Η τηλεοπτική σειρά «The Crown» του Netflix βρίσκεται στον τρίτο κύκλο της και όσοι το παρακολουθούν, εκτός από το να ανακαλύπτουν άγνωστες πτυχές της βασίλισσας Ελισάβετ, μαθαίνουν και πολλά ιστορικά γεγονότα.
Στην τηλεοπτική σειρά που σαρώνει σε τηλεθέαση - μόλις έκανε πρεμιέρα ο τρίτος κύκλος - και είναι ουσιαστικά μια βιογραφική ιστορία της βασίλισσας Ελισάβετ, από τα νεανικά της χρόνια μέχρι την στέψη της, η Ολίβια Κόλμαν αποτυπώνει με μαεστρία την σκληρή προσωπικότητα της Βρετανίδας μονάρχη. Οι θεατές μαγεύονται από τα σκηνικά, τις ερμηνείες αλλά και τις άγνωστες λεπτομέρειες της ζωής της βασιλικής οικογένειας. Εκτός όμως από αυτά, μαθαίνουν πολλά πράγματα και για γεγονότα που ίσως έχουν παραλείψει τα βιβλία ιστορίας, όπως η υπόθεση Προφούμο αλλά και η ζωή και ο θάνατος της πριγκίπισσας Αλίκης.
Το «Aberfan», το τρίτο επεισόδιο του τρίτου κύκλου, αφηγείται την ιστορία μιας ιδιαίτερα τρομακτικής ημέρας στην ιστορία του Ηνωμένου Βασιλείου: την καταστροφή στο μεταλλείο Aberfan, που σκότωσε πάνω από 100 παιδιά στο σχολείο Pantaglas Junior. Η σειρά, επιχειρεί επίσης να εξηγήσει γιατί χρειάστηκε να περάσουν 8 ημέρες προτού η βασίλισσα Ελισάβετ επισκεφθεί τον τόπο της τραγωδίας. Τι συνέβη όμως στην καταστροφή του Aberfan όπως απεικονίζεται στο The Crown, και πώς η βασίλισσα Ελισάβετ νιώθει για τις αντιδράσεις της χρόνια αργότερα.
Πώς συνέβη η καταστροφή στο Aberfan
Το πρωί της Παρασκευής 21 Οκτωβρίου 1966, λίγο μετά τις 9, στο χωριό του Aberfan στην νότια Ουαλία, οι μαθητές μόλις άρχιζαν τα μαθήματα της ημέρας αφότου τραγούδησαν τον ύμνο «Bright and Beautiful», όπως έκαναν κάθε μέρα. Στην συνέχεια, όπως αφηγήθηκε μια γυναίκα στο Channel 4 το 2016, που έχασε τον αδερφό και την αδερφή της ακολούθησε «απλώς ένας τρομακτικά δυνατός θόρυβος, που γινόταν όλο και πιο έντονος». Ο ήχος αυτός ήταν στην πραγματικότητα μια κατολίσθηση της χωματερής υγροποιημένου άνθρακα που άρχισε να κατεβαίνει από την πλαγιά του βουνού και αποδεκάτισε πολλές αγροικίες προτού φτάσει στο σχολείο. Είχαν προηγηθεί εβδομάδες έντονων βροχοπτώσεων στο χωριό, σύμφωνα με την Independent, με αποτέλεσμα η λάσπη αποβλήτων να κατευθυνθεί με πολύ μεγάλη ταχύτητα.
Η καταστροφή σκότωσε 116 παιδιά και 28 ενήλικες
«Μόλις βγήκα από την τάξη, ήξερα πως η αδερφή μου είχε πεθάνει» δήλωσε ο Μπράιαν Γουίλιαμς, που ήταν 7 χρονών εκείνη την εποχή, στην Wales Online. «Μόνο αν κοιτούσες στην πάνω άκρη του σχολείου και θα καταλάβαινες αμέσως, καθώς δεν υπήρχε καν». Ο Τζεφ Έντουαρντς, που ήταν το τελευταίο παιδί που ανασύρθηκε ζωντανός από τα συντρίμμια του σχολείου μετά από 90 λεπτά, δήλωσε στο BBC πως μπορούσε να ακούσει «ουρλιαχτά και κλάματα. Καθώς η ώρα περνούσε ο ήχος γινόταν όλο και πιο σπάνιος καθώς τα παιδιά πέθαιναν».
Η προσπάθεια διάσωσης ξεκίνησε από τους πρώτους διασώστες, τους κατοίκους του χωριού και κάποιους από τους ανθρακωρύχους που έσπευσαν να βοηθήσουν. Ο Ουαλός δημοσιογράφος Τζον Χάμφρις, δήλωσε στην Telegraph, τι είδε μόλις έφτασε στο σημείο: «Ήταν εκεί μόλις έφτασα. Τα πρόσωπά τους ακόμη μαύρα εκτός από τις λευκές γραμμές από τα δάκρυα και τον ιδρώτα, να σκάβουν και να προσεύχονται. Οι περισσότεροι από αυτούς έσκαβαν για τα δικά τους παιδιά». Και παρόλο που συνέχιζαν να σκάβουν επί μία εβδομάδα, δεν βρέθηκαν επιζώντες μετά την πρώτη ημέρα.
Το ατύχημα μπορούσε να προληφθεί
Πριν από την καταστροφή, οι κάτοικοι του Aberfan είχαν ήδη εκφράσει την ανησυχία τους για το γεγονός πως υπήρχε ένας πολύ μεγάλος σωρός αποβλήτων πολύ κοντά από ένα σχολείο γεμάτο μικρά παιδιά – ακόμη και με επιστολές που είχαν στείλει στα αρμόδια τμήματα (National Coal Board - NCB). Η Βουλή των Λόρδων ξεκίνησε έρευνα που διαπίστωσε πως το NBC είχε μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την καταστροφή, σε έκθεση που δημοσιεύτηκε το επόμενο έτος. Όπως δήλωσε ο πολιτικός Έμλιν Χούσον το 1967: «Σύμφωνα με ομόφωνη απόφαση του δικαστηρίου, αυτή η μεγάλη τραγωδία θα μπορούσε και θα έπρεπε να αποφευχθεί και η ευθύνη πέφτει δικαίως στο National Coal Board».
Από την πλευρά του, το NCB αρνήθηκε να αναγνωρίσει τον ρόλο του στην τραγωδία και σύμφωνα με το BBC πρόσφερε αρχικά μόλις 50 λίρες σε κάθε γονέα που έχασε το παιδί του και στην συνέχεια το ανέβασε στις 500 λίρες.
Η βασίλισσα Ελισάβετ κατηγορεί τον εαυτό της για την καθυστερημένη της επίσκεψη
Ο πρίγκιπας Φίλιππος επισκέφθηκε το Aberfan μία ημέρα μετά την τραγωδία. Ο κουνιάδος του, λόρδος Σνόουντον, που είχε καταγωγή από την Ουαλία, ήταν εκεί, επικεφαλής εκείνο το πρωί. Αλλά η βασίλισσα Ελισάβετ αποφάσισε να καθυστερήσει την εμφάνισή της εκεί, παρά τις συμβουλές που δέχτηκε για το αντίθετο. Στο βιβλίο «Elizabeth the Queen», η βασιλική βιογράφος, Σάλι Μπέχτελ Σμιθ, ισχυρίζεται ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός πως φοβόταν ότι η παρουσία της εκεί θα αποσπούσε την προσοχή από τις προσπάθειες διάσωσης. «Ίσως να παραλείψουν κάποιο φτωχό παιδί που θα μπορούσε διαφορετικά να βρεθεί κάτω από τα συντρίμμια» είχε δηλώσει.
Όπως βλέπει κανείς στο The Crown, η βασίλισσα Ελισάβετ επισκέφθηκε το Aberfan στις 29 Οκτωβρίου 1966 για να περιηγηθεί στην περιοχή και να μιλήσει με τις οικογένειες των θυμάτων. Και παρόλο που το The Crown αποτυπώνει την αντίδραση της Ελισάβετ ως κάπως σκληρή, ωστόσο μετάνιωσε που δεν επισκέφθηκε το μέρος νωρίτερα. Όπως δήλωσε ο Γουίλιαμ Χέσελτιν, που εργάστηκε στο γραφείο του βασιλικού Τύπου, στο ντοκιμαντέρ «Elizabeth: Our Queen»: «Ήταν ένα είδος μαθήματος για εμάς. Πως έπρεπε να να δείξει συμπάθεια και να βρίσκετε εκεί, κάτι το οποίο λαχταρούσαν οι άνθρωποι από εκείνη».
Όπως ανέφερε η South Wales Echo το 2002, ο Λόρδος Καρτέρις, ο πρώην ιδιωτικός γραμματέας της βασίλισσας Ελισάβετ, φέρεται να δήλωσε στον βασιλικό συγγραφέα Τζιλς Μπράντρεθ για το θέμα: «Σε ένα ημερολόγιο που ο Μπράντρεθ συνέταξε για να τιμήσει το Χρυσό Ιωβηλαίο έτος της βασίλισσας, θυμάται μια συζήτηση που είχε με τον Λόρδο πριν από 10 χρόνια, ρωτώντας τον αν η βασίλισσα ένιωσε ποτέ ότι είχε κάνει κάτι λάθος – αμέσως απάντησε: το Aberfan».
Πολλοί οπαδοί του The Crown λένε ότι δεν είχαν ξανακούσει ποτέ για την καταστροφή στο Aberfan
Παρά την τρομακτική έκταση της τραγωδίας, η καταστροφή στο Aberfan είναι μια ελάχιστα γνωστή ιστορία έξω από τα σύνορα της Βρετανίας. Κι όσοι δεν την γνώρισαν, την έμαθαν μέσω του The Crown. Σύμφωνα με την Guardian, η ομάδα παραγωγής χρησιμοποίησε ανθρώπους που ζούσαν στο Aberfan τότε καθώς και συγγενείς των νεκρών, σε ορισμένες σκηνές.
«Είχαμε έναν θεαπευτή για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να αναδημιουργήσουν μια τόσο τρομακτική σκηνή»ανέφερε στην Guardian ο παραγωγός Όονα Ο’Μπιρν. «Οι άνθρωποι που ζουν εκεί εξακολουθούν να μην μπορούν να το ξεχάσουν και ανακαλύψαμε ότι δεν τους είχε προσφέρει ποτέ κανείς βοήθεια στο παρελθόν».
Φωτογραφίες: AP, Getty Images