Το Reefline, ένα φιλόδοξο project επτά μιλίων, φιλοδοξεί να αποτελέσει ταυτόχρονα τεχνητό ύφαλο, υπόγειο μουσείο και οικοσύστημα σε αναγέννηση.
Στα ανοιχτά του Μαϊάμι, εκεί όπου ο Ατλαντικός συναντά την ατελείωτη παραλία της Φλόριντα, γεννιέται ένα έργο που συνδυάζει την οικολογία με την τέχνη, τη φαντασία με την επιστήμη. Το Reefline, ένα φιλόδοξο project επτά μιλίων, φιλοδοξεί να αποτελέσει ταυτόχρονα τεχνητό ύφαλο, υπόγειο μουσείο και οικοσύστημα σε αναγέννηση.
Η πρώτη του φάση - ένα γλυπτικό installation του Αργεντινού καλλιτέχνη Leandro Erlich με τίτλο Concrete Coral - αποτελείται από 22 αυτοκίνητα φτιαγμένα από θαλάσσιο σκυρόδεμα, βυθισμένα σε έναν μόνιμο υποβρύχιο μποτιλιάρισμα. Μέσα σε λίγα χρόνια, τα οχήματα αυτά θα καλυφθούν από κοράλλια και θα μετατραπούν σε μια ζωντανή, πολύχρωμη αποικία θαλάσσιας ζωής.
Συνάντηση βιολογίας και τέχνης
Η ιδέα του Reefline γεννήθηκε από τη συνάντηση δύο κόσμων: της βιολογίας και της τέχνης. Ο Colin Foord, θαλάσσιος βιολόγος και συνιδρυτής της ομάδας Coral Morphologic, επιβλέπει την διαδικασία από μια αποθήκη του Μαϊάμι πάνω από 2.000 μικρά δείγματα κοραλλιών.
Σε τεράστιες δεξαμενές αλατόνερου, περιτριγυρισμένα από σαλιγκάρια και καβουράκια που καθαρίζουν την επιφάνειά τους, μεγαλώνουν είδη όπως τις γοργόνιες - μαλακά κοράλλια θεμελιώδη για το οικοσύστημα της Καραϊβικής και της Φλόριντα. Αυτά τα μικροσκοπικά πλάσματα, με σκελετούς από ασβέστιο και ικανότητα να χτίζουν ολόκληρους θαλάσσιους κόσμους, θα μεταφυτευθούν στους τσιμεντένιους όγκους του Reefline, όπου θα μεταμορφώσουν σταδιακά τη νεκρή ύλη σε ζωντανό τοπίο.
«Το όραμά μας», λέει ο Foord, «είναι μέσα σε λίγα χρόνια οι κατασκευές να έχουν καλυφθεί πλήρως από κοράλλια, δημιουργώντας έναν νέο, αυτόνομο ύφαλο».
Τοποθετημένος μόλις 700 πόδια από την ακτή και σε βάθος 15 έως 20 ποδιών, ο ύφαλος θα είναι προσβάσιμος σε όποιον θέλει να τον εξερευνήσει με μάσκα και βατραχοπέδιλα - χωρίς καν να χρειάζεται βάρκα. Είναι ένα έργο τέχνης που μπορείς να το αγγίξεις, να το δεις να ανασαίνει.
Πίσω από την καλλιτεχνική σύλληψη βρίσκεται η Ximena Caminos, μια επιμελήτρια και «πολιτισμική δημιουργός τόπων» όπως αυτοπροσδιορίζεται. Προερχόμενη από την Αργεντινή, η Caminos έχει υλοποιήσει έργα που αναζωογόνησαν γειτονιές στο Μπουένος Άιρες και στο ίδιο το Μαϊάμι.
Τώρα, μεταφέρει αυτή τη λογική ανανέωσης στον ωκεανό. «Ονομάζω το Reefline “μια δημόσια κατοικία για ψάρια”», λέει χαμογελώντας. «Τους προσφέρουμε δωρεάν καινούργια σπίτια - πολυτελή καλλιτεχνικά ρετιρέ κάτω από τη θάλασσα, όπου μπορούν να ευημερήσουν», λέει η ίδια στο NPR.
Το έργο χρηματοδοτείται εν μέρει από τον δήμο του Μαϊάμι Μπιτς, ο οποίος ενέκρινε κονδύλι 5 εκατομμυρίων δολαρίων μέσω δημόσιου ομολόγου. Η Caminos έχει ξεκινήσει καμπάνια για να συγκεντρώσει άλλα 6 εκατομμύρια, που θα καλύψουν το πρώτο στάδιο του ύφαλου.
Η εγκατάσταση του Erlich θα είναι η αρχή μιας αλληλουχίας έργων - κάθε τμήμα του Reefline θα αποτελεί και ένα διαφορετικό καλλιτεχνικό κομμάτι, ένα γλυπτό οικοσύστημα που θα εκτείνεται κατά μήκος ολόκληρης της παραλίας.
Ο ίδιος ο Erlich, γνωστός για τις οπτικές ψευδαισθήσεις και τα έργα του που ανατρέπουν την καθημερινή εμπειρία, βλέπει το έργο του ως μια αργή πράξη εξαφάνισης. «Με τον καιρό, τα αυτοκίνητα θα χαθούν κάτω από το βάρος των κοραλλιών. Και αυτή η εξαφάνιση είναι το πιο όμορφο κομμάτι της διαδικασίας», λέει.
Το Concrete Coral είναι μια ειρωνική εικόνα της σύγχρονης πόλης: εκεί που η ξηρά ασφυκτιά από την κυκλοφορία, ο βυθός θα γεμίσει από μια «μποτιλιαρισμένη» ζωή που αναγεννάται.
Η σημασία του Reefline δεν είναι μόνο οικολογική ή καλλιτεχνική· είναι και αποκαταστατική. Μέχρι τη δεκαετία του 1970, στα ανοιχτά του Μαϊάμι υπήρχε φυσικός ύφαλος, ο οποίος καταστράφηκε όταν οι επαναλαμβανόμενες διαδικασίες αναπλήρωσης άμμου τον έπνιξαν.
«Με το Reefline», εξηγεί ο Foord, «αναδημιουργούμε κάτι που υπήρχε κάποτε - μια μορφή επιστροφής του θαλάσσιου τοπίου στην αυθεντική του ζωή». Οι κοραλλιογενείς αποικίες που θα χρησιμοποιηθούν προέρχονται από ανθεκτικά τοπικά είδη, επιλεγμένα ειδικά για να αντέχουν σε υψηλές θερμοκρασίες και ασθένειες, δεδομένης της ραγδαίας κλιματικής επιδείνωσης.
Η Caminos βλέπει το έργο ως έναν μακρόπνοο διάλογο ανάμεσα στην τέχνη, την επιστήμη και τον τουρισμό. Η ολοκλήρωση των επτά μιλίων αναμένεται να διαρκέσει τουλάχιστον δέκα χρόνια, ενώ στο πλαίσιο του σχεδίου προβλέπεται και η δημιουργία ενός κέντρου θαλάσσιας εκπαίδευσης στην ξηρά, που θα ενημερώνει το κοινό για τη σημασία και την ευθραυστότητα των κοραλλιογενών υφάλων.
Στόχος είναι οι εγκαταστάσεις να είναι ορατές ακόμα και από ψηλά, από τα αεροπλάνα που προσγειώνονται στο Μαϊάμι, ως ένα φωτεινό μοτίβο που θα υπενθυμίζει ότι κάτω από την επιφάνεια του νερού εξελίσσεται μια νέα μορφή πολιτισμού.
Η επόμενη φάση προβλέπει ένα έργο με τίτλο Miami Reef Star, μια αστεροειδή εγκατάσταση από 57 γιγαντιαίους αστερίες, τους οποίους η Caminos ελπίζει ότι θα αναγνωρίσει σύντομα ο κόσμος ως νέο σύμβολο της πόλης, όπως ο Πύργος του Άιφελ για το Παρίσι. Η ίδια οραματίζεται ένα σημείο όπου η τέχνη θα συναντά τη βιολογία και η αισθητική θα μεταφράζεται σε επιβίωση.
Σε μια εποχή που οι κοραλλιογενείς ύφαλοι της Φλόριντα υποφέρουν από μαζικό αποχρωματισμό, η Reefline μοιάζει με μια συμβολική και κυριολεκτική ανάσα ζωής. Είναι ένα έργο που επαναφέρει στο κέντρο της προσοχής την αλληλεξάρτηση των ειδών, τη δυνατότητα της τέχνης να δημιουργεί όχι μόνο νοήματα αλλά και περιβάλλοντα. Ο Foord το θέτει απλά: «Δεν πρόκειται μόνο για γλυπτά. Πρόκειται για σπίτια για ψάρια, για κοράλλια, για ολόκληρα οικοσυστήματα που μπορούν να ξαναγεννηθούν».
Κάτω από την επιφάνεια του Ατλαντικού, εκεί όπου άλλοτε κυριαρχούσε η άμμος και η σιωπή, το Reefline υπόσχεται ένα νέο τοπίο. Ένα υπόγειο μουσείο που θα αναπτύσσεται μόνο του, με τη βιολογία να συνεχίζει το έργο της τέχνης.
Κι αν όλα πάνε όπως τα οραματίστηκαν οι δημιουργοί του, ο ύφαλος αυτός θα είναι κάτι περισσότερο από αξιοθέατο: θα είναι μια υπενθύμιση ότι η δημιουργικότητα, όταν ενώνεται με τη φύση, μπορεί ακόμα να επινοεί τρόπους για να επιβιώσουμε - και να ομορφύνουμε ξανά τον κόσμο.