Tις προάλλες διάβασα με ενδιαφέρον άρθρο που δημοσιεύτηκε στο iefimerida.gr με τη γλωσσολογική προσέγγιση του καθηγητή Γλωσσολογίας Γεώργιου Μπαμπινιώτη για τον όρο «πρέσβειρα».
Αναφέρεται εκεί ότι η λέξη αυτή πρέπει να χρησιμοποιείται ως θηλυκό ουσιαστικό του όρου «πρέσβης» και να μην αποδίδεται στη σύζυγο του πρέσβη. Επειδή, εξηγείται, είναι τίτλος και όχι ανδρωνυμικός προσδιορισμός. Προστίθεται ότι η χρήση του αρσενικού ουσιαστικού (ο πρέσβης) με θηλυκό άρθρο (η πρέσβης) προκειμένου περί γυναίκας «πρέσβεως», δημιουργεί επιπρόσθετες δυσκολίες γραμματικής φύσης κατά την κλίση του.
Προσωπικά σχημάτισα την εντύπωση ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση η τυπολογική ανάλυση του όρου, με κάθε σεβασμό, δεν επαρκεί. Γιατί πιστεύω πως σε τέτοια ζητήματα, πριν αποφανθούμε με αμιγώς επιστημονικά επιχειρήματα, θα ήταν σκόπιμο να συνυπολογίσουμε και τη βαρύνουσα αυτοτέλεια των εξειδικευμένων όρων που εξ ανάγκης γεννήθηκαν και επικράτησαν ως ιδιόλεκτος μέσα σε μικρούς και κάπως κλειστούς κύκλους επαγγελματιών, όπως είναι οι διπλωμάτες.
Στην πράξη, ανέκαθεν -και φυσικά και στις σχεδόν τέσσερεις δεκαετίες της διπλωματικής μου σταδιοδρομίας- το σύνολο του «σιναφιού» μας αποκαλούσε τη σύζυγο του πρέσβη «πρέσβειρα» και κάθε γυναίκα συνάδελφο που προαγόταν στον πρεσβευτικό βαθμό «πρέσβη». Και όχι μόνο αυτό: στη συντριπτική τους πλειοψηφία -υπάρχουν εξαιρέσεις βεβαίως- οι γυναίκες συνάδελφοί μας δεν επιθυμούν να αποκαλούνται «πρέσβειρες» διατεινόμενες, ευλόγως, ότι είναι πρέσβεις και όχι σύζυγοι πρέσβεων.
Ακριβώς επειδή η λέξη «πρέσβης» είναι βαθμός της διπλωματικής ιεραρχίας. Όπως και η λέξη «στρατηγός». Και για τη γυναίκα στρατηγό χρησιμοποιείται η ίδια λέξη, καθώς εκφράζει το βαθμό της ιεραρχίας και στα δύο γένη (ο, η στρατηγός), ενώ το προσωνύμιο «στρατηγίνα» επικράτησε για τη σύζυγο του στρατηγού.
Τέλος, για το αν η λέξη «πρέσβειρα» είναι τίτλος ή όχι δεν νομίζω ότι μπορώ να αποφανθώ. Μπορώ όμως -επειδή γνωρίζω- να υποκλιθώ νοερά στις συζύγους των Ελλήνων πρέσβεων που μοιράστηκαν μαζί τους με αυταπάρνηση μια δύσκολη ζωή προσφέροντας ανιδιοτελώς τα μέγιστα.
Γι' αυτές η λέξη «πρέσβειρα» είναι πραγματικά ένας ελάχιστος τίτλος τιμής.
*Ο Γρηγόρης Βασιλοκωνσταντάκης είναι πρέσβης επί τιμή.