Δεν υπάρχει τίποτα πιο ελκυστικό για το κοινό από την κατάρρευση ενός ειδώλου. Ειδικά όταν, όπως στην περίπτωση του πατέρα Αντώνιου, συγκεντρώνει όλα τα διαχρονικά στερεότυπα: Ένας άγιος των φτωχών και παραμελημένων παιδιών που βούτηξε στη χλιδή των παχυλών δωρεών προδίδοντας την αποστολή που εθελοντικά ανέλαβε, σε μια δομή, η οποία πολλαπλασίαζε τον τερατώδη εαυτό της.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι δομές, ειδικά όσες έχουν γιγαντωθεί, γίνονται πιο προβληματικές από τα παιδιά που φιλοξενούν, στα οποία έσπευσε ο πατέρας Αντώνιος να ρίξει τις ευθύνες για τον κατακλυσμό των καταγγελιών εναντίον της Κιβωτού. Τον τρόπο λειτουργίας της Κιβωτού θα τον διαλευκάνει η έρευνα των αρμόδιων αρχών και η δικαιοσύνη. Τις πραγματικές ευθύνες μάλλον δεν θα τις αγγίξει κανένας.
Ποιος θα αναζητήσει τις διαχρονικές ευθύνες του κράτους και της αυτοδιοίκησης που αφήνουν στην πραγματικότητα ανεξέλεγκτες τις ιδιωτικές προνοιακές δομές; Οι νόμοι από μόνοι τους δεν αρκούν. Ή των επιχειρήσεων και των πλούσιων δωρητών που επιλέγουν να δείξουν τη φιλευσπλαχνία τους μέσα από την εύκολη φιλανθρωπία; Πως αλλιώς να εξηγηθεί το γεγονός ότι οι δύο μεγαλύτερες δομές για παιδιά, η Κιβωτός του Κόσμου και το Χαμόγελο του Παιδιού, παίρνουν τη μερίδα του λέοντος των δωρεών και οι μικρότερες, χωρίς να παράγουν κατώτερο έργο, βολεύονται με τα απομεινάρια;
Ένας τηλεοπτικός «άγιος»
Ο πατέρας Αντώνιος δεν είναι θύμα των παραστρατημένων παιδιών ούτε των συμφερόντων που ανακάλυψε όψιμα η πρεσβυτέρα Σταματία. Είναι κυρίως θύμα του εαυτού του. Εκείνος επέλεξε να προβάλλει το αγιοποιημένο εγώ του από την τηλεόραση, να χρησιμοποιεί τους τηλεμαραθώνιους για να χρηματοδοτήσει το έργο της ζωής του, τις τηλεοπτικές εκπομπές για να φιλοτεχνήσει το πρόσωπο της άμεμπτης ανιδιοτέλειας περιβαλλόμενος από τα παιδιά ενός κατώτερου Θεού. Ένας Ιησούς από τον Κολωνό, που μετουσίωνε το «αφίετε τα παιδία ελθείν προς εμέ» σε καθημερινά μαθήματα στοργής και αγάπης.
Στην τηλεόραση που τώρα κατακρεουργεί το είδωλο που η ίδια κατασκεύασε, μη διστάζοντας να προβάλλει ακόμα και αλληλοαναιρούμενες καταγγελίες, κατέφυγαν ο Αντώνιος και η Σταματία για να βρουν το δίκιο τους, αλλά βρέθηκαν κατάπληκτοι στον λάκκο των λεόντων. Οι παλαιοί χριστιανοί σε μια τέτοια περίσταση θυσίαζαν τον εαυτό τους, οι καινούργιοι χριστιανοί τα παιδιά, που τελικά είναι αναλώσιμα τόσο στην πορεία προς τη δόξα όσο και προς την καταστροφή. Ο πατέρας Αντώνιος μόνος του κατεδάφισε το έργο του και υποβίβασε τον εαυτό του από φιλάνθρωπο σε Θερναδιέρο, όταν για να αποκρούσει τις καταγγελίες δήλωσε ότι φιλοξενούν «παιδιά που δεν ξέρουν από όρια, που θέλουν να παραβατούν» και που «κάποια δεν μας συγχωρούν ότι πήραμε τη θέση των γονιών τους».
Και γιατί να έχει συναίσθηση των στιγμών το ζεύγος της Κιβωτού; Δύο συνηθισμένοι άνθρωποι είναι, που χωρίς ιδιαίτερα εφόδια και χωρίς κάποιος αρμόδιος να τους υποδείξει το πως και το γιατί, βρέθηκαν να διοικούν μια δομή με τέσσερα παραρτήματα, που φιλοξενεί περί τα 400 παιδιά και διαχειρίζονταν μια περιουσία, η οποία περιλάμβανε πολυτελή ακίνητα, αυτοκίνητα και μετρητά άνω των 30 εκατομμυρίων ευρώ. Και αυτά τα πέτυχαν απλώς διαλαλώντας ότι σώζουν παραστρατημένα ή κακότυχα παιδιά «με την αγάπη και το ευαγγέλιο», χωρίς κανένας να τους αμφισβητήσει. Το έργο της Κιβωτού είχε μεγάλη αποδοχή και βραβεύτηκε από δύο Προέδρους της Δημοκρατίας, τον Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο και τον Κάρολο Παπούλια, από την Unesco, από την Ακαδημία Αθηνών και από το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο ενάντια στον ρατσισμό και την ξενοφοβία.
Ο ρόλος της πρεσβυτέρας
Όσοι έτυχε να συναναστραφούν το ζεύγος, λένε ότι την πραγματική εξουσία την ασκούσε η πρεσβυτέρα. Σε εκείνη απευθύνονταν όλοι, με εκείνη συνεννοούνταν για τα πάντα. Ο πατέρας Αντώνιος δεν έχει κινητό τηλέφωνο. Είναι ένας δύσκολος άνθρωπος, που του αρέσει η θετική προβολή, αλλά όχι τόσο ώστε να παραμελεί τα ιερατικά του καθήκοντα, και ζει μαζί με τη σύζυγο και τα τρία παιδιά τους σε ένα διαμέρισμα στον τελευταίο όροφο της δομής στον Κολωνό.
Τι πιστεύει για το καλό και για το κακό, για τον έπαινο και για την τιμωρία, για την ταπεινότητα και για την τρυφηλότητα, αρμοδιότερα όλων να μιλήσουν είναι τα παιδιά της Κιβωτού. Ήταν, επίσης, ένας ιερέας που προφανώς δεν εμπιστευόταν την Εκκλησία και αρνούνταν να παραχωρήσει στην Αρχιεπισκοπή δικαιώματα στην δομή που ο ίδιος δημιούργησε και που δεν ενημέρωνε ούτε συνεργαζόταν με τους τοπικούς μητροπολίτες στις πόλεις όπου εγκαθιστούσε παραρτήματα της Κιβωτού, προκαλώντας δυσαρέσκεια και τριβές.
Επιπλέον, φαίνεται ότι επέλεξε την απομόνωση, αν κρίνει κανένας από το γεγονός ότι η δομή ανήκε κατά 50% στη σύζυγό του και κατά 50% στην 86χρονη μητέρα του, η οποία μένει στον τόπο καταγωγής του, τη Χίο. Και στο ΔΣ της Κιβωτού μέλη ήταν ο ίδιος, η πρεσβυτέρα, δύο αλλοδαποί, πρώην παιδιά της δομής, ένας προπονητής μπάσκετ και μια κοινωνική λειτουργός. Καμία συναίσθηση ορθής διακυβέρνησης ή λογοδοσίας, μόνο στη Διαύγεια υπάρχουν κάποια στοιχεία για τις δωρεές και για τις κρατικές ενισχύσεις που λάμβανε. Οι ανάγκες της Κιβωτού και των παραρτημάτων της, όμως, είναι λεπτομερώς καταγεγραμμένες.
Στην ιστοσελίδα της Κιβωτού του Κόσμου δεν αναγράφονται τα μέλη του ΔΣ. Υπάρχει μόνο ένα προφίλ του πατέρα Αντώνιου μέσα από το οποίο ενημερωνόμαστε ότι ίδρυσε την Κιβωτό το 1998, σε ηλικία 26 ετών, καθώς ως εφημέριος στον Άγιο Γεώργιο Ακαδημίας Πλάτωνος, έβλεπε από το παράθυρό του «νέα παιδιά εγκαταλειμμένα, μπλεγμένα στα ναρκωτικά και την εξαθλίωση. Άρχισα να αναρωτιέμαι πως μπορώ να τα βοηθήσω. Στην αρχή ήταν μια παρέα, πλησίασα και ζήτησα να παίξουμε έναν αγώνα μπάσκετ». Η προσπάθειά του αρχικά στεγάστηκε σε ένα πρώην καφενείο, που η εκκλησία χρησιμοποιούσε για μνημόσυνα, και στηρίχθηκε από τη γειτονιά.
Οι δωρεές που έκαναν πλούσια την Κιβωτό
Ως το 2008, «η δύναμη του έργου είναι πλέον ασταμάτητη. Οι σύμμαχοι της Κιβωτού προέρχονται από όλους τους τομείς», σύμφωνα με την ιστοσελίδα της, και όταν «άτομα που εργάζονται στη ελληνική τηλεόραση προτείνουν έναν τηλεμαραθώνιο», η Κιβωτός αποκτά το δικό της χώρο, στην οδό Ζηνοδώρου 3 στον Κολωνό, το οποίο ανακαινίστηκε το 2012 με δωρεά του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος». Ακολουθούν τα σπίτια στον Πειραιά, στη Χίο, στην Πωγωνιανή, στον Βόλο (δωρεά του αλευροβιομήχανου Κωνσταντίνου Λούλη), στην Καλαμάτα (δωρεά της συζύγου του Κωνσταντίνου Καρέλια). Άλλα με άδεια λειτουργίας, άλλα όχι, με το ζεύγος Παπανικολάου άλλοτε να είναι συνεπές και άλλοτε να αθετεί τις δεσμεύσεις του (όπως στην καταβολή ενοικίου στον δήμο Χίου για το χωριό Αίπος) ή να έχει περίεργη συμπεριφορά, όπως δημοσιοποίησε η κυρία Καρέλια στο iefimerida.gr.
Παράλληλα, το χρήμα έρεε, από εταιρείες, από πλούσιους φιλάνθρωπους και από απλό κόσμο, και σε μικρότερα ποσά από το κράτος.
Παρά τον υλικό πλούτο, ο πατέρας Αντώνιος επέμενε να υφαίνει γύρω του ένα χριστιανικό μοτίβο, με εξόχως χριστιανικές λέξεις. «Η Κιβωτός για μένα είναι σχέδιο Θεού, το οποίο προϋπήρχε», σημειώνει, «μια οικογένεια, μια αγκαλιά, ένα στήριγμα, ένα καταφύγιο». Η αυτοπροβολή δεν είναι και τόσο χριστιανική, όταν επιτρέπει να γράφεται στην ιστοσελίδα της δομής ότι «ικανός καπετάνιος πάντα στο πηδάλιο του καραβιού ο πατέρας Αντώνιος, είναι πρόθυμος να κάνει όλη τη σκληρή δουλειά που απαιτείται για να δώσει στους ανθρώπους που έχουν ανάγκη, το καταφύγιο που επιζητούν».
Οι καταγγελίες, αν αποδειχθούν αληθινές, δείχνουν ότι η Κιβωτός δεν ήταν καταφύγιο, αλλά ένα εργαλείο στα χέρια ενός φαντασμένου κληρικού, που δεν υπηρέτησε όσους βρίσκονταν «στις χαραμάδες της κοινωνίας», όπως έλεγε, αλλά τα χάσματα της δικής του ψυχής. Αν αποδειχθούν ψεύτικες θα αποκαλύψουν ότι με τον τρόπο που λειτουργούσε, ο πατέρας Αντώνιος έκανε πολλούς εχθρούς. Καταρχήν, την επίσημη Εκκλησία. Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, τον «καθάρισε» προτού καταστεί κατηγορούμενος, με μια ιδιαίτερα σκληρή ανακοίνωση, στην οποία επισήμαινε ότι η Εκκλησία «ούτε πρόκειται να ανεχθεί, πολλώ δε μάλλον να συγκαλύψει, επαίσχυντες συμπεριφορές και πράξεις που λερώνουν το ιερό ράσο». Επίσης, διέταξε κανονικές ανακρίσεις και επέβαλλε στον ιερέα απαγόρευση ιεροπραξιών μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης. Στα κανάλια βγήκε αμέσως και ο ιδρυτής του Χαμόγελου του Παιδιού Κώστας Γιαννόπουλος, ο μεγάλος ανταγωνιστής της Κιβωτού, για να δηλώσει ότι άτομα που απέλυσε εκείνος για κακοποίηση τα προσέλαβαν αλλού και να ζητήσει να τιμωρηθούν παραδειγματικά όποιοι κάνουν κακό σε παιδιά.
Με το θέμα της Κιβωτού να κατακλύζει την επικαιρότητα, ασχολήθηκε αμέσως η κυβέρνηση και προσωπικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος συγκάλεσε έκτακτη σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου και στη συνέχεια δρομολογήθηκε η αλλαγή του ΔΣ της Κιβωτού, ώστε να συνεχίσει να λειτουργεί ομαλά η δομή αλλά να διευκολυνθεί και ο απαραίτητος έλεγχος. Το Σάββατο, σε συνέντευξη που έδωσε στην εκπομπή της Ναταλίας Γερμανού «Καλύτερα δεν γίνεται», ο Πρωθυπουργός δήλωσε αναφερόμενος στην Κιβωτό του Κόσμου, ότι «πρώτο μέλημα είναι τα παιδιά να είναι ασφαλή και είναι ασφαλή τα παιδιά» και ότι έχει απόλυτη εμπιστοσύνη στο νέο ΔΣ της Κιβωτού.
Τώρα, οι δύο εισαγγελείς ανηλίκων που ανέλαβαν την υπόθεση ερευνούν τις καταγγελίες για σεξουαλική ή άλλη κακοποίηση ανηλίκων, αν και η Εισαγγελία Ανηλίκων έστελνε πολλά παιδιά στην Κιβωτό τα προηγούμενα χρόνια, προκαλώντας εύλογες απορίες αν είχε ελέγξει που τα έστελνε. Η αστυνομία κάνει έρευνα σε όλες τις δομές και η Αρχή για το Ξέπλυμα Μαύρου Χρήματος, ελέγχει τα περιουσιακά στοιχεία της δομής και όσων συμμετείχαν στη διαχείριση των οικονομικών της. Στο εσωτερικό της ΕΛ.ΑΣ διεξάγεται άλλη έρευνα, για να βρεθεί ποιος διέρρευσε τις καταγγελίες στα μέσα ενημέρωσης προτού επαληθευθούν. Και ο πατέρας Αντώνιος, μάταια προσπαθεί να διασωθεί από τον κατακλυσμό, δηλώνοντας ότι οι καταγγελίες είναι ψεύτικες και ότι πίσω από αυτές υπάρχουν θρησκευτικά και πολιτικά αντίποινα.
Θα βοηθήσουν όλα αυτά να βγει κάτι καλό για τις δομές ανηλίκων; Αμφίβολο, έτσι όπως αντιμετωπίζεται το θέμα από τους αρμόδιους και από την κοινωνία. Και είναι κρίμα.