Βαθαίνει το αδιέξοδο στο Κυπριακό μετά και τις χθεσινές κινήσεις Ερντογάν στο ψευδοκράτος.
Η ηχηρή στήριξη Ερντογάν στον Ερσίν Τατάρ διαψεύδει σε πρώτη φάση όσους πόνταραν στην άποψη πως μια ενδεχόμενη ήττα του κατοχικού ηγέτη στις ερχόμενες εκλογές του Οκτωβρίου και η αλλαγή εξουσίας στο ψευδοκράτος θα διευκόλυνε τις συζητήσεις για το Κυπριακό.
Τι σημαίνει η στήριξη Ερντογάν στον Ταρτάρ
Ωστόσο, είναι σαφές πως βαθαίνει το αδιέξοδο στο Κυπριακό, καθώς η σκληρή και ξεκάθαρη στήριξη του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν προς τον κατοχικό ηγέτη Ερσίν Τατάρ, λίγους μήνες πριν από τις «εκλογές» του Οκτωβρίου στο ψευδοκράτος, διαλύει τις όποιες ελπίδες για έστω και στοιχειώδη επανέναρξη ουσιαστικού διαλόγου ανάμεσα στις δύο κοινότητες του νησιού. Με τις τελευταίες του δηλώσεις στα κατεχόμενα, ο Ερντογάν έδειξε ότι παραμένει πιστός στην αδιαπραγμάτευτη γραμμή των δύο κρατών, στέλνοντας ένα ηχηρό μήνυμα υποστήριξης στον Τατάρ και απορρίπτοντας τα σενάρια που ήθελαν την Άγκυρα να αλλάζει στάση υπέρ ενός πιο μετριοπαθούς πολιτικού, όπως ο Τουφάν Ερχιουρμάν βασικός αντίπαλος του Τατάρ στις επερχόμενες εκλογές, στο πλαίσιο μιας πιθανής στροφής για ενίσχυση της ευρωτουρκικής συνεργασίας.
Προκλήσεις Ερντογάν από τα Κατεχόμενα
Η χθεσινή παρουσία του Τούρκου Προέδρου στη στρατιωτική παρέλαση για την επέτειο της τουρκικής εισβολής δεν αφήνει πολλά περιθώρια παρερμηνειών, καθώς συνοδεύτηκε από δηλώσεις με ακραία ρητορική και άμεσες παρεμβάσεις στα εσωτερικά του ψευδοκράτους. Εμφανιζόμενος αποφασισμένος, ο Τούρκος πρόεδρος διακήρυξε ότι η Τουρκία στηρίζει «με όλες της τις δυνάμεις το όραμα των δύο κρατών του Ερσίν Τατάρ» και ότι το μοντέλο της ομοσπονδιακής λύσης «έχει πλέον εξαντληθεί». Ανέφερε ρητά ότι οι Τουρκοκύπριοι «δεν έχουν άλλα 60 χρόνια να χάσουν», εννοώντας έτσι ότι το κυπριακό πρόβλημα δεν μπορεί να παραμένει εσαεί ανοιχτό και πως, κατά την Άγκυρα, κάθε προσπάθεια επανεκκίνησης των συνομιλιών πρέπει να θεμελιώνεται στην αποδοχή της διχοτόμησης και την αναγνώριση, ουσιαστικά, του ψευδοκράτους. Η πρόκληση κορυφώθηκε με το κάλεσμα στη διεθνή κοινότητα να αναγνωρίσει το καθεστώς της κατεχόμενης Βόρειας Κύπρου και να αποκαταστήσει πολιτικές και οικονομικές σχέσεις, ανοίγοντας τον δρόμο για απευθείας πτήσεις και εμπόριο.
Η παρέμβαση της Άγκυρας στις πολιτικές εξελίξεις του ψευδοκράτους είναι έντονη και διαχρονικά καθοριστική, καθώς τα προηγούμενα χρόνια κάθε προεδρική εκλογική αναμέτρηση στα Κατεχόμενα στιγματίζεται από την πολιτικο-διπλωματική και οικονομική επιρροή της Τουρκίας στο εκλογικό σώμα και στις τοπικές ελίτ. Το τουρκικό κράτος επιλέγει ξεκάθαρα να στηρίξει πρόσωπα και πολιτικές δυνάμεις που ασπάζονται τα συμφέροντα της Άγκυρας, καθιστώντας τη διαδικασία της εκλογής περισσότερο αντανάκλαση των τουρκικών επιδιώξεων παρά έκφραση της πραγματικής βούλησης των Τουρκοκυπρίων. Αυτή η πραγματικότητα αναδεικνύει τη σημασία που έχει η έκβαση των εκλογών για την ευρύτερη τουρκική στρατηγική, καθώς και το πώς ερμηνεύει τη λύση του Κυπριακού η Άγκυρα, καθώς κάθε αποτέλεσμα στην κάλπη λειτουργεί ουσιαστικά ως «τεστ προθέσεων» της τουρκικής διπλωματίας για το μέλλον του νησιού.
Ποιος είναι ο αντίπαλος του Τατάρ -Μετριοπαθής, στηρίζει το σενάριο της διζωνικής ομοσπονδίας
Απέναντι στη γραμμή Τατάρ, κομβικό ρόλο στις επικείμενες εκλογές διαδραματίζει ο Τουφάν Ερχιουρμάν, αρχηγός του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος (CTP), του μεγαλύτερου κεντροαριστερού κόμματος στα κατεχόμενα. Ο Ερχιουρμάν, ακαδημαϊκός και πρώην «πρωθυπουργός» του ψευδοκράτους, αποτελεί τον βασικό αντίπαλο του Τατάρ και εκπροσωπεί τη φιλοομοσπονδιακή, μετριοπαθή και ευρωπαϊκή τάση της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Μέσα από δημόσιες παρεμβάσεις, έχει καταγγείλει την αδιαλλαξία της δεξιάς του Τατάρ, κάνοντας λόγο για «4,5 χαμένα χρόνια» για τους Τουρκοκύπριους, λόγω της πολιτικής που ακολουθήθηκε αυτή την περίοδο. Παράλληλα, υπογραμμίζει πως το αδιέξοδο ευνοεί μόνο τη στασιμότητα και συντηρεί τις εντάσεις, προτείνοντας ως μοναδική διέξοδο τον διάλογο για λύση διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας, με πλήρη πολιτική ισότητα.
Ο ρόλος της Τουρκίας στις εκλογές του ψευδοκράτους
Ωστόσο, παρά τις όποιες εσωτερικές αντιστάσεις και τη δημοκρατική ζύμωση που προσπαθεί να εκφράσει το Ρεπουμπλικανικό Τουρκικό Κόμμα, η Τουρκία διατηρεί τον πρώτο λόγο στη διαμόρφωση των συσχετισμών και του τελικού αποτελέσματος. Όπως κάθε προηγούμενη φορά, έτσι και τώρα, το αποτέλεσμα των εκλογών στα κατεχόμενα δεν θα είναι απλώς η εκλογή ενός νέου ηγέτη, αλλά κυρίως το σήμα για το ποιες θα είναι οι επόμενες κινήσεις της τουρκικής διπλωματίας στο Κυπριακό. Η συστηματική στήριξη της Άγκυρας στον Τατάρ αποτελεί ηχηρό μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση ότι η τουρκική πλευρά δεν προτίθεται να μετακινήσει τις θέσεις της προς μια ευρωπαϊκή και συμβιβαστική κατεύθυνση, διαψεύδοντας τις ελπίδες για στροφή σε ένα μετριοπαθέστερο σχέδιο που θα άνοιγε τον δρόμο για επανέναρξη των συνομιλιών.
Διαψεύστηκαν οι προσδοκίες, τη διχοτόμηση στηρίζει η Τουρκία
Πολλοί διεθνείς αναλυτές είχαν εκτιμήσει το προηγούμενο διάστημα πως η Άγκυρα, επιδιώκοντας να εξασφαλίσει την εύνοια της Ε.Ε. και να συμμετάσχει στη νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας που οραματίζεται η Κομισιόν, θα επιχειρούσε μια τακτική στροφή, ενδεχομένως στηρίζοντας έναν πιο διαλλακτικό Τουρκοκύπριο ηγέτη. Μια τέτοια επιλογή θα μπορούσε να αμβλύνει τις έντονες διαφορές με την ελληνοκυπριακή κοινότητα, να χτίσει γέφυρες προσέγγισης με τη Λευκωσία και να διαμορφώσει τουλάχιστον ένα κλίμα προόδου στο διαπραγματευτικό τραπέζι. Ωστόσο, η φετινή επέτειος της εισβολής και η σκλήρυνση της τουρκικής στάσης κατέρριψαν τις όποιες προσδοκίες: η μία και μόνη φωνή που ακούγεται πλέον από την τουρκική πλευρά είναι εκείνη που επιμένει στη διχοτόμηση, θεωρώντας το Κυπριακό κλειστή υπόθεση.
Κλιμάκωση χθες με τις συλλήψεις Ελληνοκυπρίων
Η ίδια γραμμή εκπορεύεται και από τον Ερσίν Τατάρ, ο οποίος σε πρόσφατη συνέντευξή του εμφάνισε την Τουρκία όχι ως δύναμη εισβολής, αλλά ως «μοναδικό σωτήρα» των Τουρκοκυπρίων. Μνημονεύοντας τις διακοινοτικές ταραχές του ’63 ως «γενοκτονία» που προηγήθηκε της εισβολής, επιχειρώντας να κρατήσει ζωντανές τις φοβίες και τα αντανακλαστικά μιας μερίδας πληθυσμού που, παραδοσιακά, στηρίζει τις σκληρές εθνικιστικές γραμμές. Οι αφηγήσεις αυτές ενισχύθηκαν και από τις χθεσινές εξελίξεις με τη σύλληψη τεσσάρων Ελληνοκυπρίων κοντά στην περιοχή του Τρικώμου, τους οποίους οι κατοχικές αρχές κατηγόρησαν τελικά για παράνομη διέλευση και όχι, όπως αρχικώς, για κατασκοπεία. Το περιστατικό κλιμάκωσε το ήδη τεταμένο κλίμα, με κάθε τέτοιο επεισόδιο να εργαλειοποιείται ως απόδειξη ότι στην Κύπρο υπάρχει «διαρκής απειλή» και, συνεπώς, ανάγκη για αδιάλλακτη στάση. Για την Ιστορία, στις διακοινοτικές συγκρούσεις του 1963-1964 στην Κύπρο, ο συνολικός αριθμός των νεκρών Τουρκοκυπρίων ήταν μεγαλύτερος περίπου 364 Τουρκοκύπριοι και 174 Ελληνοκύπριοι έχασαν άδικα τη ζωή τους. Όσον αφορά τους εκτοπισμένους, περίπου 25.000 Τουρκοκύπριοι από 104 διαφορετικά χωριά εγκατέλειψαν τα σπίτια τους, γεγονός που αντιστοιχεί σε περίπου ένα τέταρτο του τουρκοκυπριακού πληθυσμού της εποχής. Επιπλέον, εκτοπίστηκαν περίπου 1.200 Αρμένιοι Κύπριοι και 500 Ελληνοκύπριοι. Συνεπώς, ο όρος «γενοκτονία» είναι κάτι παραπάνω από υπερβολικός.
Συνάντηση ηγετών, εκλογές στο ψευδοκράτος, πενταμερής
Παράλληλα, όλες αυτές οι εξελίξεις έρχονται αμέσως μετά τις συνομιλίες για το Κυπριακό στη Νέα Υόρκη, όπου επικράτησε συγκρατημένη αισιοδοξία με την πρόοδο στα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) και τις θετικές συζητήσεις, ωστόσο δεν υπήρξαν καίριες αποφάσεις. Καθώς οδεύουμε προς τις «εκλογές» του Οκτωβρίου στα κατεχόμενα, η Κύπρος εισήλθε ήδη σε περίοδο πολιτικής αναμονής. Οι όποιες σοβαρές διαβουλεύσεις παραμένουν παγωμένες, με τους πρωταγωνιστές να αποφεύγουν ουσιαστικές δεσμεύσεις που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν εσωτερικούς κραδασμούς ή να μεταβάλουν το ισοζύγιο ισχύος στην τουρκοκυπριακή κοινότητα ενόψει της κάλπης. Το βάρος πέφτει στη συνάντηση των ηγετών που προγραμματίζεται για τον Σεπτέμβριο και τη νέα πενταμερή αργότερα το φθινόπωρο, οι οποίες ωστόσο δύσκολα θα φέρουν απτά αποτελέσματα όσο εξακολουθεί να επικρατεί αυτό το ψυχροπολεμικό κλίμα.
Η ουσία είναι μία: Η Τουρκία επιχειρεί να σφραγίσει τον πολιτικό χάρτη του ψευδοκράτους σε αυτή την κρίσιμη συγκυρία, επιλέγοντας τη μετωπική σύγκρουση με κάθε προσπάθεια προσέγγισης και απορρίπτοντας εκ προοιμίου κάθε ομοσπονδιακή λύση. Ταυτόχρονα, εμψυχώνει τη «γραμμή Τατάρ», μεταθέτοντας το Κυπριακό ακόμη πιο μακριά από την ευρωπαϊκή ατζέντα και προσπαθεί να επιβάλει ως μοναδική βάση διαλόγου τη διχοτόμηση και την αναγνώριση των τετελεσμένων της εισβολής. Σε μια περίοδο που η διεθνής σκηνή αλλάζει και η ανάγκη για συνεργασία μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας επανέρχεται δυναμικά, η σκλήρυνση αυτή των θέσεων λειτουργεί ως τροχοπέδη σε κάθε ελπίδα. Οι επόμενοι μήνες θα κριθούν όχι μόνο στα διπλωματικά τραπέζια των συζητήσεων, αλλά και στον σκληρό πολιτικό ανταγωνισμό που ενορχηστρώνει η Άγκυρα στα Κατεχόμενα. Προς το παρόν, η προοπτική λύσης παραμένει ναυαγισμένη στα ρηχά νερά της διχοτόμησης και του εθνικισμού, τονίζοντας δραματικά το πόσο δύσκολο είναι να ανακτηθεί η χαμένη εμπιστοσύνη ανάμεσα στις πολιτικές ελίτ των δύο κοινοτήτων της Κύπρου.