Το βιβλίο στην ΕΕ έχει την δική του ξεχωριστή θέση με εκατομμύρια ευρωπαίους να βρίσκουν στήριγμα και ευχαρίστηση σε ένα καλό βιβλίο και η πανδημία σίγουρα δυνάμωσε αυτήν την τάση. Πόσο αγαπάμε το βιβλίο στην ΕΕ και πόσο διαβάζουν οι Έλληνίδες και οι Έλληνες;
Βιβλίο και πανδημία
«Σε μια περίοδο που πολλά σχολεία, βιβλιοθήκες και βιβλιοπωλεία ανά τον κόσμο παραμένουν κλειστά και οι άνθρωποι περνούν περισσότερο χρόνο στο σπίτι, το βιβλίο μπορεί να κάνει θαύματα, καταπολεμώντας την απομόνωση, ενθαρρύνοντας παράλληλα τη σκέψη και την δημιουργικότητα του αναγνώστη». Με αυτόν τον τρόπο ξεκινάει το ενημερωτικό σημείωμα που εξέδωσε πριν μερικούς μήνες η ερευνητική υπηρεσία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με το βιβλίο και τους λάτρεις του στην ΕΕ.
Κάπως μέσα στο άγχος και το πρώτο σοκ, με το ξέσπασμα της πανδημίας, πάνω από ένα χρόνο πλέον, το καθεστώς εγκλεισμού και καραντίνας οδήγησε πολλούς από εμάς στο βιβλίο. Ο πολλαπλάσιος χρόνος παραμονής στο σπίτι, το μπούχτισμα μπροστά στις οθόνες του κινητού, του υπολογιστή και της τηλεόρασης και λίγο η ενοχή για την χρόνια αποχή πολλών από πιο δημιουργική και απαιτητική ψυχαγωγία, έφεραν το βιβλίο στο προσκήνιο.
Οι περισσότεροι σκεφτήκαμε ότι ήταν μια μοναδική ευκαιρία να διαβάσουμε ό,τι η καθημερινότητα της κανονικότητας δεν μας επέτρεπε. Πλέον είχαμε και το χρόνο σε συνδυασμό με το γεγονός ότι αρκετές δραστηριότητες ήταν υγειονομικώς απαγορευτικές. Τελοσπάντων, πολλοί το βάλαμε στο πρόγραμμα, άλλο αν δεν βγήκε για αρκετούς.
Στην ΕΕ και σε όλο τον κόσμο, το βιβλίο αποδείχτηκε ένα σημαντικό στήριγμα. Το βιβλίο ήταν για πολλούς Ευρωπαίους αληθινός συνοδοιπόρος στο lockdown. Τα στοιχεία δείχνουν ότι σε παγκόσμιο επίπεδο, ένα επιπλέον 33% του πληθυσμού διάβασε ή άκουσε (ηχητικά) βιβλία. Παρέμεινε μάλιστα ψηλά στις προτιμήσεις των πολιτών σαν επιλογή ψυχαγωγίας χωρίς βέβαια να ξεπερνάει τον κορυφαίο της κατηγορίας, την τηλεόραση-υπολογιστή κ.λπ και ό,τι έχει να κάνει με την οπτικοακουστική ψυχαγωγία (ταινίες, σειρές, μουσική).
Γενικά η πανδημία χτύπησε την αγορά του βιβλίου, καθώς πολλά βιβλιοπωλεία έκλεισαν και σταμάτησαν τη δραστηριότητά τους, ειδικά αυτά που δεν είχαν ενταχθεί στην ηλεκτρονική αγορά . Για παράδειγμα, στην Ελλάδα η εκτίμηση για το 2020 ήταν πτώση των πωλήσεων βιβλίου από 10% έως 30%.
Ευκαιρία για μελέτη
Η πρόσβαση στις διαδικτυακές εκπαιδευτικές πηγές αυξήθηκε και αυτή. Για παράδειγμα οι Ιταλοί «κατέβασαν» 4.4 εκατομμύρια ψηφιακά βιβλία εκπαιδευτικού περιεχομένου μόνο κατά τη διάρκεια των πρώτων 6 εβδομάδων από το πρώτο κλείσιμο των σχολείων. Αντίστοιχα, οι διαδικτυακές βιβλιοθήκες στο Παρίσι έφτασαν στο «κατέβασμα» 1000 βιβλίων την ημέρα, μέχρι το τέλος του Μαρτίου του 2020, σε αντίθεση με τα 200 ημερησίως, προ πανδημίας.
Το κλείσιμο των σχολείων οδήγησε πολλούς γονείς στα εκπαιδευτικά βιβλία με σκοπό να ενισχυθεί η διδακτική βοήθεια στα παιδιά τους. Αντίστοιχα, και οι φοιτητές αναζήτησαν με μεγαλύτερη συχνότητα διδιακτυακά βιβλία.
Ποιοι Ευρωπαίοι αγαπούν περισσότερο το διάβασμα;- Πόσο διαβάζουν οι Έλληνες;
Εδώ τα στοιχεία παρουσιάζουν αρκετό ενδιαφέρον. Τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αντλούνται από έρευνες δεκαετίας αλλά η τάση δύσκολα να έχει αλλάξει και πολύ. Πρώτη χώρα σε διάβασμα βιβλίου είναι το Λουξεμβούργο με 82% του πληθυσμού να έχει διαβάσει τουλάχιστον ένα βιβλίο το χρόνο. Ακολουθούν η Γερμανία με 75% η Φινλανδία και η Αυστρία με 73% και η Εσθονία με 70%.
Οι Έλληνες δεν είμαστε και οι πρώτοι βιβλιοφάγοι και είμαστε αρκετά χαμηλά στην κατηγορία με 49% από εμάς να έχει διαβάσει τουλάχιστον ένα βιβλίο σε μια χρονιά. Αν μας παρηγορεί όμως, οι πειρασμοί για δραστηριότητες που μάλλον δεν είναι εσωτερικές, λόγω κλίματος και πιο κοινωνικής κουλτούρας κατ ‘ επέκταση-αν είναι δόκιμος ο όρος, κάνουν το διάβασμα- «σπορ» κατά βάση σε εσωτερικό χώρο, λιγότερο ελκυστικό μάλλον. Ίσως και γι’ αυτό συναντώνται χαμηλότερα επίπεδα ανάγνωσης σε χώρες όπως η Μάλτα (53%), η Πορτογαλία (41%), η Ισπανία (58%) και η Κύπρος (52%), χώρες με κλίμα παρόμοιο με το δικό μας.
Βέβαια είναι και θέμα του πόσο η κουλτούρα του βιβλίου κυριαρχεί στον πληθυσμό μιας χώρας, καθώς παίζουν και άλλοι παράγοντες ρόλο σίγουρα, όπως το μορφωτικό επίπεδο. Και οι Τούρκοι γείτονες μας που περιλαμβάνονται στην έρευνα δεν είναι οι καλύτεροι φίλοι του βιβλίου με ένα ποσοστό αναγνωστών στο 31%. Την χαμηλότερη επίδοση, πάντως, την έχει η Ρουμανία με 30%.
Οι γυναίκες διαβάζουν περισσότερο από τους άντρες
Η «μάχη των φύλων» βρίσκει τις γυναίκες να νικούν σε άλλη μία κατηγορία. Το βιβλίο το αγαπάνε λίγο περισσότερο- για να μην πούμε πολύ, όπως φαίνεται και από την έρευνα του Ευρωκοινοβουλίου. Σε όλα τα κράτη από τα οποία αντλήθηκαν τα στοιχεία, το ποσοστό των γυναικών, που έχουν διαβάσει τουλάχιστον ένα βιβλίο ετησίως, είναι μεγαλύτερο από των αντρών κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες και πάνω, μάλιστα με μεγάλη διαφορά σε κάποιες περιπτώσεις.
Στην Ελλάδα του 49%, το 37% είναι άντρες και οι γυναίκες φτάνουν το 61%. Στην Κύπρο για κάθε έναν άντρα αναγνώστη αντιστοιχούν σχεδόν δύο γυναίκες αναγνώστριες!
Θέλει μια ευκαιρία
Γνωρίζουμε σίγουρα ότι με την πανδημία το βιβλίο μπήκε πιο δυναμικά στα σπίτια των Ευρωπαίων και των Ελλήνων. Μάλλον είναι αδύνατο να ξεπέρασε άλλες επιλογές οικιακής ψυχαγωγίας, οι οποίες και αυτές σημείωσαν μεγάλη χρήση στο ίδιο διάστημα.
Πάντως, το βιβλίο διατηρεί ακόμα, παρά τις τεχνολογικές και ψηφιακές προκλήσεις της εποχής, τη δυναμική του, διαψεύδοντας πολλούς που προμήνυαν το τέλος του στον 21ου αιώνα του ίντερνετ, του κινητού και της τηλεόρασης. Είναι λάθος να ταυτίζεται το βιβλίο με την κλεισούρα και την απομόνωση.
Είναι ζήτημα επιλογής το πώς θα το εντάξουμε στη ζωή μας. Απλώς ίσως στην Ελλάδα να πρέπει να το συνδυάσουμε και με τη βόλτα μας για να του δώσουμε μια ευκαιρία παραπάνω.