Ένα σύμπλεγμα δέκα μικρών νησιών παίζει έναν δυσανάλογο μεγάλο ρόλο στην προστασία της ακτογραμμής της Γερμανίας από τη Βόρεια Θάλασσα.
Τα νησιά Χάλιγκεν ή Χάλιγκ υψώνονται λίγα μόλις μέτρα από τη στάθμη της θάλασσας και κάθε χειμώνα, όταν αρχίζουν τα παλιρροϊκά ρεύματα της θάλασσας Βάντεν, στο νοτιοανατολικό άκρο της Βόρειας Θάλασσας, σκεπάζονται από τα νερά. Μέχρι και 50 φορές το χρόνο συμβαίνει αυτό στο Νορντστράντισμορ, ένα απ’ τα δέκα αυτά νησάκια. Στην κορύφωση της πλημμυρίδας το μόνο που διακρίνεται είναι τέσσερα τεχνητά υψώματα, με αγροικίες και στάβλους, όπου αναζητούν καταφύγιο οι λιγοστοί κάτοικοι του νησιού περιμένοντας να υποχωρήσουν τα νερά. Τα Χάλιγκεν δεν προστατεύονται ως επί το πλείστον από αναχώματα κι έτσι είναι ευάλωτα στις πλημμύρες ειδικά τον χειμώνα.
Στο παρελθόν βίαιες πλημμυρίδες «έπνιξαν» ολόκληρα τα νησιά, αλλά οι τακτικές πλημμύρες μεταφέρουν και ιζήματα που συμβάλλουν στην ανύψωση της γης και εμπλουτίζουν με πλούσια συστατικά τα έλη, όπου φωλιάζει το ήμισυ ορισμένων ειδών πουλιών της Γερμανίας. Τώρα, όμως τα Χάλιγκεν βρίσκονται αντιμέτωπα με τη μεγαλύτερη απειλή: την κλιματική αλλαγή και την άνοδο της στάθμης των θαλασσών.
To «παράλογο» σχέδιο προστασίας των νησιών από τις πλημμύρες με… στοχευμένες πλημμύρες
Το κρατίδιο Σλέσβιχ Χόλσταϊν, όπου υπάγονται γεωγραφικά τα νησιά αυτά, ξοδεύει εκατομμύρια ευρώ για να επεκτείνει τα υψώματα, όπου ζουν οι κάτοικοί τους, προετοιμαζόμενο για μια αύξηση κατά ένα μέτρο μέχρι το 2100 της στάθμης των θαλασσών, που απειλεί παράκτιες περιοχές και της χώρας μας. Παράλληλα οι Αρχές του κρατιδίου χρηματοδoτούν έρευνα για ένα μέτρο που φαντάζει «παράλογο» εκ πρώτης όψεως: να πλημμυρίσουν ακόμη περισσότερο τα νησιά αυτά, ώστε να κερδίσουν... ύψος με την προσθήκη νέων στρωμάτων ιζημάτων. «Πρέπει να βρούμε τρόπους να ψηλώσουν τα Χάλιγκεν για να μην καταλήξουμε να στεκόμαστε σ’ ένα υπερμεγέθες ύψωμα πολιορκημένοι καθημερινά από πλημμύρες», λέει στο BBC η Ρουθ Χάρτβιχ-Κρούζε, δήμαρχος του Νορντστράντισμορ και της γειτονικής χερσονήσου.
Ο γεωλόγος του Πανεπιστημίου του Γκέτινγκεν, Ματίας Ντάικε, μετρά την πρόοδο των νησιών αυτών από το 2007 και υπολογίζει ότι θα πρέπει να ψηλώνουν ετησίως τέσσερα με πέντε χιλιοστά για να συμβαδίζουν με την άνοδο της στάθμης των θαλασσών, αλλά προς το παρόν δεν παρατηρείται αυτό σε κανένα από τα Χάλιγκεν.
Ένα εξ’ αυτών, το Χόογκε, περιβάλλεται από ένα χαμηλό ανάχωμα, σχεδιασμένο να το προστατεύει από μικρής έκτασης πλημμύρες. Άλλα νησιά διαθέτουν χαμηλούς φράκτες, ακόμη χαμηλότερους από τα αναχώματα και έχουν ενισχύσει τις ακτές τους με βράχια για να σταματήσουν τη διάβρωση. Με το ανάχωμά του το Χόογκε αποφεύγει τα χειρότερα και σκεπάζεται μόνον 2-3 φορές ετησίως από τα νερά, αλλά δεν ανυψώνεται διόλου, ενώ το Νορντστράντισμοορ μόνον κατά 1-2 χιλιοστά παρά τις άφθονες πλημμύρες.
Τα τελευταία τρία χρόνια η οικογένεια της Χάρτβιχ-Κρούζε και ο Ντάικε έχουν δοκιμάσει διάφορους τρόπους, ώστε να φέρει η θάλασσα περισσότερα ιζήματα στο νησί: άνοιξαν ένα κενό στο χαμηλό λίθινο φράχτη που το προστατεύει από τις ήπιες πλημμύρες, άνοιξαν τους υδατοφράχτες στη διάρκεια καταιγίδων το χειμώνα, ενώ τοποθέτησαν κι έναν σωλήνα προς τα πάνω μέσω του φράκτη. Το χειμώνα οι πλημμύρες, οι φουρτούνες και οι πλημμυρίδες σπρώχνουν πλούσια σε ιζήματα νερά από τα βαθύτερα σημεία της θάλασσας κατευθείαν προς το νησί.
Πώς θα γλιτώσουν τα Χάλιγκεν από την άνοδο της στάθμης των θαλασσών
«Τα Χάλιγκεν είναι πολύ σημαντικά για την επιστήμη, γιατί μπορούμε να δοκιμάσουμε εδώ μεθόδους που θα μπορούσαν ενδεχομένως να εφαρμοστούν και σ’ άλλες περιοχές», λέει ο Ντάικε, υποδεικνύοντας ως παράδειγμα την ακτογραμμή της Γερμανίας στη Βόρεια Θάλασσα, τις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ και άλλες χαμηλές ακτογραμμές, οι κάτοικοι των οποίων ανησυχούν για την άνοδο της στάθμης των ωκεανών. «Η κατασκευή ολοένα και μεγαλύτερων υψωμάτων στην ενδοχώρα δεν πρόκειται να αποδώσει μακροπρόθεσμα. Η γη θα πρέπει με κάποιο τρόπο να ψηλώσει παράλληλα με τη θάλασσα», λέει. Ειδάλλως ο κίνδυνος είναι να σπάσουν τα αναχώματα και τα νερά να σαρώσουν την περιοχή.
«Υπάρχουν ορισμένες βασικές προϋποθέσεις για να διατηρήσουμε τα νησιά Χάλιγκεν», λέει ο διευθυντής του παραρτήματος της WWF για τη θάλασσα Βάντεν, Χανς Ούλριχ Ρέσνερ. «Πρώτον, θα πρέπει να ψηλώσουμε τα υψώματα, για να μπορούν να ζουν εκεί οι κάτοικοι. Δεύτερον θα πρέπει να ψηλώσουν τα νησιά κι αυτό είναι εφικτό μόνον με τις πλημμύρες. Τρίτον, θα πρέπει να προστατέψουμε τις ακτές τους από τη διάβρωση». Αυτό το τελευταίο μέτρο έχει τεθεί ήδη σε εφαρμογή εδώ και μερικές δεκαετίες με την ενίσχυση των Χάλιγκεν με βράχια και πέτρες στην ακτογραμμή τους. Τελευταίο μέτρο, κατά τον Ρέσνερ, είναι η διατήρηση του διαπαλιρροϊκού οικοσυστήματος στην περιβάλλουσα θάλασσα Βάντεν, αφού τα Χάλιγκεν δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς αυτό.
Κι όλες αυτές οι προσπάθειες, καταλήγει, θα είναι μάταιες αν δεν προσχωρήσουν όσο το δυνατόν περισσότερες χώρες στη Συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή, που αποβλέπει στον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη. «Χωρίς προστασία από την κλιματική αλλαγή, που να λειτουργεί στην πράξη, δεν θα μπορέσει τίποτε να σωθεί εδώ πέρα»…