Η κυβέρνηση διόρθωσε νωρίτερα τη ρύθμιση για δυνατότητα δόμησης στους οικισμούς με λιγότερους από 2.000 κατοίκους.
Υπενθυμίζεται πως το Προεδρικό Διάταγμα που άλλαζε τα όρια σε πάνω από 10.000 οικισμούς κάτω των 2.000 κατοίκων είχε προκαλέσει πολλές αντιδράσεις στις τοπικές κοινωνίες.
Η αλλαγή της οριοθέτησης των οικισμών μετέτρεπε εντός σχεδίου ιδιοκτησίες σε ιδιοκτησίες εκτός σχεδίου, κάτι που πρακτικά σήμαινε πως τα οικόπεδα που θα μπορούσαν να οικοδομηθούν μετατρέπονταν σε χωράφια, χάνοντας ουσιαστικά μεγάλο μέρος της αξίας τους.
Μετά τις αντιδράσεις, η κυβέρνηση με νομοθετική ρύθμιση δίνει τώρα λύση στην εκκρεμότητα με τη Ζώνη Γ και πλέον σε πάνω από 9 στους 10 οικισμούς διασφαλίζεται η δυνατότητα δόμησης με τα σημερινά όρια.
Η νομοθετική ρύθμιση που παρέχει πολεοδομική ασφάλεια στους οικισμούς με λιγότερους από 2.000 κατοίκους παρουσιάστηκε σήμερα σε σύσκεψη που είχε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρο Παπασταύρου και τον υφυπουργό Νίκο Ταγαρά.
Με τη νέα ρύθμιση, η οποία θα κατατεθεί εντός της ημέρας στη Βουλή, ουσιαστικά διατηρούνται τα υφιστάμενα όρια σε περισσότερους από 9 στους 10 μικρούς οικισμούς, προστατεύοντας τόσο τα περιουσιακά δικαιώματα των ιδιοκτητών όσο και τη δημογραφική προοπτική της περιφέρειας.
Σημειώνεται πως η ρύθμιση προβλέπει δύο νέα πολεοδομικά εργαλεία.
Το πρώτο, η Ζώνη Ανάπτυξης Οικισμού, αφορά κοινότητες με πληθυσμό έως 700 κατοίκους, που αποτελούν την πολύ μεγάλη πλειοψηφία, και διασφαλίζει τη δυνατότητα δόμησης έως τα σημερινά όρια. Κατ’ αυτόν τον τρόπο κατοχυρώνονται πολεοδομικά όλα τα χωριά της επικράτειας και συνολικά περίπου το 93% των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων.
Το δεύτερο εργαλείο, η Περιοχή Ελέγχου Χρήσεων, θα καλύπτει οικισμούς με 701 έως 2.000 κατοίκους και προβλέπει ευνοϊκότερες πρόνοιες σε σύγκριση με την εκτός σχεδίου δόμηση.
Ερωτήσεις και απαντήσεις για τη νομοθετική ρύθμιση
Μετά τη γνωστοποίηση της είδησης, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας εξέδωσε αναλυτικές ερωταπαντήσεις σχετικά με τη νομοθετική ρύθμιση για τους οικισμούς κάτω των 2.000 κατοίκων.
- Ποιο πρόβλημα έχει προκύψει με τους οικισμούς;
Το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε -με μια σειρά αποφάσεών του το 2017, το 2019 και το 2022- τα όρια οικισμών στο Λασίθι, στο Πήλιο και στην Πάρο, τα οποία είχαν καθοριστεί με αποφάσεις νομαρχών. Συγκεκριμένα, το ΣτΕ έκρινε αναρμόδιους τους νομάρχες και ανεπαρκή τα κριτήρια οριοθέτησης που ακολούθησαν.
Οι αποφάσεις αυτές αφενός οδήγησαν τους συγκεκριμένους οικισμούς σε οικοδομική αδράνεια, καθώς εκεί δεν εκδόθηκε ούτε μία οικοδομική άδεια επί σειρά ετών και ως σήμερα, αφετέρου έθεσε εν δυνάμει σε αμφισβήτηση την οριοθέτηση και των υπόλοιπων, 12.000 οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια, που δεν είναι θεσμοθετημένοι με Προεδρικό Διάταγμα αλλά με αποφάσεις νομαρχών.
2. Τι προέβλεπε το Προεδρικό Διάταγμα (ΠΔ) που πρότεινε το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας;
Το ΠΔ καθόρισε τα κριτήρια και τη μεθοδολογία για την οριοθέτηση των οικισμών προ του 1983 και κάτω των 2.000 κατοίκων. Αυτά οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη οι μελετητές κατά την οριοθέτηση των οικισμών, είτε κατά την εκπόνηση Τοπικών και Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων, είτε με αυτοτελείς μελέτες οριοθέτησης ανά την επικράτεια.
Για πρώτη φορά ενοποιήθηκε, επικαιροποιήθηκε και κατέστη συνεκτική η αποσπασματική νομοθεσία που ίσχυε, από τη μία για τους οικισμούς προ του 1923 και από την άλλη για τους οικισμούς κάτω των 2.000 κατοίκων. Για τον λόγο αυτόν, το νέο ΠΔ αποκατέστησε την αξία των ιδιοκτησιών και εμπέδωσε την ασφάλεια δικαίου στους οικισμούς της χώρας μας. Εξάλλου, η υπογραφή του ΠΔ ήταν απολύτως αναγκαία, προκειμένου να προχωρούν χωρίς καθυστέρηση οι μελέτες και να εξασφαλιστεί η υλοποίηση του εμβληματικού προγράμματος «Κωνσταντίνος Δοξιάδης».
3. Το ΠΔ αφορά όλους τους οικισμούς της χώρας;
Όχι, από το πεδίο εφαρμογής του ΠΔ εξαιρούνται: i) οι οικισμοί άνω των 2.000 κατοίκων, ii) οι νέοι οικισμοί μετά το 1983, iii) οι παραλιακοί οικισμοί που εντάσσονται σε Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ), σε συγκεκριμένες περιφερειακές ενότητες όπως η Αττική, η Εύβοια, η Κορινθία, η Θεσσαλονίκη, η Πιερία και η Χαλκιδική.
4. Ποιο είναι το ζήτημα που ανέκυψε κατά την επεξεργασία του ΠΔ στο Συμβούλιο της Επικρατείας;
Το ζήτημα ανέκυψε κατόπιν της απόρριψης από το ΣτΕ της Ζώνης Γ (στα εξωτερικά όρια του οικισμού που είχαν οριοθετηθεί) και αφορούσε αποκλειστικά και μόνο αδόμητα ακίνητα στη Ζώνη αυτή, των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων και μόνον τις περιπτώσεις στις οποίες οι νομαρχιακές αποφάσεις οριοθέτησης δεν πληρούσαν τα απαιτούμενα επιστημονικά κριτήρια.
5. Ποια είναι η λύση που προκρίνει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας;
Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έρχεται να επιλύσει αυτή την εκκρεμότητα, με την εισαγωγή δύο νέων πολεοδομικών εργαλείων: i) τη Ζώνη Ανάπτυξης Οικισμού και ii) την Περιοχή Ειδικών Χρήσεων, με γνώμονα τη δημογραφική πρόκληση που αντιμετωπίζουν αυτοί οι οικισμοί, την προστασία εμπράγματων δικαιωμάτων που έχουν αποκτηθεί καλόπιστα, καθώς και τη σταθερότητα της σχέσης κράτους-πολίτη. Με τα δύο αυτά εργαλεία επιλύουμε την κανονιστική ασάφεια, ενισχύουμε την προοπτική των μικρών οικισμών, με σεβασμό στην ταυτότητα και στην ιστορική κληρονομιά του κάθε τόπου, για μια Ελλάδα χωροταξικά ασφαλή, αναπτυξιακά ισχυρή με προτεραιότητα στην αποκέντρωση και στήριξη του δημογραφικού.
6. Τι προβλέπουν τα δύο νέα πολεοδομικά εργαλεία;
Η Ζώνη Ανάπτυξης Οικισμού (Ζ.Α.Ο.) είναι ένα νέο πολεοδομικό εργαλείο για την υποστήριξη και ενίσχυση του περιφερειακού δικτύου οικισμών, στο πλαίσιο αντιμετώπισης του δημογραφικού και ενίσχυσης της αποκέντρωσης. Βρίσκεται εντός οικισμού και προσομοιάζει στη Ζώνη Β1 αυτού. Αφορά οικισμούς μέχρι και 700 κατοίκους.
Μέσω του εργαλείου αυτού προβλέπεται η δυνατότητα, κατά την οριοθέτηση των οικισμών στο πλαίσιο του προγράμματος «Κωνσταντίνος Δοξιάδης», να διευρύνεται το όριό τους πέραν της Ζώνης Β1, έως το σημερινό όριο του οικισμού, κατόπιν ειδικής τεκμηρίωσης.
Στη Ζ.Α.Ο. άρτια θα θεωρούνται τα οικόπεδα με ελάχιστο εμβαδόν αρτιότητας από 500 τ.μ. έως 2.000 τ.μ. και πρόσωπο ελάχιστου μήκους 10 μ. σε κοινόχρηστη οδό. Το εμβαδόν αρτιότητας και το ελάχιστο μήκος προσώπου σε κοινόχρηστη οδό εξειδικεύονται με το ΠΔ οριοθέτησης του οικισμού. Για τα λοιπά μεγέθη, όρους και περιορισμούς δόμησης, ισχύουν τα οριζόμενα για τη ζώνη Β1. Επιτρεπόμενες χρήσεις γης μπορούν να είναι αυτές που επιτρέπονται στις Ζώνες Β και Β1, κατόπιν τεκμηρίωσης. Η Περιοχή Ειδικών Χρήσεων (Π.Ε.Χ). αποτελεί ένα πολεοδομικό εργαλείο που αφορά στους οικισμούς με πληθυσμό 701 - 2.000 κατοίκους.
Στους οικισμούς αυτούς εισάγεται η δυνατότητα κατά την οριοθέτησή τους στο πλαίσιο του προγράμματος «Κωνσταντίνος Δοξιάδης» να καθορίζεται ως Π.Ε.Χ. η περιοχή εκείνη που εκτείνεται πέραν της Ζώνης Β1 και φτάνει έως το σημερινό όριο του οικισμού.
Στην Π.Ε.Χ., άρτια θα θεωρούνται τα γήπεδα με ελάχιστο εμβαδόν αρτιότητας από 2.000 τ.μ. έως 4.000 τ.μ. και πρόσωπο ελάχιστου μήκους 15 μ. σε κοινόχρηστη οδό. Επιτρεπόμενες χρήσεις γης μπορούν να είναι αυτές που επιτρέπονται στις Ζώνες Β και Β1, κατόπιν τεκμηρίωσης, με βάση τα ειδικότερα χαρακτηριστικά της περιοχής αυτής, ώστε να αποφεύγονται πιθανές μεταξύ τους συγκρούσεις και η ανεξέλεγκτη κατανάλωση φυσικών πόρων.
7. Για ποιον λόγο το υπουργείο εισάγει αυτή τη ρύθμιση τώρα;
Η άμεση υπογραφή του ΠΔ υπήρξε αναγκαία προϋπόθεση προκειμένου να δοθούν οι απαιτούμενες κατευθύνσεις στους μελετητές των Τοπικών και Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων και, με τον τρόπο αυτόν, να διασφαλιστεί η υλοποίηση του εμβληματικού προγράμματος «Κωνσταντίνος Δοξιάδης», της μεγαλύτερης μεταρρύθμισης οργάνωσης του χώρου από καταβολής του ελληνικού κράτους. Κατά την εκπόνηση των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων (Τ.Π.Σ.) και των Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (Ε.Π.Σ.), οι μελετητές ξεκινούν από τον πυρήνα του οικισμού και επεκτείνουν σταδιακά τη μελέτη τους προς τις εξωτερικές ζώνες των οικισμών. Συνεπώς, οποιαδήποτε καθυστέρηση στην έγκριση του ΠΔ θα έθετε σε κίνδυνο όλο το πρόγραμμα «Κωνσταντίνος Δοξιάδης», που αποτελεί ορόσημο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Παράλληλα, εισάγεται με γνώμονα την αποκέντρωση και την ανταπόκριση στη δημογραφική πρόκληση.
8. Αυτή η νομοθετική παρέμβαση είναι αποσπασματική ή μέρος μιας ευρύτερης πολεοδομικής μεταρρύθμισης;
Αυτή τη στιγμή στη χώρα μας συντελείται ουσιαστική πολεοδομική μεταρρύθμιση, που είχε να γίνει πάνω από 100 χρόνια. Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας προχωράει στην κωδικοποίηση της πολεοδομικής νομοθεσίας και εκπονεί το εμβληματικό πρόγραμμα πολεοδομικού σχεδιασμού «Κωνσταντίνος Δοξιάδης» για όλη την επικράτεια. Για πρώτη φορά μπαίνει τάξη στον χώρο με σαφείς κανόνες, με προϋπολογισμό που αγγίζει το 1 δισεκατομμύριο ευρώ και αφορά πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Περιλαμβάνει:
- 227 Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια για 731 Δημοτικές Ενότητες
- 18 Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια για 99 Δημοτικές Ενότητες
- 12 Αυτοτελείς Μελέτες Οριοθέτησης Οικισμών
- Αυτοτελή Μελέτη για Ζώνες Υποδοχής Συντελεστή Δόμησης (Ζ.Υ.Σ.)
- Αυτοτελή Μελέτη Χαρακτηρισμού Δημοτικών Οδών.