρεις Ευρωπαίους διπλωμάτες και έναν αξιωματούχο της ΕΕ που μίλησαν στο Politico, η ιδέα προβλέπει ότι οι νέες χώρες θα συμμετέχουν στην Ένωση με περιορισμένα δικαιώματα, χωρίς δικαίωμα βέτο ή πλήρη συμμετοχή σε όλες τις αποφάσεις, μέχρι να ολοκληρωθούν οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις που θα κάνουν την ΕΕ πιο λειτουργική.
Η πρόταση αυτή αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη πίεση να «ξεμπλοκάρει» η διαδικασία διεύρυνσης, η οποία έχει ουσιαστικά παγώσει την τελευταία δεκαετία. Η Κροατία ήταν η τελευταία χώρα που εντάχθηκε το 2013, ενώ στο μεταξύ το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε. Από τότε, υποψήφιες χώρες όπως το Μαυροβούνιο και η Σερβία διαπραγματεύονται για χρόνια χωρίς ουσιαστική πρόοδο, ενώ η Ουκρανία και η Μολδαβία προσπαθούν να επιταχύνουν τις διαδικασίες εν μέσω του πολέμου και της ρωσικής επιθετικότητας.
Ο Anton Hofreiter, πρόεδρος της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του γερμανικού κοινοβουλίου, υποστήριξε ανοιχτά την ιδέα:
«Τα μελλοντικά μέλη θα πρέπει να παραιτηθούν από το δικαίωμα βέτο μέχρι να ολοκληρωθούν οι βασικές μεταρρυθμίσεις. Η διεύρυνση δεν μπορεί να παραμένει όμηρος κρατών που μπλοκάρουν τις αλλαγές για δικούς τους λόγους».
Η πρόταση βρίσκει υποστήριξη από χώρες όπως η Αυστρία και η Σουηδία, οι οποίες θεωρούν ότι η διεύρυνση αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, ιδίως μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Όπως δήλωσε η Claudia Plakolm, υπουργός Ευρώπης της Αυστρίας, «αν η ΕΕ δεν επιταχύνει το παιχνίδι της, θα χάσει έδαφος από τρίτους παράγοντες που ήδη περιμένουν να πάρουν τη θέση μας».
Η ιδέα της μερικής ένταξης θα επέτρεπε στις υποψήφιες χώρες να απολαμβάνουν πολλά από τα οφέλη της ΕΕ, όπως πρόσβαση στην ενιαία αγορά, χρηματοδότηση και συμμετοχή σε ευρωπαϊκά προγράμματα, χωρίς να έχουν πλήρη πολιτικά δικαιώματα. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα μπορούσαν να ασκούν βέτο ή να επηρεάζουν κρίσιμες αποφάσεις, τουλάχιστον μέχρι να προσαρμοστούν πλήρως στους κανόνες και τις θεσμικές αρχές της Ένωσης.
Για τους υποστηρικτές της ιδέας, η λύση αυτή θα επιτάχυνε την ένταξη χωρών όπως η Ουκρανία και η Μολδαβία χωρίς να απαιτείται η δύσκολη και χρονοβόρα διαδικασία αναθεώρησης των ευρωπαϊκών συνθηκών. Για τους επικριτές, όμως, ενέχει κινδύνους δημιουργίας μιας Ένωσης «δύο ταχυτήτων».
Το βέτο, ο Όρμπαν και η «Διαδικασία του Βερολίνου»
Η πρόταση γεννήθηκε εν μέρει ως απάντηση στην επανειλημμένη χρήση του δικαιώματος βέτο από την Ουγγαρία, η οποία έχει μπλοκάρει αποφάσεις που αφορούν την Ουκρανία, όπως χρηματοδότηση, κυρώσεις και προώθηση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν παραμένει ο πιο έντονος αντίπαλος μιας ταχείας διεύρυνσης.
Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, ορισμένοι διπλωμάτες προτείνουν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μπορεί να προχωρά σε επιμέρους στάδια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων χωρίς να χρειάζεται κάθε φορά ομοφωνία των 27 κρατών. Μια τέτοια προσέγγιση θα περιόριζε τη δυνατότητα του Όρμπαν να χρησιμοποιεί το βέτο ως πολιτικό όπλο.
Μια τέτοια προσέγγιση θα ανέκοπτε και την εντεινόμενη απογοήτευση χωρών χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης, που περιμένουν χρόνια στην «ουρά» για την ένταξη και στην πραγματικότητα παρά τις εσωτερικές τους μεταρρυθμίσεις για να ανταποκριθούν στις προϋποθέσεις ένταξης δεν έχουν δει καμία πρόοδο.
Παρότι η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει θέσει τη διεύρυνση στο επίκεντρο της ατζέντας της, οι ηγέτες της ΕΕ παραμένουν επιφυλακτικοί. Σε πολλές χώρες, η άνοδος της ακροδεξιάς και των ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων καθιστά πολιτικά δύσκολη την προώθηση μιας νέας μεγάλης διεύρυνσης.
Οι ηγέτες των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων - Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κόσοβο, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία και Σερβία - θα συναντηθούν με Ευρωπαίους ηγέτες την Τετάρτη στο Λονδίνο για μια σύνοδο κορυφής της «Διαδικασίας του Βερολίνου» που θα επικεντρωθεί στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μεταξύ των χωρών αυτών ως προάγγελος της διεύρυνσης της ΕΕ.