Οι εικόνες με το βυθισμένο χωριό Κάλλιο στη Δωρίδα, που αναδύεται όλο και περισσότερο από τα νερά της λίμνης του Μόρνου, προκαλούν έντονο προβληματισμό.
Ωστόσο, εάν μια εικόνα ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις, τα στοιχεία των τελευταίων ετών είναι αποκαλυπτικά και καθιστούν επιτακτική ανάγκη την ευαισθητοποίηση του πληθυσμού όσον αφορά τη διαχείριση του νερού.
Τα τελευταία χρόνια ο μεγαλύτερος ταμιευτήρας της Αττικής εκπέμπει «SOS», καθώς η παρατεταμένη ανομβρία, σε συνδυασμό με την κατανάλωση που δεν σταματά, έχουν διαμορφώσει ένα σκηνικό αποκαρδιωτικό, με αποτέλεσμα πολλοί να αναρωτιούνται τι μέλλει γενέσθαι. Ήδη από τον περασμένο Μάιο το iefimerida.gr είχε παραθέσει ανησυχητικές εκτιμήσεις για την τεχνητή λίμνη του Μόρνου, η οποία υδροδοτεί το λεκανοπέδιο, αφού η λειψυδρία -σύμφωνα με τους ειδικούς- θα μας απασχολήσει έντονα στο μέλλον.
Συγκεκριμένα, η Αττική υδρεύεται από τέσσερις βασικούς ταμιευτήρες:
- Μόρνος και Εύηνος στη Δυτική Ελλάδα, που διαλειτουργούν και μεταφέρουν νερό με φυσική ροή.
- Υλίκη και Μαραθώνας, βορειοανατολικά της Αθήνας, όπου όμως απαιτείται άντληση με υψηλό ενεργειακό κόστος.
Όσον αφορά τις γεωτρήσεις, αυτές ενεργοποιούνται μόνο σε περιόδους ακραίας ανάγκης και προσφέρουν έως 40 εκατομμύρια κυβικά νερού ετησίως, δηλαδή περίπου το 10% της ετήσιας κατανάλωσης.
Τι δείχνουν τα στοιχεία
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία που είναι αναρτημένα στην ιστοσελίδα της ΕΥΔΑΠ, τα αποθέματα στους τέσσερις ταμιευτήρες που υδρεύουν την Αθήνα βρίσκονται σήμερα στα 401 εκατ. κυβικά νερού. Πρόκειται για τιμή χαμηλότερη ακόμη και από το πιο πρόσφατο ιστορικό χαμηλό του 2008 (426 εκατομμύρια κυβικά).
Όπως αποτυπώνεται στο γράφημα που ακολουθεί, μόλις πριν δύο χρόνια, το φθινόπωρο του 2023, τα διαθέσιμα αποθέματα ξεπερνούσαν το 1,4 δισ. κυβικά, ενώ σήμερα έχουν κατρακυλήσει κάτω από το μισό!
Ξυπνούν μνήμες 2008
Στο πλαίσιο του ρεπορτάζ, το iefimerida.gr επικοινώνησε με την υδρολόγο Ελισσάβετ Φελώνη, δρα ΕΜΠ και διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, η οποία παρέθεσε αποκαλυπτικά δεδομένα για την κατάσταση του Μόρνου.
Ειδικότερα, η κυρία Φελώνη αναφέρει: «Πριν από μερικές εβδομάδες βρέθηκα στο Λιδωρίκι για μια ημερίδα για το συγκεκριμένο θέμα, κι αυτό που μας μετέφεραν οι ντόπιοι και διαβάζουμε συνεχώς είναι ότι τα αποθέματα τη φετινή χρονιά θυμίζουν έντονα το σκηνικό του 2008, όπου και τότε το χωριό Κάλλιο έτεινε προς την ολοκληρωτική αποκάλυψη. Τότε, όμως, ακολούθησε ένας σχετικά καλός χειμώνας, όπου έβρεξε αρκετά και κάπως διαφοροποιήθηκε η κατάσταση».
Γιατί υπάρχει τόσο μεγάλο θέμα με τον Μόρνο
«Είναι η πρώτη φορά μετά την ένταξη του Εύηνου στην υδροδότηση της Αττικής που για τρία συνεχή χρόνια τα αποθέματα κινούνται τόσο χαμηλά», επισημαίνει η κυρία Φελώνη και υπογραμμίζει πως «η κατανάλωση της Αττικής ξεπερνά τα 400 εκατ. κ.μ. τον χρόνο». Όπως λέει, αυτό σημαίνει ότι «προκειμένου να υπάρξει αύξηση της διαθέσιμης ποσότητας, οι βροχές πρέπει να καλύψουν ταυτόχρονα τη ζήτηση και την αναπλήρωση των αποθεμάτων».
Σε σχετική ερώτηση γιατί υπάρχει τώρα τόσο μεγάλο θέμα με τα αποθέματα του Μόρνου, η καθηγήτρια Υδρολογίας σημειώνει: «Τα τελευταία χρόνια, εκτός από τις περιορισμένες βροχοπτώσεις, οι χειμώνες ήταν ιδιαίτερα ήπιοι. Αυτό σημαίνει ότι οι χιονοπτώσεις, που τροφοδοτούν τους υπόγειους υδροφορείς και εξασφαλίζουν παροχές στα ποτάμια τους θερινούς μήνες, ήταν ελάχιστες. Το χιόνι και η τήξη του είναι ένας κρίσιμος μηχανισμός, καθώς μέσω αυτού εξασφαλίζουμε πλούσια αποθέματα κατά την περίοδο που τα χρειαζόμαστε, δηλαδή το καλοκαίρι».
«Αν έρθουν καλές βροχές την περίοδο αυτού του χειμώνα που περιμένουμε, τότε προφανώς δεν θα αντιμετωπίσουμε πρόβλημα κάλυψης της ζήτησης το επόμενο καλοκαίρι, ενώ θα μπορούμε να πούμε ότι τα αποθέματα θα παραμείνουν περίπου στα ίδια επίπεδα και το επόμενο φθινόπωρο εφόσον οι βροχοπτώσεις κινηθούν σε παρόμοια επίπεδα», συμπληρώνει η κυρία Φελώνη.
Γιατί κρίνονται όλα στη Δυτική Ελλάδα
Όπως λέει η καθηγήτρια Υδρολογίας, οι ταμιευτήρες Μόρνου και Εύηνου εξαρτώνται από τις βροχές που πέφτουν στη Δυτική Ελλάδα. «Το ζήτημα είναι ότι τα ύψη βροχής πρέπει να καταγραφούν κυρίως στη Δυτική Ελλάδα, διότι εκεί βρίσκεται η λεκάνη απορροής από την οποία κυλά το νερό και καταλήγει στον Μόρνο και στον Εύηνο, ώστε να γεμίσουν οι ταμιευτήρες. Αν δεν βρέξει στη Δυτική Ελλάδα, δεν γεμίζουν οι κύριοι ταμιευτήρες της πρωτεύουσας», εξηγεί.
Τα σενάρια για τον χειμώνα
Σύμφωνα με τα εποχικά μοντέλα, το φθινόπωρο αναμένεται ξηρότερο από τον μέσο όρο. Όπως λέει η κυρία Φελώνη, ο Σεπτέμβριος έκλεισε σχεδόν χωρίς βροχές, κάτι που σημαίνει ότι το έδαφος παραμένει άνυδρο και απορροφά τις πρώτες βροχές του Οκτωβρίου χωρίς ουσιαστική συμβολή στους ταμιευτήρες. Είναι χαρακτηριστικό, όπως λέει η ίδια, ότι ενδεικτικά έως τις 14 Σεπτεμβρίου το ύψος βροχής ήταν μηδενικό!
Πλέον η ελπίδα μετατίθεται στον Δεκέμβριο, στον Ιανουάριο και στον Φεβρουάριο, που είναι παραδοσιακά οι μήνες με τα υψηλότερα ύψη βροχής.
Τα αποθέματα στους τέσσερις ταμιευτήρες:
Διακοπές νερού; «Δεν είναι λύση»
Σενάρια για διακοπές υδροδότησης, όπως συμβαίνει ήδη σε αρκετές περιοχές της χώρας, δεν θεωρούνται ρεαλιστικά για την Αθήνα. «Στην πρωτεύουσα πρέπει να υπάρχει αξιοπιστία σχεδόν 100%. Οι διακοπές δεν δίνονται καν ως μέτρο. Ούτε θεωρώ λύση τις αυξήσεις στα τιμολόγια της ΕΥΔΑΠ, ειδικά σε μια περίοδο που τα νοικοκυριά πιέζονται από την ακρίβεια. Αυτό είναι το τελευταίο που χρειάζεται ο κόσμος», τονίζει η κυρία Φελώνη.
Εκεί που η ειδικός βάζει το δάχτυλο «στην πληγή» είναι η έλλειψη ενημερωτικών εκστρατειών. «Αρκετοί κάτοικοι της Αθήνας δεν αντιλαμβάνονται το μέγεθος του προβλήματος. Δεν έχουμε δει τους συμπολίτες μας να αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο ποτίζουν, πλένουν, καταναλώνουν νερό. Η τελευταία καμπάνια, το 2024, κατά τη γνώμη μου δεν πήγε πολύ καλά», σημειώνει.
Η ίδια αναφέρει ότι η έρευνα γνώμης (δείτε εδώ) που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, υπό την εποπτεία της, κατέγραψε ελάχιστη επίδραση: «Για παράδειγμα, μόνο το 8% ενημερώνεται από το ραδιόφωνο. Οι νέοι, ιδίως, κινούνται σχεδόν αποκλειστικά στα social media. Εκεί πρέπει να στραφούμε αν θέλουμε πραγματική απήχηση».
«Η αλλαγή κουλτούρας ξεκινά από το σχολείο»
Καθοριστικής σημασίας, σύμφωνα με την υδρολόγο, είναι η εκπαίδευση από τις μικρές ηλικίες. «Έχουμε τρέξει πιλοτικά προγράμματα σε σχολεία, από το νηπιαγωγείο μέχρι τη δευτεροβάθμια. Τα μηνύματα ήταν πολύ θετικά. Τα παιδιά όχι μόνο το κατανοούν, αλλά μεταφέρουν το μήνυμα στους γονείς. Αυτό είναι ο πιο επιδραστικός τρόπος ώστε να αλλάξει σταδιακά η κουλτούρα μας», καταλήγει.
Εικόνες από την κατάσταση που επικρατεί στον Μόρνο
Παρακάτω ακολουθούν εικόνες από το φωτορεπορτάζ του Αντώνη Νικολόπουλου στον Μόρνο στις 27 Σεπτεμβρίου για το πρακτορείο Eurokinissi:
