Τον τελευταίο χρόνο, η Θεοδώρα Χατζηιωάννου, η Ελληνίδα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιολογίας στο φημισμένο Πανεπιστήμιο Ροκφέλερ στη Νέα Υόρκη, περνά καθημερινά ατέλειωτες ώρες στο εργαστήριο της, μαζί με τον σύζυγό της, τον διακεκριμένο παγκοσμίως Καθηγητή Ιολογίας Paul Bieniasz, προσπαθώντας να δώσει απαντήσεις σε μείζονα επιστημονικά ερωτήματα γύρω από την πανδημία του νέου κορωνοϊού.
Ανάμεσα σ’ αυτά: Πόσα και τι είδους αντισώματα παράγονται στον ανθρώπινο οργανισμό ύστερα από φυσική νόσηση αλλά και μετά τον εμβολιασμό; Πόσο διαρκεί η ανοσία σε άτομα που νόσησαν αλλά και σε όσα εμβολιάζονται; Ta υπάρχοντα εμβόλια είναι αποτελεσματικά ενάντια στις μεταλλάξεις του SARS-CoV-2; Τα αποτελέσματα των ερευνών γύρω από τα αντισώματα, κάποια από τα οποία αποκαλύπτει η Δρ. Χατζηιωάννου, με συνέντευξή της στο iefimerida.gr, φέρνουν την ανθρωπότητα ένα βήμα πιο κοντά στη νίκη κατά του κορωνοϊού.
Η Ελληνίδα επιστήμονας, με καταγωγή από τη Ρόδο, δεν κρύβει τον ενθουσιασμό της, ωστόσο διαμηνύει ότι «δεν έχουμε φτάσει ακόμη στο τέλος της πανδημίας» και καλεί τους Έλληνες να εμβολιαστούν το συντομότερο δυνατόν, όσο τα εμβόλια είναι ακόμη αποτελεσματικά ενάντια στα μεταλλαγμένα στελέχη του ιού και να τηρούν ευλαβικά τα μέτρα, καθώς «από μόνος του ο εμβολιασμός δεν φτάνει».
Ερ. Τι δείχνουν μέχρι στιγμής οι έρευνες σας γύρω από τα αντισώματα σε άτομα που έχουν αναρρώσει από την Covid-19 ή έχουν εμβολιαστεί;
Απ. Οι μελέτες μας γίνονται σε συνεργασία με τα εργαστήρια του Paul Bieniasz και Michel Nussenqweig στο Πανεπιστήμιο Ροκφέλερ. Παρακολουθούμε άτομα που μολύνθηκαν από τον SARS-CoV-2 και εκδήλωσαν ήπια συμπτώματα. Εξετάζουμε τα εξουδετερωτικά αντισώματα, αυτά που σταματούν τον ιό από το να προσβάλλει τα κύτταρα. Χρησιμοποιούμε πλάσμα αίματος για να μελετήσουμε τα επίπεδα αντισωμάτων σε κάθε άνθρωπο και την εξέλιξή τους με την πάροδο του χρόνου. Ο συνεργάτης μας, Καθηγητής Μοριακής Ανοσολογίας του Ροκφέλερ Michel Nussenqweig είναι από τους κορυφαίους παγκοσμίως στην κλωνοποίηση αντισωμάτων. Όταν ανακαλύπτουμε τα πιο ισχυρά αντισώματα στο πλάσμα, εκείνος τα κλωνοποιεί και αυτό μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος στον ιό και συγχρόνως να βρούμε τους καλύτερους υποψηφίους για θεραπείες μονοκλωνικών αντισωμάτων. Αυτό που δείχνουν οι έρευνες μας είναι ότι τα αντισώματα εξελίσσονται σταδιακά με το πέρασμα του χρόνου και αποκτούν όλο και μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα αλλά και ικανότητα να αναγνωρίσουν τις ακίδες του ιού και τις μεταλλάξεις που τα αρχικά αντισώματα δεν ήταν σε θέση, ένα μήνα μετά την ίωση, να σταματήσουν.
Εχουν βρεθεί δύο ισχυρά αντισώματα, τα C144 και C135, μέσα από την ανάλυση εκατοντάδων υποψηφίων, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη αποτελεσματικότερων θεραπειών μονοκλωνικών αντισωμάτων, κάτι που διερευνούμε αυτή τη στιγμή. Ο συνδυασμός των δύο αντισωμάτων είδαμε ότι είναι άκρως αποτελεσματικός ενάντια στον ιό. Τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα από τις κλινικές μελέτες είναι άκρως ενθαρρυντικά. Εκτιμούμε ότι η θεραπεία μας θα είναι εξίσου αποτελεσματική με τις υπάρχουσες θεραπείες μονοκλωνικών αντισωμάτων ενώ παράλληλα τα αντισώματά μας θα έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής εντός του οργανισμού, επί εβδομάδες, ίσως και μήνες, σε σύγκριση με τις αντίστοιχες θεραπείες.
Κορωνοϊός, εμβόλια και μεταλλάξεις
Ερ. Πόσο αποτελεσματικά είναι τα αντισώματα έναντι των μεταλλάξεων; Ανησυχείτε ότι οι μεταλλάξεις μπορεί να μην καλύπτονται από τα υπάρχοντα εμβόλια;
Απ. Τα αποτελέσματά μας είναι πολύ ενθαρρυντικά σε ότι αφορά στις μεταλλάξεις γιατί δείχνουν ότι τα αντισώματα εξελίσσονται και αποκτούν μεγάλο εύρος. Επιπλέον, επειδή πολλοί από τους εθελοντές μας εμβολιάστηκαν πριν πάρουμε το τελευταίο δείγμα, διαπιστώσαμε ότι ο εμβολιασμός προκαλεί τέτοια αύξηση των εξουδετερωτικών αντισωμάτων που αντιμετωπίζουν και στελέχη του ιού με μεταλλάξεις πολύ αποτελεσματικά. Σε συνδυασμό με άλλα αποτελέσματα ερευνών από διάφορά εργαστήρια νομίζω ότι οι μεταλλάξεις που κυριαρχούν προς το παρόν καλύπτονται πλήρως από τα εμβόλια.
Ερ. Η Ελλάδα επενδύει στο συνολικό «άνοιγμα» για το καλοκαίρι βασιζόμενη στους εμβολιασμούς και στα διαγνωστικά τεστ. Πόσο ασφαλές μπορεί να είναι αυτό;
Απ. Νομίζω ότι η Ελλάδα είναι πολύ πίσω στους εμβολιασμούς. Το ποσοστό του πληθυσμού που έχει ολοκληρώσει και τις δυο δόσεις των εμβολίων είναι εξαιρετικά μικρό. Δεν έχει φτάσει ακόμη ούτε το ένα τρίτο. Ταυτόχρονα από μόνος του ο εμβολιασμός δεν είναι αρκετός. Χρειάζεται να περιοριστεί η μετάδοση του ιού γι’ αυτό ορισμένα μέτρα, όπως η χρήση των μασκών ιδιαίτερα σε εσωτερικούς χώρους, η τήρηση των αποστάσεων και η αποφυγή μεγάλων συγκεντρώσεων είναι απαραίτητα.
Τα self-test θα συμβάλλουν στην ανίχνευση και έγκαιρη απομόνωση κρουσμάτων αρκεί να χρησιμοποιούνται σωστά και να ελέγχεται η χρήση τους. Βοηθάει το ότι το καλοκαίρι στους εξωτερικούς χώρους η μετάδοση του ιδού μειώνεται σημαντικά και η Ελλάδα μπορεί να επωφεληθεί αυτή την περίοδο και να προσπαθήσει να μειώσει τα κρούσματα όσο περισσότερο γίνεται. Πρέπει οι εμβολιασμοί να προχωρήσουν γρήγορα, όσο τα εμβόλια είναι ακόμη αποτελεσματικά ενάντια στα μεταλλαγμένα στελέχη του ιού, ώστε να ανακόψουμε την ξέφρενη πορεία του. Πρέπει εδώ και τώρα να εμβολιαστούν όσο περισσότεροι άνθρωποι γίνεται για να εξοντώσουμε τον ιό προτού του δώσουμε την ευκαιρία να μεταλλαχθεί περαιτέρω και την ίδια στιγμή πρέπει ο πληθυσμός, όσο δύσκολο και αν είναι, να πειθαρχεί στα μέτρα που λαμβάνονται.
Ερ. Ανησυχείτε για την έξαρση ενός νέου κύματος της πανδημίας ή θεωρείτε ότι τείνει προς το τέλος της;
Απ. Δε νομίζω ότι το τέλος πλησιάζει ακόμη. Ακόμα και σε χώρες που έχουν θέσει την επιδημία υπό έλεγχο ο φόβος για νέα κύματα είναι υπαρκτός. Ειδικά αν αρθούν τα μέτρα πρόωρα, παρουσιαστούν νέες μεταλλάξεις και εξαπλωθεί ο ιός σε χώρες που δεν αντιμετωπίζουν την επιδημία με επιτυχία.
Ερ. Έχετε καταλήξει ποιοι είναι οι βιολογικοί παράγοντες που κάνουν κάποιους να νοσούν βαρύτερα και κάποιους ελαφρύτερα;
Απ. Δε νομίζω ότι όλοι οι παράγοντες που συμβάλλουν σ’ αυτή τη διαδικασία έχουν ανακαλυφθεί. Ξέρουμε ότι ορισμένες σπάνιες γενετικές διαφορές συμβάλλουν στην ανάπτυξη συμπτωμάτων αλλά αυτό είναι ένα πολύ μικρό ποσοστό αυτών που νοσούν βαριά. Οι έρευνες αυτές χρειάζονται χρόνο για να ολοκληρωθούν και πολλούς εθελοντές το οποίο είναι δύσκολο.
Ερ. Ποιες πιστεύετε ότι θα είναι οι μακροχρόνιες συνέπειες της πανδημίας σε ό,τι αφορά στην υγεία;
Απ. Γι’ αυτούς που έχουν νοσήσει έστω και ελαφρά γνωρίζουμε ότι υπάρχει περίπτωση να αναπτύξουν μακροχρόνια συμπτώματα όπως δυσκολίες στην αναπνοή, μακροχρόνια κόπωση, προβλήματα στον εγκέφαλο κ.α. Η πανδημία μας έχει επηρεάσει όμως όλους και οι ψυχολογικές επιπτώσεις, εκτός από τις σωματικές, είναι εμφανείς.
Ερ. Με δεδομένο ότι έχουν εμβολιαστεί πλέον εκατομμύρια κόσμου ανά τον πλανήτη, ποιες είναι οι σημαντικές παρενέργειες που καταγράφονται;
Απ. Οι παρενέργειες δεν είναι ίδιες για όλα τα εμβόλια. Ακόμα και γι’ αυτά που έχουν καταγραφεί περισσότερες παρενέργειες, όπως θρομβώσεις, το ποσοστό είναι εξαιρετικά μικρό. Ειδικά σε σχέση με τις αντίστοιχες παρενέργειες που προκαλεί η ίδια η ίωση. Πραγματικά δεν καταλαβαίνω πώς μπορεί κάποιον να τον ανησυχεί το εμβόλιο και όχι η ίωση. Εγώ και ο σύζυγός μου εμβολιαστήκαμε όσο πιο άμεσα μπορούσαμε και σύντομα θα εμβολιαστούν και τα παιδιά μας.