Η Νότια Ευρώπη ετοιμάζεται, λόγω κλιματικής αλλαγής, για ένα καλοκαίρι έντονης ξηρασίας, με κάποιες περιοχές να αντιμετωπίζουν ήδη ελλείψεις νερού και τους αγρότες να περιμένουν τη χειρότερη σοδειά τους εδώ και δεκαετίες.
Καθώς η κλιματική αλλαγή κάνει την περιοχή πιο ζεστή και ξηρή, χρόνια επαναλαμβανόμενης ξηρασίας έχουν εξαλείψει τα αποθέματα υπόγειων υδάτων. Έτσι, το έδαφος είναι εντελώς ξηρό στην Ισπανία και στη Νότια Γαλλία. Επίσης, το χαμηλό επίπεδο του νερού στα ποτάμια και στους ταμιευτήρες απειλεί την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Με τη θερμοκρασία να ανεβαίνει στη διάρκεια του καλοκαιριού, επιστήμονες προειδοποιούν ότι η Ευρώπη οδεύει προς ακόμα ένα ιδιαίτερα ζεστό καλοκαίρι. Ήδη το περσινό ήταν το πιο θερμό που έχει καταγραφεί, με συνέπεια να επιδεινωθεί η ξηρασία στην περιοχή, την οποία ερευνητές στην ΕΕ έχουν χαρακτηρίσει ως τη χειρότερη εδώ και 500 χρόνια.
Μέχρι στιγμής φέτος τη χειρότερη κατάσταση αντιμετωπίζει η Ισπανία. «Η κατάσταση με την ξηρασία θα επιδεινωθεί αυτό το καλοκαίρι», προειδοποίησε ο Χόρχε Ολσίνα, καθηγητής Γεωγραφίας στο πανεπιστήμιο Αλικάντε της Ισπανίας.
Δεν υπάρχει, εξάλλου, πιθανότητα οι βροχοπτώσεις που ίσως σημειωθούν τώρα να λύσουν το πρόβλημα της ξηρασίας. «Αυτή την περίοδο του έτους το μόνο που μπορεί να έχουμε είναι τακτικές και τοπικές καταιγίδες, οι οποίες δεν θα λύσουν το πρόβλημα της έλλειψης βροχοπτώσεων», σημείωσε ο Ολσίνα.
Ζητώντας τη βοήθεια της ΕΕ, ο υπουργός Γεωργίας της Ισπανίας, Λουίς Πλάνας, τόνισε ότι «η κατάσταση που δημιουργείται από αυτή την ξηρασία είναι τόσο σοβαρή, που οι επιπτώσεις της δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με εθνικούς πόρους», σύμφωνα με επιστολή του προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 24 Απριλίου.
Κλιματική αλλαγή και ξηρασία
Η Νότια Ευρώπη δεν είναι η μόνη περιοχή του κόσμου που υποφέρει από την έλλειψη νερού. Το Κέρας της Αφρικής βρίσκεται αντιμέτωπο με τη χειρότερη ξηρασία εδώ και δεκαετίες, ενώ ιστορική ξηρασία στην Αργεντινή έχει πλήξει την παραγωγή σόγιας και καλαμποκιού.
Οι πιο συχνές και σοβαρές ξηρασίες στην περιοχή της Μεσογείου -όπου η μέση θερμοκρασία είναι κατά 1,5 βαθμό Κελσίου υψηλότερη σε σχέση με πριν από 150 χρόνια- αποτελούν συνέπεια της κλιματικής αλλαγής, την οποία είχαν προβλέψει οι επιστήμονες. Παρά τις προειδοποιήσεις, όμως, δεν έχει γίνει η κατάλληλη προετοιμασία. Πολλές αγροτικές περιοχές δεν έχουν υιοθετήσει ακόμη μεθόδους εξοικονόμησης νερού.
«Οι κυβερνήσεις έχουν καθυστερήσει. Οι εταιρείες έχουν επίσης καθυστερήσει», επισήμανε ο Ρομπέρ Βοτάρ, επιστήμονας και διευθυντής του Pierre-Simon Laplace Institute. «Κάποιες εταιρείες δεν σκέφτονται καν να αλλάξουν το μοντέλο κατανάλωσής τους, απλώς προσπαθούν να βρουν κάποια θαυματουργή τεχνολογία που θα φέρει νερό», πρόσθεσε.
Η Γαλλία μόλις βίωσε τον πιο ξηρό χειμώνα από το 1959, με προειδοποιήσεις για «κρίση» ξηρασίας να έχουν ήδη εκδοθεί σε τέσσερις περιφέρειες, σύμφωνα με τον κυβερνητικό ιστότοπο Propluvia.
Πρόωρη ξηρασία αντιμετωπίζει και η Πορτογαλία, το 90% της οποίας υποφέρει από το συγκεκριμένο φαινόμενο. Υπολογίζεται ότι το ένα πέμπτο της χώρας δοκιμάζεται από σοβαρή ξηρασία, περιοχή σχεδόν πενταπλάσια σε σχέση με πέρυσι.
Στην Ισπανία οι βροχοπτώσεις που καταγράφηκαν φέτος τον Απρίλιο ήταν κάτω του μισού του μέσου όρου. Χιλιάδες άνθρωποι βασίζονται στις παραδόσεις νερού με βυτιοφόρα, ενώ ορισμένες περιοχές, όπως η Καταλονία, έχουν ήδη επιβάλει περιορισμούς στη χρήση του νερού. Κάποιοι αγρότες έχουν αναφέρει απώλειες σοδειών σε ποσοστό έως και 80%, με τα δημητριακά και τους σπόρους που καλλιεργούνται για την παραγωγή λαδιού να έχουν πληγεί περισσότερο.
«Πρόκειται για τη χειρότερη απώλεια σοδειάς εδώ και δεκαετίες», δήλωσε ο Πέκα Πέσονεν, επικεφαλής της ευρωπαϊκής αγροτικής ένωσης Copa-Cogeca, αναφερόμενος στην Ισπανία. «Η κατάσταση είναι χειρότερη από την περσινή», παραδέχθηκε. Από την Ισπανία προέρχεται η μισή παραγωγή ελιών της Ευρώπης και το ένα τρίτο των φρούτων, σύμφωνα με την Κομισιόν.
Με τους ταμιευτήρες νερού να είναι κατά μέσο όρο στο 50% της χωρητικότητάς τους, η ισπανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα διαθέσει περισσότερα από 2 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων. Επιπλέον, περιμένει απάντηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο αίτημά της για την κινητοποίηση ενός κονδυλίου κρίσης ύψους 450 εκατ. ευρώ από τον προϋπολογισμό του μπλοκ για τις γεωργικές επιδοτήσεις.
Η Κομισιόν παρακολουθεί στενά την κατάσταση
«Η σοβαρή ξηρασία στη Νότια Ευρώπη είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, όχι μόνο για τους αγρότες εκεί, αλλά και επειδή μπορεί να αυξήσει τις ήδη πολύ υψηλές τιμές καταναλωτή αν η ευρωπαϊκή παραγωγή είναι σημαντικά μειωμένη», δήλωσε η Μίριαμ Γκαρσία Φερέρ, εκπρόσωπος της Κομισιόν.
Αντίστοιχα προβλήματα ενδέχεται να αντιμετωπίσει και η Ιταλία, όπου έως και το 80% των αποθεμάτων νερού της χώρας χρησιμοποιείται για τη γεωργία. Οι Ιταλοί γεωργοί σχεδιάζουν να μειώσουν τις καλλιέργειές τους, σπέρνοντας μια περιοχή κατά 6% μικρότερη σε σχέση με πέρυσι, σύμφωνα με τα εθνικά στοιχεία.
Έπειτα από δύο χρόνια έλλειψης νερού, περιοχές της Βόρειας Ιταλίας ξεκίνησαν τον Μάιο με έλλειμμα 70% στα αποθέματα νερού από το λιώσιμο των πάγων και έλλειμμα 40% σε υγρασία εδάφους, σύμφωνα με τον Λούκα Μπρόκα, διευθυντή του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνών της Ιταλίας.
Καθώς το έδαφος είναι τόσο ξηρό, όταν τελικά πέφτει βροχή δεν καταφέρνει να την απορροφήσει, κάτι που μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες. Ενδεικτικά, τουλάχιστον πέντε άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τις πλημμύρες που σημειώθηκαν στην περιφέρεια Εμίλια-Ρομάνια, με τις βροχοπτώσεις να αναμένεται να συνεχιστούν για αρκετές ακόμη ώρες.