Έτρεχαν να σωθούν, έντρομοι από τον φόβο της βουλγαρικής κατοχής, άρπαξαν κάποια από τα υπάρχοντά τους, μαζί και την εικόνα του Αγίου Χαραλάμπους και επιβιβάστηκαν το αντιτορπιλικό «Αβέρωφ», ψάχνοντας για νέες πατρίδες, σε Θάσο, Καβάλα, Βόλο και Πειραιά.
Μαζί τους πήραν τυλιγμένη και την παλαιά κέδρινη εικόνα του προστάτη τους, του Αγίου Χαραλάμπους, που από το 1866 βρισκόταν στο ομώνυμο εκκλησάκι που χτίστηκε προς τιμήν του στον οικισμό, δίνοντας και το όνομά του στο πανάρχαιο στο λιμάνι του Αγίου Χαραλάμπους της Μαρωνείας Σαπών.
Οι κάτοικοι της Μαρωνείας σώθηκαν. Κατέβαιναν από λιμάνι σε λιμάνι με τις οικογένειές τους. Όμως η θαυματουργή εικόνα ξεχάστηκε μέσα στα αμπάρια του θωρηκτού. Ταξίδεψε καλά προφυλαγμένη και έφτασε στον Πειραιά.
Το ταξίδι της εικόνας με το Αβέρωφ
«Στην Παλαιά χώρα, από όπου προήλθε η Νέα Μαρωνεία, υπάρχει η εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους, ανακαινισθείσα το 1866, όπως και πολλά ξωκλήσια και ερείπια από σκήτες και ναούς, όπως η Βασιλική του 5ου αιώνα, που αρχικά ήταν έδρα επισκοπής και μετέπειτα Αρχιεπισκοπής έχοντας τη δικαιοδοσία της από τις Φέρες του Έβρου μέχρι τη Βιστωνίδα λίμνη, αλλά μέχρι το 1953 και τα νησιά Σαμοθράκη και Θάσο.
Η Μαρώνεια ευημερούσε. Ως δεύτερη γλώσσα όλοι διδάσκονταν και μιλούσαν γαλλικά. Σχεδόν αυτοδιοικούμενοι, κυβερνούνταν από τη Δημογεροντία. Είχαν δικό τους τοπικό εκκλησιαστικό χρήμα για τις συναλλαγές. Πολλοί έμποροι Μαρωνείτες διέπρεπαν στο εξωτερικό και σε πείσμα των καιρών δημιούργησαν οικονομικές αυτοκρατορίες. Κανείς τους όμως δεν ξέχναγε τον τόπο του. Έστελναν χρήματα για τις υποδομές και για την εκπαίδευση. Άλλοι διέθεταν μεγάλα ποσά για τις ανάγκες του Ελληνικού Κράτους, όπως ο τραπεζίτης Αντώνιος Λεονταρίδης. Ήταν αυτός που με αμετάκλητο συμβόλαιο δώρισε σχεδόν όλη την περιουσία του στο Ελληνικό Δημόσιο, αλλά και 60.000 χρυσά φράγκα για την αγορά του αντιτορπιλικού Αβέρωφ. Το 1912-13, οι Βαλκανικοί πόλεμοι μαίνονταν και ολόκληρη η Θράκη παραχωρήθηκε στη Βουλγαρία και μία αποφράδα ημέρα, ευτυχώς η πληροφορία καταφθάνει εγκαίρως.
«Ένα απόσπασμα από Βούλγαρους κομιτατζήδες είχε εντολή να πάει κατευθείαν στην Μαρώνεια…». Οι πολύ στενές σχέσεις του Αντωνίου Λοενταρίδη με τον Ίωνα Δραγούμη πρώην Πρόξενο της Ελλάδας στην Αλεξανδρούπολη και πλέον στο υπουργείο Εξωτερικών, επιστρατεύτηκαν τάχιστα…Έτσι στις 6 Αυγούστου του 1913 το ηρωικό θωρηκτό Αβέρωφ κατέπλευσε στα ανοιχτά της Μαρώνειας και οι κάτοικοι μαζεύτηκαν στην περιοχή του σημερινού λιμανιού και επιβιβάστηκαν στο θωρηκτό παίρνοντας μαζί τους και την εικόνα του Αγίου Χαράλαμπου από το ομώνυμο ξωκλήσι. Πάνω στη στεναχώρια τους όμως άφησαν την εικόνα στου Αγίου Πάνω στο πλοίο» εξιστορεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επιχειρηματίας της περιοχής, ιστορικός αναλυτής Θόδωρος Περβανάς.
Η σωτηρία και ο επαναπατρισμός της εικόνας
«Ο καπετάνιος του Αβέρωφ, όταν έφτασε στον Πειραιά, πήρε την εικόνα και την πήγε στο ναό της Αγίας Τριάδας. Η πληροφορία της μεταστέγασης της εικόνας έμεινε στους Μαρωνείτες, από αυτούς που εγκαταστάθηκαν στον Πειραιά. Το ότι ξεκίνησε η προσπάθεια της επιστροφής οφείλεται στους παλιούς αυτόχθονες Μαρωνείτες, όπως ο Τούλης Κωνσταντινίδης που θυμόταν την ιστορία με λεπτομέρειες για τις κακουχίες που έζησαν οι πρόσφυγες, όπως και ο παππούς μου Θόδωρος Περβανάς που μου έλεγε ότι "σε καράβι μπήκα μόνο μια φορά στη ζωή μου, όταν ήμουν τεσσάρων μηνών. Μας πήραν με το Αβέρωφ γιατί θα μας σφάζανε οι Βούλγαροι…". Νιώθω τυχερός που μου εμπιστεύθηκαν αυτή την ιστορία οι πρόγονοί μας, οι οποίοι έχουν φύγει από τη ζωή αλλά μεταλαμπάδευσαν την ευθύνη» λέει συγκινημένος στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Θόδωρος Περβανάς.
Η παραμονή της εικόνας στον Πειραιά
Η εικόνα δόθηκε το 1913 στον ναό Αγίας Τριάδας Πειραιώς, που βρισκόταν έναντι του λιμένα. Εκεί παρέμεινε μέχρι το 1944, όταν κατά τον συμμαχικό βομβαρδισμό εναντίον του ναζιστικού στόλου στον Πειραιά, ο ναός καταστράφηκε ολοσχερώς, όμως διασώθηκαν αλώβητες, η εικόνα του Αγίου Χαραλάμπους και η εικόνα της Αγίας Τριάδας, που μεταφέρθηκαν στον τότε μικρό ναό Αγίου Φανουρίου Δραπετσώνας.
Πριν από λίγες μέρες η εικόνα του Αγίου Χαράλαμπου επέστρεψε στην Μαρώνεια, όπως και έφυγε- διά θαλάσσης, με πλοίο του λιμενικού. Όταν πλησίαζε στο λιμάνι του Αγίου Χαραλάμπους, στη θαλάσσια περιοχή της Μαρωνείας, μέσα σε κλίμα συγκίνησης και εορτασμού, το πλοίο συνόδευσαν και τοπικά αλιευτικά.
Στην εικόνα του Αγίου αποδόθηκαν τιμές από στρατιωτικό άγημα, ενώ η επίσημη υποδοχή έγινε στην πλατεία της Μαρώνειας. Την εικόνα κόμισε ο Μητροπολίτης Πειραιώς κ.κ. Σεραφείμ, ο οποίος βοήθησε στον εντοπισμό και επαναπατρισμό της, ενώ την υποδέχτηκε ο Μητροπολίτης Μαρωνείας και Κομοτηνής, οι Μητροπολίτες Ξάνθης και Αλεξανδρούπολης, οι πολιτειακές αρχές του τόπου και πλήθος κόσμου.
Στο πίσω μέρος της εικόνας αναγράφηκε από τη Μητρόπολη Πειραιώς: «Η Ιερά Μητρόπολη Πειραιώς, πάνυ ευλαβώς τηρήσασα το ιερόν θησαύρισμα των ευλαβών Μαρωνέων το Ιερόν απείκασμα του Ιερού Χαραλάμπη γηθοσύνως αποδίδει αυτό τω γεραρώ Ποιμενάρχη της κατά Μαρωνείαν συνεκλεκτής Μητροπολίτη κ.κ. Παντελεήμωνι και τω ευαγεί κλήρω και τω φιλοχρήστω λαώ αυτού».
Η διάσωση της εικόνας από τους βομβαρδισμούς
Η εικόνα δόθηκε το 1913 στον ναό Αγίας Τριάδας Πειραιώς, που βρισκόταν έναντι του λιμένα, όπου παρέμεινε μέχρι το 1944, όταν κατά τον συμμαχικό βομβαρδισμό εναντίον του ναζιστικού στόλου στον Πειραιά, ο ναός καταστράφηκε ολοσχερώς, όμως διασώθηκαν η εικόνα του Αγίου Χαραλάμπους και η εικόνα της Αγίας Τριάδας, που μεταφέρθηκαν στον τότε μικρό ναό Αγίου Φανουρίου Δραπετσώνας.
Όπως ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δήμαρχος Μαρωνείας-Σαπών Ντίνος Χαριτόπουλος, «η επιστροφή της ιεράς εικόνας του Αγίου Χαραλάμπους επιτεύχθηκε με τη στήριξη του τέως Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου, ο οποίος σε επίσκεψή του στις 10 Ιανουαρίου του 2020 στη Μαρώνεια, ενημερώθηκε για το θέμα και επικοινώνησε με τον Μητροπολίτη Πειραιώς όπου η συμβολή του ήταν τελικά καθοριστική. Ο επαναπατρισμός της εικόνας, ύστερα από 110 έτη, οφείλεται επίσης και στην ευαισθησία, την ακαταπόνητη αφοσίωση και τις προσπάθειες του Μητροπολίτη Μαρωνείας και Κομοτηνής κ.κ. Παντελεήμονα, ο οποίος έδωσε έναν δυναμικό αγώνα, καθώς και στη συμβολή του Βουλευτή Ροδόπης, Ευριπίδη Στυλιανίδη και του συντοπίτη μας, Θεόδωρου Περβανά» κατέληξε ο δήμαρχος.
*Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ από τον κ. Περβανά