Οι νέες εξελίξεις σε διπλωματικό επίπεδο στο ουκρανικό μέτωπο με το σχέδιο ειρήνης του Ντόναλντ Τραμπ φέρνουν νέο γύρο πρωτοβουλιών στην Ευρώπη.
Υπάρχει μια έντονη αίσθηση déjà vu που πλανάται αυτές τις ημέρες επάνω από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, καθώς η κρίση στην Ουκρανία εισέρχεται σε μια ακόμη περίοδο έντασης και γεωπολιτικής αβεβαιότητας.
Το déjà vu της Ευρώπης
Μόλις πριν από λίγους μήνες, οι Ευρωπαίοι ηγέτες έσπευσαν στην Ουάσιγκτον για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της αιφνιδιαστικής προσέγγισης του Τραμπ με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στη σύνοδο κορυφής της Αλάσκας. Εκείνη η στιγμή φαινόταν τότε να ανατρέπεται, όταν μέσα στον Αύγουστο φάνηκε πως οι Ευρωπαίοι είχαν καταφέρει να πείσουν τον Αμερικανό πρόεδρο ότι η ενότητα της Δύσης αποτελεί τη μόνη βιώσιμη στρατηγική απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα.
Σήμερα, ωστόσο, το σκηνικό μοιάζει να επαναλαμβάνεται. Πηγές στις Βρυξέλλες και σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες εκτιμούν ότι μέσα στις επόμενες ημέρες ίσως χρειαστεί μια νέα ευρωπαϊκή «εκστρατεία» στην Ουάσιγκτον, καθώς ο Τραμπ εμφανίζεται έτοιμος για μια ακόμη ανατροπή στη στάση του ως προς την Ουκρανία. Η προοπτική μιας συνάντησης κορυφής στον Λευκό Οίκο εντός της εβδομάδας μοιάζει όλο και πιο πιθανή τονίζει το SkyNews σε ανάλυσή του.
Η Γενεύη στο επίκεντρο
Πριν από μια ενδεχόμενη επίσκεψη στην Ουάσιγκτον, όμως, το βλέμμα στρέφεται στη Γενεύη. Η συνάντηση της Κυριακής, αρχικά ανακοινωμένη ως διμερής συνομιλία μεταξύ Αμερικανών και Ουκρανών αξιωματούχων, έχει πλέον εξελιχθεί σε μια ευρύτερη πολυμερή διαβούλευση. Ανώτεροι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν ήδη επιβεβαιώσει τη συμμετοχή τους, αντιλαμβανόμενοι ότι η νέα αμερικανική πρόταση -το αποκαλούμενο «σχέδιο των 28 σημείων» -ενδέχεται να καθορίσει τη μελλοντική αρχιτεκτονική ασφαλείας της Ευρώπης.
Κεντρικό πρόσωπο στην αμερικανική αποστολή είναι ο Στιβ Γουίτκοφ, ο στενός συνεργάτης του Τραμπ και ένας από τους αρχιτέκτονες του σχεδίου. Στη Γενεύη θα βρεθεί και ο Βρετανός σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Τζόναθαν Πάουελ, ο οποίος, τους τελευταίους εννέα μήνες, αναδείχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα ευρωπαϊκά «κανάλια» επιρροής προς την αμερικανική κυβέρνηση. Ωστόσο, ακόμη και εκείνος φαίνεται να αιφνιδιάστηκε από την ξαφνική αλλαγή πλεύσης της Ουάσιγκτον.
Η «ξαφνική παρέμβαση» και ο ρόλος του Τζέι Ντι Βανς
Ευρωπαϊκές πηγές περιγράφουν την αμερικανική πρωτοβουλία ως «ξαφνική παρέμβαση» που φέρει ξεκάθαρα τη σφραγίδα του αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς. Οι εδαφικές παραχωρήσεις που προβλέπει το σχέδιο ταυτίζονται σχεδόν απόλυτα με μια πρόταση που είχε παρουσιάσει ο ίδιος το καλοκαίρι του 2024, πριν ο Τραμπ επιστρέψει στον Λευκό Οίκο. Η γνωστή σκεπτικιστική στάση του Βανς απέναντι στην ουκρανική υπόθεση, αλλά και οι πιέσεις του προς την κυβέρνηση για μεγαλύτερη εστίαση στα εσωτερικά ζητήματα των ΗΠΑ, αποτελούν για πολλούς βασική αιτία για τη σημερινή απότομη μεταβολή.
Στο πλευρό του Βανς βρίσκεται και ο υπουργός Στρατού των ΗΠΑ, Νταν Ντρίσκολ -παλιός συμφοιτητής του και σύμμαχος, ο οποίος έχει πρωταγωνιστήσει στις συνομιλίες με τους Ουκρανούς τους τελευταίους μήνες.
Τέλος, και Αμερικανός ΥΠΕΞ, Μάρκο Ρούμπιο αναμένεται να δώσει το παρών στην Ελβετία, για την συνομιλίες, καθώς σύμφωνα με διεθνή ΜΜΕ προσγειώθηκε σήμερα στην Γενεύη.
Οι ξαφνιασμένοι Ευρωπαίοι θα εκπροσωπηθούν από Συμβούλους Εθνικής ασφάλειας από τη Γαλλία, τη Βρετανία και τη Γερμανία και ο επικεφαλής του γραφείου της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, Μπιόρν Ζάιμπερτ, θα εκπροσωπήσει την ΕΕ.
Τα 4 σημεία που θα εστιάσουν οι Ευρωπαίοι
Οι πληροφορίες της γερμανικής Bild δείχνουν ότι οι Ευρωπαίοι προσέρχονται στις συνομιλίες της Γενεύης έτοιμοι για σκληρή διαπραγμάτευση, καθώς θεωρούν πως το αμερικανικό σχέδιο περιέχει τέσσερις κρίσιμες προβλέψεις που δεν μπορούν να αποδεχθούν χωρίς αλλαγές.
Πρώτον, η ιδέα να παραχωρήσει η Ουκρανία εδάφη όπως το Ντονμπάς και η Κριμαία στη Ρωσία θεωρείται αδιανόητη, τόσο για λόγους αρχής όσο και για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Δεύτερον, η απαίτηση για περαιτέρω μείωση του ουκρανικού στρατού προκαλεί έντονο προβληματισμό, καθώς θα άφηνε τη χώρα σε ευάλωτη θέση.
Τρίτον, η προτεινόμενη ρωσική «εγγύηση ασφάλειας» αντιμετωπίζεται με βαθιά καχυποψία, με τους Ευρωπαίους να θυμίζουν ότι αντίστοιχες δεσμεύσεις του 1994 δεν τηρήθηκαν.
Τέλος, το ζήτημα των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων -ύψους περίπου 300 δισ. ευρώ -αποτελεί άλλη μια αφορμή εντάσεων, αφού τα σχέδια της Ουάσιγκτον για επενδύσεις που θα απέφεραν οφέλη σε ΗΠΑ και Ρωσία θεωρούνται ασύμβατα με την ευρωπαϊκή θέση ότι τα χρήματα πρέπει να κατευθυνθούν στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.
Μια κρίσιμη βδομάδα για την Ουκρανία
Οι επόμενες ημέρες θεωρούνται καθοριστικές. Η συνάντηση της Γενεύης αναμένεται να διαμορφώσει το πλαίσιο για τις επόμενες κινήσεις. Αμέσως μετά, θα συγκληθεί σύνοδος της ευρωπαϊκής «συμμαχίας των προθύμων», με αντικείμενο την κοινή στάση απέναντι στην Ουάσιγκτον. Εφόσον το κλίμα το επιτρέψει, ομάδα Ευρωπαίων ηγετών θα μεταβεί πιθανότατα την Τρίτη στις ΗΠΑ για να επιχειρήσει μια αποφασιστική διαπραγμάτευση με τον Τραμπ, μεταδίδει το SkyNews.
Με ανάρτησή του σήμερα ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, απηύθυνε έκκληση ότι παράλληλα με τις διπλωματικές πρωτοβουλίες χρειάζεται να ενισχυθεί η ουκρανική άμυνα καθώς οι ρωσικές επιθέσεις μαίνονται και πραγματοποιούνται με ιδιαίτερη σφοδρότητα.
«Παράλληλα με τη διπλωματική οδό, πρέπει να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να ενισχύσουμε την άμυνά μας...Είναι εξαιρετικά σημαντικό να επιταχύνουμε την εφαρμογή όλων των συμφωνιών μας με τους εταίρους μας σχετικά με τα συστήματα αεροπορικής άμυνας και τους πυραύλους για αυτά», είπε χαρακτηριστικά.
Με την Ημέρα των Ευχαριστιών να πλησιάζει, η προθεσμία του Αμερικανού προέδρου για μια προκαταρκτική συμφωνία φαίνεται μάλλον ανεδαφική. Ωστόσο, ένα μνημόνιο κατανόησης θα μπορούσε να διατηρήσει τη δυναμική της διαδικασίας και να προσφέρει στον Τραμπ το πολιτικό «σήμα προόδου» που επιθυμεί.