Οι βασιλείς έλαβαν εισόδημα άνω του 1 δισ. λιρών από τα δουκάτα που λειτουργούν σαν φέουδα και είναι αντικείμενο διαμάχης αιώνων για το αν θα έπρεπε να περιέλθουν στο βρετανικό δημόσιο.
Μια αποκαλυπτική έρευνα του Guardian, έριξε φως σε αυτά τα δουκάτα- «χρυσωρυχεία» που εξασφαλίζουν εκατομμύρια λίρες στη βασιλική οικογένεια. Μάλιστα όπως επισημαίνεται στην έρευνα τα έσοδα του βασιλιά από τα συγκεκριμένα δουκάτα μεγάλωσαν κατά δεκαέξι φορές κατά τη διάρκεια της βασιλείας της Ελισάβετ.
Τα δύο κτήματα γης και ακινήτων βρίσκονται στο επίκεντρο μιας αιώνιας διαμάχης σχετικά με το αν τα κέρδη τους θα έπρεπε να δοθούν στο δημόσιο. Η έρευνα διαπίστωσε το μέγεθος των κερδών που απέσπασαν οι βασιλείς από τα δουκάτα του Λάνκαστερ και της Κορνουάλης, τα οποία διαχειρίζονται θηριώδη χαρτοφυλάκια γης και ακινήτων σε όλη την Αγγλία.
1,2 δισ. λιρών έσοδα από τα δουκάτα
Τα δουκάτα λειτουργούν ως επαγγελματικά διοικούμενες αυτοκρατορίες ακινήτων που διαχειρίζονται αγροτικές εκτάσεις, ξενοδοχεία, μεσαιωνικά κάστρα, γραφεία, καταστήματα και μερικά από τα κορυφαία υπερπολυτελή ακίνητα του Λονδίνου. Διαθέτουν επίσης σημαντικά επενδυτικά χαρτοφυλάκια, αλλά δεν πληρώνουν φόρο εταιρειών ή φόρο υπεραξίας, καθώς υπάγονται σε ειδικό καθεστώς.
Οι λογαριασμοί των δουκάτων, που φυλάσσονται σε κοινοβουλευτικά και κρατικά αρχεία, αποκαλύπτουν πώς η βασίλισσα και ο πρωτότοκος γιος της, με την ιδιότητά του ως δούκας της Κορνουάλης, επωφελήθηκαν από την τεράστια αύξηση των εσόδων τους από τα δουκάτα κατά τη διάρκεια της βασιλείας της, η οποία διήρκησε για επτά δεκαετίες.
Τα κέρδη από το δουκάτο του Λάνκαστερ, το οποίο αποτελείται από 18.481 εκτάρια αγροτικής γης, κυρίως στη βόρεια Αγγλία και τα Μίντλαντς, περνούν αυτόματα σε όποιον κάθεται στο θρόνο. Το ίδιο το κτήμα αποτιμάται σε 652 εκατομμύρια λίρες.
Με προσαρμογή στον πληθωρισμό, τα δύο δουκάτα έχουν προσφέρει το ισοδύναμο άνω των 1,2 δισ. λιρών σε συνολικά έσοδα.
Το Δουκάτο της Κορνουάλης, το οποίο περιλαμβάνει 52.450 εκτάρια, κυρίως στη νοτιοδυτική Αγγλία, αξίζει πάνω από 1 δισεκατομμύριο λίρες. Το κτήμα μάλιστα δεν έχει συμβαδίσει με τη νομοθεσία, που ψηφίστηκε το 2013, για να φέρει την ισότητα των φύλων στη βασιλική διαδοχή. Τα κέρδη της εξακολουθούν να πηγαίνουν αυτόματα μόνο στον αρσενικό διάδοχο του θρόνου.
Όταν ο Κάρολος, 74 ετών, έγινε βασιλιάς πέρυσι, το δουκάτο της Κορνουάλης πέρασε αυτόματα στον γιο του, τον πρίγκιπα Γουίλιαμ, 40 ετών, μετατρέποντάς τον, στα χαρτιά, σε δισεκατομμυριούχο και έναν από τους μεγαλύτερους γαιοκτήμονες στην Αγγλία. Μπορεί να αναμένει ετήσια πληρωμή τουλάχιστον 20 εκατομμυρίων λιρών.
Βασιλική διεκδίκηση των εισοδημάτων του δουκάτου
Η αξίωση της βασιλικής οικογένειας για το εισόδημα από τα δουκάτα απορρέει από παλαιά έγγραφα που χρονολογούνται από την εποχή που η χώρα ήταν χωρισμένη σε μεσαιωνικά φέουδα.
Ωστόσο, από την έλευση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, γενιές βουλευτών αμφισβήτησαν τη ρύθμιση αυτή και ζήτησαν να καταβάλλονται τα κέρδη των δουκάτων στο Υπουργείο Οικονομικών. Η κοινοβουλευτική συζήτηση συνέπεσε συχνά με την ενθρόνιση ενός νέου μονάρχη, εν μέσω ανανεωμένου ελέγχου σχετικά με τις δημόσιες και ιδιωτικές πηγές πλούτου τους.
Οι βασιλείς επιμένουν ότι το εισόδημά τους από το δουκάτο είναι «ιδιωτικό» και η κυβέρνηση το αντιμετωπίζει ως εντελώς ξεχωριστό από την κυρίαρχη επιχορήγηση, την ετήσια πληρωμή που λαμβάνει η βασιλική οικογένεια από την κυβέρνηση για την κάλυψη των επίσημων δαπανών της. Και αυτή η πληρωμή έχει αυξηθεί δραματικά τον τελευταίο καιρό και κοστίζει στον φορολογούμενο 86 εκατομμύρια λίρες ετησίως, γράφει ο Guardian.
Το Παλάτι του Μπάκιγχαμ αρνήθηκε να σχολιάσει τα στοιχεία του Guardian για τα έσοδα που λαμβάνει από τα δουκάτα.
Πού πάνε τα λεφτά- «Ελάχιστη διαφάνεια»
Το παλάτι έχει δηλώσει εδώ και καιρό ότι τα έσοδα που λαμβάνει από τα δύο δουκάτα δαπανώνται σε μεγάλο βαθμό για τα επίσημα καθήκοντα της οικογένειας, το δημόσιο έργο ή φιλανθρωπικούς σκοπούς. Ωστόσο, οι βασιλείς δεν έχουν παράσχει ποτέ λεπτομερή απολογισμό για το πώς ξοδεύονται τα χρήματα από τα κτήματα, περιγράφοντάς τα ως «ιδιωτικές οικονομικές διευθετήσεις». Ο Κάρολος έχει αναφέρει ότι το 49% έως 51% των εσόδων του από τα δουκάτα του, δαπανήθηκε για την κάλυψη δημόσιων και φιλανθρωπικών λειτουργιών τα τελευταία χρόνια.
Ως πρίγκιπας της Ουαλίας, ένα μεγάλο μέρος του εισοδήματος του δουκάτου του Καρόλου δαπανήθηκε ιδιωτικά, μεταξύ άλλων σε γραμματείς, υπηρέτες, κηπουρούς, σεφ, σταβλίτες και εργάτες σε αγροκτήματα.
Η εκλιπούσα βασίλισσα φέρεται να χρησιμοποίησε το εισόδημα του Δουκάτου του Λάνκαστερ για να βοηθήσει τον πρίγκιπα Άντριου να πληρώσει ένα άγνωστο ποσό, που φέρεται να υπερβαίνει τα 9 εκατομμύρια λίρες, για να τερματιστεί η υπόθεση σεξουαλικής επίθεσης που είχε καταθέσει εναντίον του η Βιρτζίνια Τζιούφρε.
Η βετεράνος βουλευτής των Εργατικών Μάργκαρετ Χότζ, η οποία ηγήθηκε έρευνας για το Δουκάτο της Κορνουάλης το 2013, όταν ήταν πρόεδρος της επιτροπής δημόσιων λογαριασμών, δήλωσε ότι το κοινοβούλιο δεν ήταν σε θέση να διαπιστώσει πώς δαπανήθηκαν τα έσοδα του δουκάτου.
«Ήταν πολύ ασαφές», δήλωσε πρόσφατα. «Υπάρχει ελάχιστη διαφάνεια».
Περιέγραψε το καθεστώς των δουκάτων ως «σκόπιμη ασάφεια» και υποστήριξε ότι τα έσοδα από αυτά θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από την κυβέρνηση όταν υπολογίζει την επόμενη πληρωμή της κρατικής επιχορήγησης.
Ο Guardian πραγματοποίησε οκτώ επισκέψεις στα αρχεία για να ανακτήσει λογαριασμούς για τα δουκάτα, ώστε να αποκαλύψει πώς έχουν μεταμορφώσει τις βασιλικές περιουσίες.
Ποια είναι τα δουκάτα;
Οι απαρχές του Δουκάτου του Λάνκαστερ χρονολογούνται από το 1265, όταν ο Ερρίκος Γ' κατέλαβε τη γη μετά από μια αποτυχημένη εξέγερση φεουδαρχών που ήθελαν να περιορίσουν τις εξουσίες του βασιλιά και να αποκτήσουν κάποια εκπροσώπηση. Ο βασιλιάς έδωσε τη γη, κυρίως στο βορρά, στο γιο του Έντμουντ.
Τον 14ο και τον 15ο αιώνα, δύο άλλοι βασιλείς - ο Ερρίκος Δ' και ο Ερρίκος Ζ' - εξέδωσαν χάρτες που επιβεβαίωναν τον ισχυρισμό τους ότι το Δουκάτο του Λάνκαστερ θα παρέμενε πάντα στα χέρια όποιου βρισκόταν στον θρόνο.
Εν τω μεταξύ, το δουκάτο της Κορνουάλης δημιουργήθηκε το 1337 από τον βασιλιά Εδουάρδο Γ΄ για να εξασφαλίσει εισόδημα για τον γιο του από τη γη στη νότια Αγγλία. Όρισε μέσω βασιλικού χάρτη ότι η περιουσία θα ανήκε πάντα στον άρρενα διάδοχο του θρόνου, ο οποίος θα αναλάμβανε τον τίτλο του δούκα της Κορνουάλης.
Οι μοναρχικοί υποστηρίζουν ότι οι βασιλικοί χάρτες παρέχουν τη νομική αιτιολόγηση για τον ηγεμόνα και τον κληρονόμο να ισχυρίζονται ότι τα έσοδα από τα δουκάτα ανήκουν σε αυτούς και πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ιδιωτικό εισόδημα. Ο ισχυρισμός αυτός έχει επανειλημμένα αμφισβητηθεί.
Και τα δύο δουκάτα κατασχέθηκαν από τον Όλιβερ Κρόμγουελ το 1649 μετά τον εμφύλιο πόλεμο και για ένα σύντομο χρονικό διάστημα ανήκαν στο κράτος. Αλλά 11 χρόνια αργότερα, με την αποκατάσταση της μοναρχίας, τα δουκάτα επέστρεψαν στον νέο βασιλιά τότε, τον Κάρολο Β΄.
Δύο αιώνες αργότερα, οι διαμάχες εξακολουθούσαν να μαίνονται. Το 1972, ένα νομοσχέδιο βουλευτών για την εθνικοποίηση των δουκάτων απορρίφθηκε, αλλά περισσότεροι από 100 βουλευτές το υποστήριξαν.
Τις πιο πρόσφατες δεκαετίες, ο έλεγχος έγινε από την επιτροπή δημόσιων λογαριασμών του κοινοβουλίου. Το 2005, κάλεσε την κυβέρνηση να εξετάσει αν η βασίλισσα και ο Κάρολος έπαιρναν πάρα πολλά χρήματα από τα δουκάτα, καταλήγοντας στο εξής συμπέρασμα: «Οι σημερινές ρυθμίσεις προέρχονται από τον 14ο αιώνα και το εισόδημα που προκύπτει είναι σε αυτό το βαθμό ένα ατύχημα της ιστορίας».
Η έκκλησή τους για επανεξέταση φαίνεται ότι αγνοήθηκε από το Υπουργείο Οικονομικών και, το 2011, όταν η κυβέρνηση υπό την ηγεσία των Συντηρητικών άλλαξε τον μηχανισμό δημόσιας χρηματοδότησης της μοναρχίας, επιβεβαίωσε εκ νέου την ιδέα ότι τα έσοδα από τα δουκάτα ανήκουν στους βασιλείς.
Ασαφές το καθεστώς των δουκάτων
Σήμερα, το καθεστώς των δουκάτων παραμένει ασαφές. Δεν είναι ούτε εταιρείες, ούτε καταπιστεύματα, ούτε φιλανθρωπικά ιδρύματα. Ο μονάρχης και ο κληρονόμος δεν επιτρέπεται να πωλούν τα κεφαλαιουχικά περιουσιακά στοιχεία για προσωπικό όφελος, διασφαλίζοντας ότι και τα δύο δουκάτα μπορούν να μεταβιβαστούν στους μελλοντικούς βασιλείς ανέπαφα. Τα δουκάτα υποχρεούνται, βάσει ενός νόμου του 19ου αιώνα, να αποστέλλουν τους ετήσιους λογαριασμούς τους στο κοινοβούλιο. Αλλά εξαιρούνται από τον νόμο περί ελευθερίας της πληροφόρησης.
Όταν ο William Nye, ο πρώην προσωπικός γραμματέας του Καρόλου, πιέστηκε το 2013 από βουλευτές να εξηγήσει τι ακριβώς ήταν το Δουκάτο της Κορνουάλης, είπε ότι ήταν «ένας πολύ ασυνήθιστος οργανισμός … Είναι ένα ιδιωτικό κτήμα, από πολλές απόψεις όπως άλλα ιδιωτικά κτήματα, αλλά από μία ή δύο απόψεις όχι όπως ένα ιδιωτικό κτήμα».
Αναμφισβήτητα, η πιο σημαντική διαφορά είναι η απαλλαγή τους από τον εταιρικό φόρο και τον φόρο κεφαλαιακών κερδών, αποτέλεσμα ενός μακροχρόνιου αλλά ασαφούς καθεστώτος που απαλλάσσει τους βασιλικούς οργανισμούς από τη συμμόρφωση με ένα μεγάλο μέρος των βρετανικών νόμων. Αυτό παρέχει στα δουκάτα εμπορικά πλεονεκτήματα σε σχέση με τις συμβατικές περιουσίες στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ένα σύγχρονο φέουδο στη Βρετανία
Αυτές οι φορολογικές απαλλαγές βοήθησαν στη μετατροπή των δουκάτων σε επικερδείς επιχειρήσεις, οι οποίες ευδοκίμησαν σε μια εποχή ταχείας ανόδου των τιμών των ακινήτων.
Το Δουκάτο του Λάνκαστερ κατέχει αγροτικές εκτάσεις σε πέντε κομητείες της βόρειας Αγγλίας, συμπεριλαμβανομένων βάλτων, χωριών και αγροκτημάτων. Το κόσμημα στο στέμμα της αυτοκρατορίας της είναι το Savoy Estate, μια σειρά από ακίνητα υψηλής ποιότητας που ενοικιάζονται ως καταστήματα και γραφεία σε εμπορικές εταιρείες.
Το Δουκάτο της Κορνουάλης διαθέτει αροτραίες και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις και σπίτια, καθώς και ένα μεγάλο κομμάτι του Dartmoor, συμπεριλαμβανομένης της φυλακής, και μεσαιωνικά κάστρα, οχυρά, και πολυτελείς εξοχικές κατοικίες στα νησιά Scilly.
Ωστόσο, κατέχει επίσης εκτάσεις αστικής γης, όπως το γήπεδο κρίκετ Oval και διαμερίσματα στο Kennington, στο νότιο Λονδίνο, και ένα ξενοδοχείο Crowne Plaza στο Reading.
Σε αντίθεση με τη μητέρα του, η οποία έδειξε περιορισμένο ενδιαφέρον για τη διαχείριση του δουκάτου της, ο Κάρολος έχει κατηγορηθεί ότι διοικεί το δουκάτο της Κορνουάλης ως ένα σύγχρονο φέουδο.
Χρησιμοποίησε επίσης, στην πραγματικότητα, το δουκάτο του για να αγοράσει ο ίδιος δύο κατοικίες, προσθέτοντας στον κατάλογο των παλατιών και των κτημάτων που είχε ήδη στη διάθεσή του, αναφέριε ο Guardian. Το 2007, το δουκάτο αγόρασε ένα εξοχικό σπίτι κοντά στο Llandovery, στο Carmarthenshire, έναντι 1,3 εκατ. λιρών, ώστε ο Κάρολος και η σύζυγός του, Καμίλα, να έχουν ένα «ουαλικό καταφύγιο».
Ο πρίγκιπας Ουίλιαμ, ο οποίος κατέχει τη θέση του αρσενικού διαδόχου και, μαζί με αυτήν, τον τίτλο του δούκα της Κορνουάλης, είναι πλέον ο ιδιοκτήτης-κληρονόμος του πατέρα του.