Υπό στενή παρακολούθηση βρίσκεται το Κολούμπο, το πιο ενεργό υποθαλάσσιο ηφαίστειο στη Μεσόγειο, το οποίο είναι λίγο έξω από τη Σαντορίνη.
Η επικοινωνία στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής γίνεται με δυσκολία. «Είμαι σε ωκεανογραφική αποστολή και το σήμα δεν είναι καλό…», λέει με ζωντάνια, ενδεικτική της αγάπης που τρέφει για το αντικείμενό της, η Δρ. Παρασκευή Νομικού, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του ΕΚΠΑ στο τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος.
Η δραστήρια επιστήμονας είναι μέλος της ομάδας των Ελλήνων και ξένων ειδικών που έχουν θέσει υπό στενή παρακολούθηση -το τελευταίο διάστημα- το Κολούμπο, το πιο ενεργό υποθαλάσσιο ηφαίστειο στη Μεσόγειο, που βρίσκεται λίγο έξω από το νησί της Σαντορίνης απ’ όπου και έλκει την καταγωγή της.
Αν και για σχεδόν 400 χρόνια το Κολούμπο παρέμενε «ήσυχο», η πρόσφατη ανακάλυψη θαλάμου συγκέντρωσης τήγματος έχει οδηγήσει τους ερευνητές στη συστηματική παρακολούθηση του.
«Μπορούμε να ελέγξουμε τα σημάδια μιας πιθανής έκρηξης»
«Στις μέρες μας είμαστε σε πολύ καλύτερη θέση να ελέγξουμε τα σημάδια μιας πιθανής έκρηξης. Το γεγονός, πλέον, ότι οι κάτοικοι γνωρίζουν πως το υποθαλάσσιο ηφαίστειο παρακολουθείται αυτό τους παρέχει μεγαλύτερη ασφάλεια», δηλώνει με νόημα και συνεχίζει: «Το κράτος πρέπει να είναι ενήμερο και σύντομα θα έχουμε στα χέρια μας όλα τα στοιχεία ώστε να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα της παρούσας κατάστασης».
Με την ολοκλήρωση, πρόσφατα, της δεύτερης ωκεανογραφικής αποστολής, που χρηματοδοτείται από τον Δήμο Θήρας και εκτελέστηκε με το ελληνικό ωκεανογραφικό σκάφος «ΑΙΓΑΙΟ» του ΕΛΚΕΘΕ σε συνεργασία με το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), οι επιστήμονες αναμένουν με ενδιαφέρον τα νέα στοιχεία.
Σε 4 με 5 μήνες οι ερευνητές θα έχουν στα χέρια τους όλα τα νέα δεδομένα
«Αυτό που κάναμε ήταν να ποντίσουμε περισσότερα εξειδικευμένα μηχανήματα παρακολούθησης στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο. Τα δεδομένα αυτά θα τα έχουμε σε 4 με 5 μήνες, όταν θα πάμε να τα ανασύρουμε. Παράλληλα, προχωρήσαμε και σε συντήρηση των μηχανημάτων που είχαν ποντιστεί τον Δεκέμβριο του 2022», λέει η κυρία Νομικού.
Με τον τρόπο αυτό, οι ειδικοί θα ελέγξουν, όπως εξηγεί, το υδροθερμικό πεδίο. «Υπάρχουν κάποιες «καμινάδες» στα 500 μέτρα βάθος, οι οποίες είναι πολύ ενεργές και θέλουμε να ελέγξουμε τη ροή των αεριών και των υγρών που βγαίνουν απ’ αυτές. Να δούμε αν αυξάνονται ή μειώνονται. Παράλληλα, πώς είναι η κλίση του πυθμένα του Κολούμπο. Μεταβάλλεται; Ποια είναι θερμοκρασία; Αλλάζει ανά τακτά χρονικά διαστήματα; Όπως επίσης και η χημική σύσταση του νερού και των αερίων. Αυτές οι μετρήσεις είναι πολύ σημαντικές για τη μελέτη του υποθαλάσσιου ηφαιστείου που ξέρουμε ότι είναι πολύ ενεργό», τονίζει.
Στις μετρήσεις που είχαν γίνει το 2013 και το 2014 δεν είχε διαπιστωθεί κάποια αλλαγή. Το 2019 έγινε μια μεγάλη αποστολή με τη NASA και συνελέγησαν νέα στοιχεία. Πλέον, με τις νέες εντατικές έρευνες θα υπάρξει «ένα πλήρες update», επισημαίνει η Σαντορινιά ειδικός στα ηφαίστεια.
Στόχος η κατασκευή εξειδικευμένων χαρτών ηφαιστειακής επικινδυνότητας και η ενημέρωση της Πολιτικής Προστασίας
Τα νέα επιστημονικά δεδομένα που θα προκύψουν από το ερευνητικό πρόγραμμα «SANTORY: SANTORini seafloor’s observatorY» (www.santory.gr) θα εμπλουτίσουν τη βάση δεδομένων της Πολιτικής Προστασίας του Δήμου Θήρας και την κατασκευή εξειδικευμένων χαρτών ηφαιστειακής επικινδυνότητας.
«Είναι σημαντικό να συνεχιστεί η οικονομική ενίσχυση των ωκεανογραφικών αποστολών από τον δήμο Θήρας και να συντηρηθούν τόσο τα όργανα παρακολούθησης του υποθαλάσσιου ηφαιστειακού παρατηρητηρίου, όσο και να εκτελούνται συνεχώς νέες μετρήσεις στον Κολούμπο σε τακτικά χρονικά διαστήματα. Οφείλουμε να είμαστε έτοιμοι απέναντι σε κάθε ενδεχόμενο», τονίζει η κυρία Νομικού.
Σημειώνεται ότι το υποθαλάσσιο ηφαίστειο του Κολούμπο μελετάται εντατικά τα τελευταία 20 χρόνια από τους επιστήμονες του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ, του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών (ΙΘΑΒΒΥΚ) του ΕΛΚΕΘΕ και των κορυφαίων ξένων Ινστιτούτων/Πανεπιστημίων (INGV, GEOMAR, Univ. of Hamburg, Univ. of Rhode Island, ENS) αλλά και του Τμήματος Τοπογράφων του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ).
Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πότε θα γίνει η επόμενη έκρηξη
Την τελευταία φορά που εξερράγη το Κολούμπο, το 1650, σκότωσε 70 ανθρώπους λόγω δηλητηρίασης από τα αέρια της έκρηξης. Σύμφωνα με τους ερευνητές αν συνεχιστεί ο σημερινός ρυθμός διόγκωσης του μαγματικού θαλάμου, κάποια στιγμή μέσα στα επόμενα 150 χρόνια το Κολούμπο θα φθάσει τα 2 κυβικά χιλιόμετρα μάγματος, που εκτιμάται ότι υπήρχαν όταν έγινε η έκρηξη του 1650 μ.Χ. Όμως, μολονότι μπορεί να γίνει μια εκτίμηση για τον μελλοντικό όγκο του μάγματος, σύμφωνα με τους ερευνητές, «δεν υπάρχει τρόπος να πει κανείς με βεβαιότητα πότε θα γίνει η επόμενη έκρηξη του ηφαιστείου».