Σε ισχύ τίθεται από τα ξημερώματα του Σαββάτου η κατάπαυση του πυρός στη Λωρίδα της Γάζας.
Η εξέλιξη έρχεται μετά την έγκριση της συμφωνίας από την ισραηλινή κυβέρνηση, που ανοίγει τον δρόμο για την απελευθέρωση των Ισραηλινών ομήρων και την αποφυλάκιση 2.000 Παλαιστινίων.
Μετά από μια μαραθώνια συνεδρίαση το υπουργικό συμβούλιο του Ισραήλ υπό τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου ενέκρινε τις πρώτες πρωινές ώρες την εφαρμογή της πρώτης φάσης της εκεχειρίας στον Παλαιστινιακό θύλακο και απελευθέρωσης των ομήρων, υπό τη σθεναρή πίεση του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, στο πλαίσιο διαδικασίας με σκοπό να τερματιστεί ο πολυαίμακτος πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας, που ξεκίνησε με την φονική τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο νότιο τμήμα της ισραηλινής επικράτειας την 7η Οκτωβρίου 2023, κατά την οποία σκοτώθηκαν 1.219 Ισραηλινοί, στην πλειονότητά τους άμαχοι, σύμφωνα με απολογισμό του Γαλλικού Πρακτορείου βασισμένο σε επίσημα δεδομένα.
Στις ευρείας κλίμακας ισραηλινές στρατιωτικές επιχειρήσεις αντιποίνων έκτοτε έχασαν τη ζωή τους τουλάχιστον 67.194 άνθρωποι στη Λωρίδα της Γάζας, στην πλειονότητά τους άμαχοι, σύμφωνα με τους πιο πρόσφατους αριθμούς του υπουργείου Υγείας της κυβέρνησης της Χαμάς, που θεωρεί αξιόπιστους ο ΟΗΕ.
«Η κυβέρνηση μόλις ενέκρινε το πλαίσιο για την απελευθέρωση όλων των ομήρων - των ζωντανών και των αποβιωσάντων», ανέφερε το Γραφείο του πρωθυπουργού του Ισραήλ μέσω X. Η εξέλιξη αυτή επιτρέπει να τεθεί σε ισχύ η συμφωνία.
Τα κύρια βήματα της πρώτης φάσης της συμφωνίας
1. Η κατάπαυση του πυρός στη Γάζα αναμένεται να τεθεί σε ισχύ νωρίς το Σάββατο, 24 ώρες μετά την έγκριση της συμφωνίας από την ισραηλινή κυβέρνηση.
2. Τα ισραηλινά στρατεύματα θα αποσυρθούν σε μια γραμμή που θα τους δίνει τον έλεγχο του 53% της Λωρίδας της Γάζας, δήλωσε εκπρόσωπος του γραφείου του ισραηλινού πρωθυπουργού. Αυτό είναι το πρώτο από τα τρία στάδια αποχώρησης στο σχέδιο Τραμπ.
3. Θα ξεκινήσει η απελευθέρωση των Ισραηλινών ομήρων -ζωντανών και νεκρών- που κρατούνται από τη Χαμάς, ακολουθούμενη από την απελευθέρωση από το Ισραήλ των Παλαιστινίων κρατουμένων που εκτίουν ποινές ισόβιας κάθειρξης σε ισραηλινές φυλακές, καθώς και κρατουμένων από τη Γάζα.
4. Οι ΗΠΑ μετακινούν από βάσεις στη Μέση Ανατολή έως και 200 στρατιώτες στο Ισραήλ για να συντονίσουν μια πολυεθνική δύναμη που θα παρακολουθεί την κατάπαυση του πυρός, σύμφωνα με Αμερικανούς αξιωματούχους.
Πώς φθάσαμε στη συμφωνία
Η συμφωνία που συνήφθη την προηγούμενη νύχτα στην Αίγυπτο βασίστηκε σε σχέδιο 20 σημείων που ανακοινώθηκε την 29η Σεπτεμβρίου από τον Τραμπ.
Η απελευθέρωση των ομήρων θα «βάλει τέλος στον πόλεμο», είπε ο επικεφαλής της ισραηλινής διπλωματίας Γεδεών Σάαρ, ενώ ο επικεφαλής διαπραγματευτής της Χαμάς, Χαλίλ αλ Χάγια, ανέφερε πως «έλαβε διαβεβαιώσεις από τους αδελφούς μεσολαβητές και την αμερικανική κυβέρνηση που επιβεβαιώνουν ότι ο πόλεμος τερματίζεται πλήρως».
«Αυτό που έγινε (...) είναι ιστορική στιγμή», σχολίασε από την πλευρά του ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς σε σπάνια συνέντευξή του σε ισραηλινό τηλεοπτικό σταθμό, τονίζοντας πως θέλει «ειρήνη, ασφάλεια και σταθερότητα» ανάμεσα στους Παλαιστίνιους και στο Ισραήλ.
«Πιθανό» ταξίδι Τραμπ στη Μέση Ανατολή
Σύμφωνα με τη Σος Μπεντροσιάν, εκπρόσωπο του Γραφείου του Νετανιάχου, «η τελική εκδοχή της πρώτης φάσης υπογράφτηκε (χθες) το πρωί στην Αίγυπτο από όλα τα μέρη, ενόψει της απελευθέρωσης όλων των ομήρων» που κρατούνται στη Γάζα.
«Όλοι οι όμηροί μας, ζωντανοί και νεκροί, θα απελευθερωθούν (το αργότερο) 72 ώρες (αφού τεθεί σε ισχύ η κατάπαυση του πυρός)», που σημαίνει ότι θα βρίσκονται στο Ισραήλ «τη Δευτέρα», διευκρίνισε στο Γαλλικό Πρακτορείο η Μπεντροσιάν.
Ο Τραμπ, ωστόσο, παρατήρησε πως τα πτώματα κάποιων από τους ομήρους θα είναι «λίγο δύσκολο να βρεθούν».
Τις 24 ώρες που θα ακολουθήσουν την έναρξη εφαρμογής της κατάπαυσης του πυρός, οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις θα αποσυρθούν από κάποιες ζώνες όπου είναι ανεπτυγμένες, πάντως θα διατηρήσουν τον έλεγχο του 53% της Λωρίδας της Γάζας, είπε η κ. Μπεντροσιάν.
Η υπογραφή της συμφωνίας καταγράφτηκε έπειτα από τέσσερις ημέρες έμμεσων διαπραγματεύσεων στην Αίγυπτο με την εμπλοκή διεθνών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ.
Ο Τραμπ είπε πως σχεδιάζει να ταξιδέψει στη Μέση Ανατολή. «Οι όμηροι θα επιστρέψουν τη Δευτέρα ή την Τρίτη. Πιθανόν θα είμαι εκεί. Ελπίζω να είμαι εκεί. Σχεδιάζουμε να φύγουμε την Κυριακή, κι ανυπομονώ να πάω εκεί», ανέφερε.
Η πίεση Τραμπ έφερε την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα
Ένας συνδυασμός παραγόντων συνέβαλε στην επίτευξη της συμφωνίας, αλλά κυρίως οφείλεται στην πίεση του Τραμπ, ο οποίος, σε αντίθεση με τον Νετανιάχου, επιθυμούσε εκτόνωση το συντομότερο της κρίσης στη Μέση Ανατολή.
Οι πόλεμοι του Ισραήλ έχουν επανειλημμένως τερματιστεί όταν οι ηγέτες των ΗΠΑ παρεμβαίνουν δυναμικά. Ήδη απομονωμένος διεθνώς και υπό αυξανόμενη πίεση στο εσωτερικό ο Νετανιάχου αντιλήφθηκε, όπως φαίνεται, ότι δεν μπορούσε να διακινδυνεύσει την υποστήριξη του πιο πιστού και ισχυρού συμμάχου της χώρας του αρνούμενος να σταματήσει την επίθεση του ισραηλινού στρατού στη Γάζα.
Επίσης, πιθανώς έκρινε ότι θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί την αντίθεση σε οποιαδήποτε συμφωνία από ακροδεξιά μέλη της κυβέρνησής του, ειδικά εάν οι όροι οποιασδήποτε συμφωνίας ευνοούν το Ισραήλ, όπως φαίνεται να συμβαίνει αυτή τη στιγμή.
Από την άλλη, η Χαμάς δεν κατάφερε να προκαλέσει σημαντικές απώλειες στις ισραηλινές δυνάμεις στη Γάζα ή να επιβραδύνει αποτελεσματικά την προέλασή τους. Με το Κατάρ, την Αίγυπτο και την Τουρκία να την πιέζουν να προβεί σε υποχωρήσεις το μέλλον της Χαμάς θα ήταν αβέβαιο χωρίς κάποιο βαθμό υποστήριξης ή τουλάχιστον κατανόησης μεταξύ αυτών των περιφερειακών δυνάμεων.
Οι ηγέτες της Χαμάς, που ζουν κυρίως εκτός της Λωρίδας της Γάζας, φαίνεται ότι πείστηκαν τουλάχιστον εν μέρει από το επιχείρημα ότι οι όμηροι έχουν γίνει βαρίδι, που προσφέρει απλώς έναν λόγο στο Ισραήλ να συνεχίσει την επίθεση. Άλλωστε, μπορούν να ισχυριστούν ότι η επιβίωση της οργάνωσης είναι μια νίκη.
Το πρώτο βήμα σε έναν μακρύ δρόμο
Η έναρξη ισχύος της πρώτης φάσης της εκεχειρίας φαντάζει σύμφωνα με εκτιμήσεις αναλυτών και διεθνών ΜΜΕ ως το ευκολότερο από τα βήματα για την υλοποίηση του σχεδίου Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου.
Οι διαπραγματεύσεις για τη δεύτερη φάση του σχεδίου Τραμπ αναμένεται να αρχίσουν «αμέσως» μετά την υπογραφή της συμφωνίας, όπως ανέφερε στέλεχος της Χαμάς. Στη φάση αυτή προβλέπεται, μεταξύ άλλων, ο αφοπλισμός της Χαμάς και η απόσυρση των ισραηλινών στρατευμάτων.
Ο Τραμπ διαβεβαίωσε χθες πως θα προχωρήσουν τόσο «ο αφοπλισμός» όσο και «η απόσυρση», χωρίς ωστόσο να δώσει χρονοδιάγραμμα και επιμένοντας στο ότι η προτεραιότητα είναι η επιστροφή των ομήρων, ωστόσο παραμένει ασαφές εάν η Χαμάς θα αφοπλιστεί και με ποιον τρόπο, και αυτό είναι πιθανό να αποτελέσει πηγή μεγάλων προβλημάτων καθώς φαντάζει απίθανο η εξτρεμιστική ισλαμιστική παλαιστινιακή οργάνωση και οι ένοπλοί της στη Γάζα να δεχτούν αμνηστία ή να εξοριστούν, όπως ορίζει το σχέδιο 20 σημείων του Τραμπ. Υπάρχουν επίσης και άλλα ερωτήματα που πρέπει να επιλυθούν - η ακριβής μορφή διακυβέρνησης στη Γάζα μετά το οριστικό τέλος του πολέμου, η πιθανή ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης περιοχής, ποιος θα μπορούσε να παράσχει στρατεύματα για μια διεθνή δύναμη «σταθεροποίησης» και πολλά άλλα. Όλα αυτά δεν έχουν ακόμη αποτελέσει αντικείμενο πλήρους διαπραγμάτευσης ή/και συμφωνίας ρητά κατ' αρχήν.
Το σχέδιο Τραμπ προβλέπει τη δημιουργία «επιτροπής ειρήνης» υπό τον ίδιο και με τη συμμετοχή του Βρετανού πρώην πρωθυπουργού Τόνι Μπλερ, που θα επιβλέπει το μεταβατικό κυβερνητικό σχήμα στη Λωρίδα της Γάζας.
Όμως, ερωτηθείς από τηλεοπτικό δίκτυο για την «επιτροπή» αυτή, ο Οσάμα Χαμντάν, ανώτερο στέλεχος της Χαμάς, τόνισε πως «κανένας Παλαιστίνιος δεν θα μπορούσε να αποδεχτεί» τέτοια κηδεμονία. «Όλες οι παρατάξεις, συμπεριλαμβανομένης της Παλαιστινιακής Αρχής, το απορρίπτουν», πρόσθεσε.
Διακόσιοι Αμερικανοί στρατιωτικοί θα κινητοποιηθούν για να «επιβλέπουν» την εφαρμογή της συμφωνίας για τη Γάζα, δήλωσε Αμερικανός αξιωματούχος χθες, υπό τον όρο να μην κατονομαστεί.
Εύθραυστη εκεχειρία
Το πιθανότερο είναι να διαρκέσει για εβδομάδες ή ακόμη και μήνες η εύθραυστη εκεχειρία. Υπάρχουν, ωστόσο, αρκετά σενάρια που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε επανάληψη των συγκρούσεων αν αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις για τις επόμενες φάσεις και μία από τις δύο πλευρές κρίνει ότι μπορεί να αποκτήσει κάποιο πλεονέκτημα με επιστροφή στις εχθροπραξίες.
Ωστόσο, αυτό που συμβαίνει τώρα μοιάζει πολύ διαφορετικό από τις προηγούμενες εκεχειρίες -του Νοεμβρίου 2023 και του Ιανουαρίου 2025- και τόσο η Χαμάς όσο και ο Νετανιάχου φαίνεται να πιστεύουν ότι μπορούν να εξασφαλίσουν περισσότερα από μια συμφωνία παρά συνεχίζοντας τον πόλεμο.
Ζωτικής σημασίας, όπως σημειώνουν αναλυτές, είναι να διατηρήσει ο Τραμπ την πίεση, να παραμείνουν εμπλεκόμενες οι περιφερειακές δυνάμεις, να αναλάβουν οι ηγέτες των μεγάλων δυνάμεων ρίσκα για να πιέσουν το Ισραήλ και τη Χαμάς να αποδεχθούν όρους που δεν θέλουν. Παράλληλα, η Χαμάς πρέπει να διατηρήσει την πεποίθηση ότι η περαιτέρω βία δεν θα εξυπηρετήσει τον σκοπό της -ή τον ευρύτερο σκοπό όλων των Παλαιστινίων-, ενώ στο Ισραήλ η εκστρατεία για επικείμενες εκλογές πρέπει να ενισχύσει αντί να υπονομεύσει οποιαδήποτε συμφωνία.
Το σημαντικότερο, ίσως, είναι να μην αρκεστεί ο Τραμπ στην εκεχειρία και στην απελευθέρωση των ομήρων, αλλά να συνεχίσει την πίεση για την εξασφάλιση μακροπρόθεσμης ειρήνης στη Γάζα και ακόμη και για μια νέα ευρύτερη διπλωματική επανεκκίνηση στη Μέση Ανατολή.
Πρόκειται για μεγάλα μετέωρα ερωτηματικά, αλλά μετά από δύο χρόνια πολέμου με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και τη Λωρίδα της Γάζας να έχει μετατραπεί σε ερείπια, αυτή η σύγκρουση μπορεί τώρα να πλησιάζει στο τέλος της.