«Η επιστήμη ανησυχεί πολύ. Αν χάσουμε το όπλο των αντιβιοτικών, χάνουμε τη μάχη με τα μικρόβια και θα χαθούν πολλοί άνθρωποι».
Με τα λόγια αυτά ο Αντιπτέραρχος ε.α., Δημήτρης Χατζηγεωργίου, Ειδικός Παθολόγος- Λοιμωξιολόγος και μέλος του Δ.Σ. του ΕΟΔΥ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τη νέα – όχι, όμως, άγνωστη- απειλή.
Μέσα από μια συγκινητική ανάρτησή του στο διαδίκτυο και αναφερόμενος σε προσωπικό βίωμα με ασθενή του, ο κ. Χατζηγεωργίου επιχειρεί να αφυπνίσει το κοινό για την αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών.
«Πήγε για θεραπεία και …μολύνθηκε»
«Η Μ.Λ. ήταν ένα κορίτσι χαρούμενο και όμορφο, «σαν τα κρύα τα νερά…», όπως λέει ο λαός. Πριν κάποιους μήνες, όταν έμαθε τα άσχημα νέα, δε λύγισε. Αντιμετώπισε με θάρρος το σοβαρό πρόβλημα υγείας που διαγνώσθηκε, ακολούθησε τις συστάσεις των γιατρών της και τώρα τελευταία πήγαινε καλά, με πολλές πιθανότητες να ξεπεράσει το πρόβλημά της ολοκληρωτικά. Πριν λίγο καιρό πήγε στο νοσοκομείο όπου την παρακολουθούσαν για να κάνει μία ακόμα από τις τελευταίες χημειοθεραπείες. Η θεραπεία γινόταν ενδοφλέβια από μία κεντρική φλέβα και κάθε φορά που την έκανε, τα φάρμακα της προκαλούσαν κάποια δυσάρεστα συμπτώματα. Αυτή τη φορά στα συμπτώματά της προστέθηκε και ένας άσχημος πυρετός με έντονο ρίγος και μεγάλη κακουχία. Ξαναγύρισε στο νοσοκομείο όπου έγινε εκτάκτως εισαγωγή και οδηγήθηκε κατ’ ευθείαν στην ΜΕΘ. Μετά από εξετάσεις και καλλιέργειες αίματος διαπιστώθηκε ότι είχε μια σοβαρή λοίμωξη σχετιζόμενη με τον κεντρικό φλεβικό καθετήρα από ένα μικρόβιο ανθεκτικό σχεδόν σε όλα τα αντιβιοτικά. Το μικρόβιο κυκλοφορούσε στο αίμα της και είχε προκαλέσει μια κατάσταση που στην ιατρική ονομάζεται σηπτικό shock. Το σηπτικό shock είναι μια πολύ σοβαρή κατάσταση και παρά την θεραπεία με αντιβιοτικά και την υπόλοιπη υποστηρικτική θεραπεία, 4 στους 10 ασθενείς που θα βρεθούν σ’ αυτή, μπορεί να πεθάνουν!», διηγείται ο Λοιμωξιολόγος και Επίτιμος Διευθυντής Υγειονομικού του ΓΕΕΘΑ.
Η ακατάλληλη χρήση των αντιβιοτικών οδηγεί σε βακτηριακές λοιμώξεις
Ανησυχία για τα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά μικρόβια
Τα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά μικρόβια ανησυχούν πάρα πολύ τους επιστήμονες. Πρόσφατα και βάσει υπολογισμών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ανακοινώθηκε ότι στην εποχή μας και κάθε χρόνο πεθαίνουν περίπου 1.5 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο αποκλειστικά και μόνο από λοιμώξεις από ανθεκτικά μικρόβια. Σε 25 χρόνια και αν η κατάσταση δεν βελτιωθεί, θα πεθαίνουν 10 εκατομμύρια άνθρωποι τον χρόνο, περισσότεροι απ’ όσους πεθαίνουν κι από τον καρκίνο. Ανησυχούν όμως και οι οικονομολόγοι και οι κυβερνήσεις, αφού έχει υπολογιστεί ότι αν η κατάσταση συνεχιστεί όπως είναι σήμερα, το ακαθάριστο εθνικό προϊόν θα μειωθεί κατά 3-3.5% και το κόστος της μικροβιακής αντοχής θα φτάσει τα 100 τρισεκατομμύρια δολάρια.
«Οι αιτίες της ανάπτυξης αλλά και της διασποράς της αντοχής των μικροβίων στα αντιβιοτικά είναι αρκετές. Έχουν να κάνουν κυρίως με την έμφυτη ιδιότητα των μικροβίων να προσαρμόζονται και να μπορούν να αναπτυχθούν ακόμα και κάτω από πιεστικές γι’ αυτά καταστάσεις όπως είναι η έκθεση στα αντιβιοτικά, αλλά και με την κατάχρηση των αντιβιοτικών που έχει κάνει ο άνθρωπος τα τελευταία 50 χρόνια, την χρήση φαρμάκων στην ζωική παραγωγή και την καλλιέργεια ψαριών, την χρήση παρασιτοκτόνων και άλλων χημικών στην αγροτική παραγωγή, με την μόλυνση του περιβάλλοντος, την έλλειψη καθαρού νερού για την εφαρμογή κανόνων υγιεινής και πολλά άλλα. Υπ’ αυτή την έννοια το πρόβλημα πρέπει να το δούμε με την οπτική της Ενιαίας Υγείας (One Health), πράγμα που σημαίνει ότι η μικροβιακή αντοχή δεν είναι μόνο αντικείμενο προβληματισμού για τους γιατρούς αλλά ολόκληρης της κοινωνίας», σχολιάζει ο κ. Χατζηγεωργίου.
Περιπτώσεις κατάχρησης των αντιβιοτικών
Τι μπορεί να γίνει όμως τώρα; Σε ποιες καταστάσεις γίνεται κατάχρηση του φοβερού αυτού όπλου που είχε ο άνθρωπος τα τελευταία χρόνια και τώρα κοντεύει να αχρηστευθεί; Ποιες είναι οι περιπτώσεις εκείνες που γίνεται κακή χρήση των αντιβιοτικών στον άνθρωπο και πρέπει άμεσα να σταματήσουν να συμβαίνουν;
Σύμφωνα με το μέλος του ΕΟΔΥ, η συνηθέστερη περίπτωση είναι η χρησιμοποίηση αντιβιοτικών σε απλές ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού, όπου τα αντιβιοτικά είναι τελείως ανενεργά αφού δεν καταστρέφουν τους ιούς. «Παράδειγμα υπήρξε η πανδημία, όπου η λοίμωξη από τον ιό SARS-CoV-2 θεραπευόταν από κάποιους συναδέλφους με αντιβιοτικά με την δικαιολογία να «προστατευθεί» ο άρρωστος από μια πιθανή δευτερογενή μικροβιακή λοίμωξη. Όμως, οι δευτερογενείς μικροβιακές λοιμώξεις μετά από ίωση συμβαίνουν πολύ σπάνια (στην περίπτωση της Covid-19 υπολογίστηκε σε ποσοστό μικρότερο του 1%) και σίγουρα όχι στην αρχή της νόσου αλλά αφού περάσουν 7-10 μέρες. Παρόμοια είναι και η περίπτωση της γρίπης, όπου και πάλι συνταγογραφούνται αντιβιοτικά για την “αντιμετώπιση” του πυρετού και του βήχα, ενώ αφ’ ενός υπάρχει ειδική αντι-ιϊκή θεραπεία που καταστέλλει τον ιό της γρίπης, αφ’ ετέρου δε, ούτε ο πυρετός ούτε ο βήχας υποχωρούν με τα αντιβιοτικά.
Μια άλλη περίπτωση κατάχρησης αντιβιοτικών είναι ο πονόλαιμος (φαρυγγίτιδα), ειδικά όταν συνδυάζεται με διόγκωση ή άσπρα στίγματα πάνω στις αμυγδαλές. Η περίπτωση όπου πραγματικά η φαρυγγίτιδα χρειάζεται αντιβιοτικό είναι όταν υπάρχει στρεπτόκοκκος πυογόνος Group A, μια διάγνωση που μπορεί να γίνει εύκολα στο ιατρείο με ένα γρήγορο τεστ (Strep Test). Θεωρείται πλέον ιατρικό σφάλμα διεθνώς, η συνταγογράφηση αντιβιοτικών για πονόλαιμο χωρίς να έχει προηγηθεί Strep Test που να βγει θετικό», τονίζει.
Τέλος, άλλη μία περίπτωση κακής χρήσης αντιβιοτικών είναι οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού που παρουσιάζονται με μπούκωμα στη μύτη (ρινική συμφόρηση) με ή χωρίς φλεγμονή στα ιγμόρεια. Στις περιπτώσεις αυτές (που και πάλι τα αίτια είναι ιογενή κατά κανόνα), χρησιμοποιούνται αντιβιοτικά για να αντιμετωπισθεί η ιγμορίτιδα που μερικές φορές συνοδεύει την κατάσταση. Όμως και πάλι, η κύρια θεραπεία της ιγμορίτιδας είναι τα αποσυμφορητικά και όχι τα αντιβιοτικά.
«Συνταγογραφούν αντιβιοτικά είναι επειδή πολλές φορές τα ζητάει ο ίδιος ο ασθενής»
«Ο λόγος που κάποιοι συνάδελφοι συνταγογραφούν τα αντιβιοτικά είναι επειδή πολλές φορές το ζητάει ο ίδιος ο ασθενής αλλά και επειδή θεωρούν τη συζήτηση με τον ασθενή απώλεια χρόνου, αφού η συνταγογράφηση σταματάει οποιαδήποτε συζήτηση για την αναγκαιότητα ή μη των αντιβιοτικών. Επί πλέον, σκέφτονται ότι η μη ικανοποίηση της επιθυμίας του πελάτη τους, είναι δυνατόν να έχει προφανείς αρνητικές οικονομικές συνέπειες, αφού εκείνος ενδεχομένως να προτιμήσει άλλον συνάδελφο την επόμενη φορά. Για την αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει προτείνει σε κάθε επίσκεψη να χορηγείται υποχρεωτικά μια χειρόγραφη ιατρική συνταγή που να μην περιέχει αντιβιοτικά αλλά άλλες οδηγίες για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. Πολλές φορές στην σκέψη των ασθενών κυριαρχεί η γνώμη ότι, ας μην είναι απαραίτητα τα αντιβιοτικά, εγώ θα ήθελα να τα πάρω επειδή θα προστατευθώ από μια ενδεχόμενη επιπλοκή. Ή επειδή ένας γνωστός μου πήρε και έγινε καλά. Ή επειδή θεωρώ ότι το γεγονός ότι ο γιατρός μου συνταγογράφησε αντιβιοτικά σημαίνει ότι ασχολήθηκε με την περίπτωσή μου», λέει ο κ. Χατζηγεωργίου.
Οι επιπλοκές από την άσκοπη χρήση των αντιβιοτικών
Όμως, η λήψη των αντιβιοτικών δεν είναι καθόλου αθώα και ακίνδυνη και κάθε άνθρωπος, ανεξάρτητα από το προηγούμενο ιστορικό του, μπορεί να παρουσιάσει επιπλοκές από την άσκοπη χρήση αντιβιοτικών. Τέτοιες επιπλοκές είναι οι αλλεργίες (κάποιες φορές πολύ σοβαρές), οι μυκητιάσεις (κάποιες φορές επίμονες και μη ανταποκρινόμενες στην θεραπεία) και τώρα τελευταία όλο και πιο συχνά η εντεροκολίτιδα από Κλωστηρίδιο, η οποία είναι πολύ σοβαρή νόσος, ταλαιπωρεί τον ασθενή για πολύ καιρό και είναι και δυνητικά θανατηφόρος. Εκτός από τις παραπάνω παρενέργειες, η άσκοπη χρήση αντιβιοτικών συμβάλλει βεβαίως και στην ενίσχυση του φαινομένου της μικροβιακής αντοχής.
«Τα περιθώρια έχουν στενέψει πάρα πολύ. Δεν υπάρχει χρόνος για εφησυχασμό. Πρέπει να αλλάξουμε άμεσα τακτική και να προστατέψουμε τα αντιβιοτικά και κατ’ επέκταση τον άνθρωπο. Οι ασθενείς με καρκίνο π.χ., για όσο διάστημα κάνουν θεραπείες, βασίζονται στα αντιβιοτικά για να επιβιώσουν. Οι ασθενείς που κάνουν πολύπλοκες χειρουργικές επεμβάσεις ή μεταμοσχεύσεις το ίδιο. Τα νεογνά που γεννιούνται πρόωρα το ίδιο. Αν χάσουμε το όπλο των αντιβιοτικών χάνουμε την μάχη με τα μικρόβια και θα χαθούν πολλοί άνθρωποι. Η κοπέλα με το σηπτικό shock σώθηκε αυτή τη φορά, αν και έφτασε στα πρόθυρα του θανάτου. Θα τα καταφέρει την επόμενη φορά;;;», αναρωτιέται ο κ. Χατζηγεωργίου.