Προσεισμοί ενός μεγαλύτερου σεισμού ή σμηνοσειρά; Το ερώτημα αυτό καλείται να απαντήσει η διεθνής επιστημονική κοινότητα για τους σεισμούς στην Ανατολία.
Η παρατεταμένη σεισμική δραστηριότητα που εξελίσσεται στη Δυτική Ανατολία, με επίκεντρο την περιοχή Σιντιργκί της Τουρκίας, έχει προκαλέσει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη γειτονική χώρα. Με περισσότερες από 15.000 καταγεγραμμένες δονήσεις μέσα σε διάστημα περίπου τριών μηνών και δύο ισχυρούς σεισμούς μεγέθους 6 και 6,1 Ρίχτερ, η επιστημονική κοινότητα εξετάζει προσεκτικά τα δεδομένα προσπαθώντας να ερμηνεύσει την εξέλιξη ενός πολύπλοκου τεκτονικού συστήματος, χωρίς ωστόσο να είναι σε θέση να προβεί σε ασφαλείς προβλέψεις.
Σεισμική καταιγίδα στην Τουρκία: Προειδοποίηση για μεγαλύτερο σεισμό κοντά στην Ελλάδα
Οι δηλώσεις Τούρκου γεωλόγου έχουν προκαλέσει ανησυχία όχι μόνο στους Τούρκους που ζουν καθημερινά με τη γη να τρέμει κάτω από τα πόδια τους, αλλά και στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα Τούρκος καθηγητής γεωλογίας Σουλεϊμάν Παμπάλ, ανέφερε σε συνέντευξή του στο CNN Turk ότι «υπάρχει μια αφύσικη κατάσταση». Έκανε λόγο για μια σεισμική καταιγίδα στην περιοχή που προκαλεί φόβο στους κατοίκους. «Βιώνουμε μια αφύσικη κατάσταση» είπε, εκτιμώντας ότι ο αριθμός των σεισμών έχει ξεπεράσει τις δεκαπέντε χιλιάδες. «Σεισμοί μεγέθους 4-5 και μικρότερου μεγέθους συνεχίζουν να συμβαίνουν κάθε μέρα», είπε προσθέτοντας ότι «βιώσαμε δύο σεισμούς μεγέθους 6,1 Ρίχτερ. Αυτοί συνέβησαν στο ρήγμα Σιντίργκι στη ζώνη ρηγμάτων Σιμάβ κοντά στο Σιντίργκι» και επισήμανε ότι «η σεισμική ενέργεια στην περιοχή της Σινδργκί είναι πιθανό να αποτελεί προειδοποιητικό στάδιο για κάτι μεγαλύτερο».
Ο ίδιος επεσήμανε ότι «είναι λάθος να θεωρούμε ότι πρόκειται για την ίδια γραμμή ρηγμάτων». «Δεν βρίσκονται στην ίδια γραμμή ρηγμάτων», είπε και πρόσθεσε ότι η υποκείμενη πραγματικότητα αυτών των καταιγίδων είναι τα συστήματα ελληνικού και του κυπριακού Τόξου, τα οποία αναπτύχθηκαν κατά μήκος της γραμμής Κρήτης-Ρόδου, όπου η νότια αφρικανική πλάκα υποχωρεί κάτω από την Ανατολία. «Υπάρχει μια ανησυχητική κατάσταση για το μέλλον. Από το 300 μ.Χ. έχουν σημειωθεί επτά σεισμοί μεγέθους 7,5-8 κατά μήκος της γραμμής Κρήτης-Ρόδου. Πρόκειται για μια περιοχή που προκαλεί μεγάλους σεισμούς σε μια γραμμή σύγκρουσης πλακών».
Καθησυχαστικοί οι Έλληνες σεισμολόγοι: Οι σεισμοί στην Τουρκία δεν επηρεάζουν την Ελλάδα
Έλληνες επιστήμονες είναι κατηγορηματικοί και καθησυχαστικοί όσων αφορά τις δηλώσεις του Τούρκου γεωολόγου. «Οι σεισμοί στην Τουρκία δεν συνδέονται με την Ελλάδα και δεν μπορούν να την επηρεάσουν». Ο καθηγητής Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών Ευθύμης Λέκκας αλλά και ο Διευθυντής Ερευνών του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου και πρόεδρος της Γεωλογικής Εταιρείας Δρ Αθανάσιος Γκανάς, που παρακολουθούν στενά την εξέλιξη, μίλησαν στο iefimerida προσφέροντας δύο προσεγγίσεις οι οποίες, ενώ διαφοροποιούνται ως προς την ερμηνεία του φαινομένου, συγκλίνουν σε στο παραπάνω καθοριστικό συμπέρασμα ότι δηλαδή η δραστηριότητα αυτή, όσο έντονη κι αν είναι, δεν έχει επιπτώσεις στον ελληνικό χώρο. «Η περιοχή Σιντιργκί εντάσσεται σε ένα τριτογενές γεωλογικό σύστημα, εξαιρετικά ρηχό και με δύο κύρια ρήγματα: ένα βορειοανατολικό και ένα βορειοδυτικό. Τα δύο αυτά ρήγματα λειτουργούν ως συζυγές, ανταλλάσσοντας ενέργεια μέσα στο ίδιο τεκτονικό πεδίο. Αυτή η ιδιομορφία, σε συνδυασμό με την επιφανειακότητα των ρηγμάτων, καθιστά την περιοχή ιδιαίτερα ευαίσθητη σε σεισμικές διεγέρσεις» εξηγεί ο κ. Γκανάς και προσθέτει ότι «η Δυτική Ανατολία αποτελεί μία από τις πιο ενεργές σεισμικά περιοχές της Τουρκίας, όπου ο φλοιός βρίσκεται σε κατάσταση εφελκυσμού. Σε αυτό το γεωτεκτονικό περιβάλλον, σεισμοί μεγέθους 6-6,5 Ρίχτερ θεωρούνται αναμενόμενοι και πλήρως συμβατοί με τη φυσιολογία των ρηγμάτων».
Στις 10 Αυγούστου σημειώθηκε ο πρώτος σεισμός μεγέθους 6 Ρίχτερ, ενώ στις 27 Οκτωβρίου ενεργοποιήθηκε πιο ανατολικά το δεύτερο ρήγμα, προκαλώντας σεισμό 6,1 Ρίχτερ. Κάθε ένας από αυτούς τους σεισμούς συνοδεύεται από πλούσια μετασεισμική ακολουθία.
Ο τεράστιος αριθμός καταγεγραμμένων γεγονότων –πάνω από 15.000 μέσα σε λίγες εβδομάδες– οφείλεται, σύμφωνα με τον κ. Γκανά, στην πολύ υψηλή πυκνότητα σεισμολογικών σταθμών στην περιοχή, οι οποίοι εντοπίζουν ακόμη και δονήσεις μικρότερες του 1 Ρίχτερ. «Το γεγονός αυτό δεν αποτελεί ένδειξη ιδιαίτερης επικινδυνότητας, αλλά αντανάκλαση ενός τεχνολογικά ανεπτυγμένου δικτύου που καταγράφει κάθε μικρή κίνηση» ανέφερε.
Από την πλευρά του ο κ. Λέκκας προσεγγίζει το ίδιο δεδομένο με μεγαλύτερη επιφύλαξη. Οι 15.000 δονήσεις, σημειώνει, συνιστούν ένα «πολύ μεγάλο πρόβλημα» για την επιστημονική ερμηνεία. «η πληθώρα σεισμικών δονήσεων μπορεί να οφείλεται είτε σε εκτόνωση του συστήματος, είτε σε συσσώρευση τάσεων που προηγείται ενός μεγαλύτερου σεισμού, είτε στη σταδιακή μεταφορά τάσεων σε άλλη περιοχή. Και «η βασική επιστημονική συζήτηση αφορά στο αν το σύστημα ρηγμάτων έχει ήδη αποδώσει το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς του ή αν βρίσκεται στη διαδικασία προετοιμασίας ενός μεγαλύτερου σεισμού. Η απάντηση παραμένει ανοιχτή».
Ο κ. Λέκκας τονίζει ότι η σεισμική ακολουθία θα μπορούσε να αποτελεί είτε φυσιολογική εκτόνωση, είτε πρόλογο μεγαλύτερου γεγονότος. Δεν αποκλείει επίσης το ενδεχόμενο η συσσώρευση τάσεων να μεταφερθεί σε άλλο σύστημα ρηγμάτων, με την Κωνσταντινούπολη να αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα περιοχής όπου η τεκτονική κατάσταση παραμένει «ανοιχτή» και ευαίσθητη.
Βέβαια ο κ. Γκανάς επισημαίνει ότι μέχρι στιγμής η ενεργοποίηση περιορίζεται σε δύο γειτονικά, ανεξάρτητα ρήγματα, χωρίς καμία ένδειξη διέγερσης σε άλλες ζώνες. Η συμπεριφορά του συστήματος, όπως αναφέρει, «δεν δείχνει τάσης διάχυσης σε μεγαλύτερη τεκτονική κλίμακα».
Και οι δύο επιστήμονες συμφωνούν ότι οι σεισμοί της Σιντιργκί δεν επηρεάζουν τον ελληνικό χώρο. Τα ρήγματα της Δυτικής Ανατολίας δεν συνδέονται τεκτονικά με τις ζώνες του Αιγαίου, της Κρήτης ή του ελληνικού ηπειρωτικού χώρου. Η ενέργεια που απελευθερώνεται παραμένει εντός του τοπικού συστήματος ρηγμάτων της Τουρκίας.
Συνεπώς, όσο εντυπωσιακό και αν είναι το φαινόμενο, δεν μεταβάλλει τους σεισμικούς όρους ασφάλειας της Ελλάδας. Η παρατεταμένη σεισμική δραστηριότητα της Δυτικής Ανατολίας εξελίσσεται σε ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα τεκτονικά γεγονότα της τελευταίας δεκαετίας. Η συνύπαρξη δύο ενεργοποιημένων ρηγμάτων, η πληθώρα μικρών δονήσεων, η επιφανειακή φύση των σεισμών και το ιδιαίτερο γεωτεκτονικό περιβάλλον της περιοχής συνθέτουν μία κατάσταση που απαιτεί επιμονή στην επιστημονική παρακολούθηση και προσοχή στην ερμηνεία των δεδομένων.
Παρότι η επιστήμη των σεισμών δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια την εξέλιξη του φαινομένου, η λεπτομερής καταγραφή του αποτελεί καθοριστικό εργαλείο για την κατανόηση της σεισμικής δυναμικής όχι μόνο της Τουρκίας αλλά και του ευρύτερου γεωτεκτονικού πλαισίου της Ανατολικής Μεσογείου.