H άνοιξη έφθασε στην Ιαπωνία και μαζί της άνθισαν και οι φημισμένες κερασιές της χώρας, μόνον που το υπέροχο θέαμα γνωστό ως «Χανάμι» στη Χώρα των Χρυσανθέμων εμφανίστηκε και εξαφανίστηκε εν ριπή οφθαλμού πολύ νωρίτερα του αναμενομένου.
Πρόκειται για ένα σύμπτωμα των τελευταίων χρόνων που σύμφωνα με επιστήμονες είναι ενδεικτικό της απειλής που συνιστά για τα οικοσυστήματα η κλιματική αλλαγή. Ο Γιασουγιούκι Αόνο, ερευνητής του Πανεπιστημίου της Περιφέρειας Οσάκα, κρατά στοιχεία για το Κιότο από το 812 μ.Χ. και όπως διαπίστωσε η κορύφωση φέτος της άνθησης των κερασιών στη μεγαλούπολη της Ιαπωνίας έγινε στις 26 Μαρτίου, νωρίτερα από οποιαδήποτε άλλη χρονιά εδώ και πάνω από 12 αιώνες.
Αλλά και στην πρωτεύουσα Τόκιο οι κερασιές γνώρισαν την πλήρη άνθησή τους στις 22 Μαρτίου, τη δεύτερη πρωιμότερη ημερομηνία που έχει καταγραφεί ποτέ. «Καθώς ανεβαίνει η θερμοκρασία του πλανήτη, οι τελευταίες ανοιξιάτικες παγωνιές συμβαίνουν πολύ νωρίτερα, όπως και η άνθηση», σημειώνει ο δρ Λιούς Ζίσκα, του Τμήματος Επιστημών Περιβαλλοντικής Υγείας του Πανεπιστημίου Columbia. Οι ημερομηνίες που ανθίζουν οι κερασιές στην Ιαπωνία αλλάζουν κάθε χρόνο λόγω διαφόρων παραγόντων, όπως οι καιρικές συνθήκες και οι βροχοπτώσεις, αλλά εμφανίζουν μια γενικότερη τάση μετακίνησης ολοένα και νωρίτερα. Στο Κιότο η κορύφωση της άνθησης γινόταν επί αιώνες γύρω στα μέσα Απριλίου, αλλά κατά τον 19ο αιώνα άρχισε να μετατίθεται στις αρχές του ίδιου μήνα και λίγες μόνον φορές σημειώθηκε στα τέλη Μαρτίου. «Η άνθηση αυτή είναι πολύ ευαίσθητη στις μεταβολές τις θερμοκρασίας», λέει ο Αόνο. «Οι θερμοκρασίες ήταν χαμηλές τη δεκαετία του 1820 μ.Χ., αλλά αυξήθηκαν κατά περίπου 3,5 βαθμούς Κελσίου μέχρι σήμερα».
Οι κερασιές ανθίζουν νωρίτερα στο Κιότo
Στο Κιότο ειδικά οι κερασιές ανθίζουν περίπου 10 μέρες νωρίτερα σε σύγκριση με πριν από έναν αιώνα, σύμφωνα με έρευνα της επιθεώρησης International Journal of Biometeorology. Η πρωιμότερη άνθηση συμπίπτει με την αύξηση της θερμοκρασίας, πράγμα που υποδεικνύει ότι η κλιματική αλλαγή επηρεάζει και τη διάρκεια των εποχών ανθοφορίας. Ο φετινός χειμώνας ήταν πολύ κρύος, αλλά η άνοιξη έφθασε γρήγορα και ήταν ασυνήθιστα ζεστή, άρα «τα μπουμπούκια αφυπνίστηκαν και άνθισαν πλήρως», συμπληρώνει.
Η πρώιμη ανθοφορία τους, ωστόσο, είναι μόνον η κορυφή του παγόβουνου ενός παγκόσμιου φαινομένου, που μπορεί να αποσταθεροποιήσει φυσικά συστήματα και κρατικές οικονομίες, υπογραμμίζει ο αναπληρωτής καθηγητής Γεωεπιστημών του Κινεζικού Πανεπιστημίου του Χονγκ Κονγκ, Άμος Τάι. Και υπάρχουν δύο παράγοντες της αυξανόμενης ζέστης -δηλαδή του βασικού παράγοντα πρώιμης ανθοφορίας: η αστικοποίηση και η κλιματική αλλαγή. Με την εντεινόμενη αστικοποίηση οι πόλεις τείνουν να θερμαίνονται περισσότερο από τις περιβάλλουσες αγροτικές περιοχές, αλλά η κλιματική αλλαγή παίζει ακόμη μεγαλύτερο ρόλο. Κι αυτές οι πρώιμες ανθοφορίες των κερασιών στην Ιαπωνία δεν αποτελούν μόνον πηγή ανησυχίας για τους τουρίστες που πασχίζουν να προλάβουν την άνθιση προτού πέσουν όλα τα πέταλα στο έδαφος, αλλά μπορεί να έχει μόνιμη επίπτωση σε ολόκληρα οικοσυστήματα και να απειλήσει την επιβίωση πολλών ειδών, επισημαίνουν οι ειδικοί.
Η κλιματική αλλαγή απειλεί με κατάρρευση τα οικοσυστήματα
Σύμφωνα με τον Τάι, τα φυτά και τα έντομα αλληλοεξαρτώνται. Τα φυτά αισθάνονται τη θερμοκρασία γύρω τους κι αν είναι αρκετά υψηλή για αρκετό διάστημα, αρχίζουν να ανθίζουν και να βγάζουν φύλλα. Ομοίως και τα έντομα κι άλλα ζώα εξαρτώνται στους κύκλους ζωής τους από τη θερμοκρασία, που όταν είναι υψηλότερη ευνοεί την ταχύτερη ανάπτυξή τους. «Η σχέση αυτή μεταξύ φυτών, εντόμων και άλλων οργανισμών έχει αναπτυχθεί επί σειράν χιλιάδων έως εκατομμυρίων ετών. Αλλά τον τελευταίο αιώνα η κλιματική αλλαγή προκαλεί καταστροφές και αναταράξεις σ’ όλες αυτές τις σχέσεις», λέει.
Διάφορα φυτά και έντομα ίσως ανταποκριθούν με διαφορετικούς ρυθμούς στην αύξηση της θερμοκρασίας και να μην συγχρονίζονται πλέον οι κύκλοι ζωής τους. Μπορεί πλέον τα άνθη να ανθίζουν νωρίτερα, πριν είναι έτοιμα τα έντομα και αντίστροφα… Σύμφωνα με μελέτη του 2009 στην επιθεώρηση Biological Conservation, ορισμένοι πληθυσμοί φυτών και ζώων έχουν ήδη αρχίσει να μετακινούνται σε υψηλότερα γεωγραφικά μήκη και πλάτη για να αποφύγουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, αλλά τα οικοσυστήματα δυσκολεύονται ολοένα και περισσότερο να προσαρμοστούν καθώς ο καιρός γίνεται όλο και πιο απρόβλεπτος. Αν και οι ημερομηνίες ανθοφορίας μετακινούνται γενικώς νωρίτερα, απρόβλεπτα ακραία καιρικά φαινόμενα μπορεί να προκαλέσουν σημαντικές αναταράξεις από χρονιά σε χρονιά και «τα οικοσυστήματα δεν είναι συνηθισμένα σε τέτοιες μεγάλες εναλλαγές. Η παραγωγικότητά τους μπορεί να μειωθεί και ίσως καταρρεύσουν στο μέλλον», λέει ο Τάι.