Λίγο πριν την ημέρα της Ευρώπης ο πρώην, πλέον, αντιπρόεδρος των New York Times και νυν πρόεδρος του Ιδρύματος Δημοκρατίας και Πολιτισμού, Αχιλλέας Τσάλτας, που συνεργάζεται με την έγκριτη αμερικανική εφημερίδα, μας εξηγεί, ανάμεσα σε άλλα, την αξία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά και πώς η Ελλάδα θα μπορούσε να παίξει ηγετικό ρόλο μέσα σε αυτήν.
Τον συνάντησα για πρώτη φορά το 2004 στο Παρίσι. Είχε μάθει για εμένα μετά από συνάντηση που είχε σε ένα πάρτι του τότε διευθυντή του Paris-Match, Alain Genestar, από τον οποίο είχα πάρει επίσης συνέντευξη για ελληνικό περιοδικό. Τότε ήταν αντιπρόεδρος της International Herald Tribune. Όταν πια η διεθνής εφημερίδα του Παρισιού έγινε η «global» έκδοση των New York Times, τότε ο Αχιλλέας Τσάλτας άλλαξε έδρα και πήγε από το Παρίσι στο Λονδίνο.
Η τελευταία φορά που ειδωθήκαμε ήταν πριν από δύο χρόνια. Ήταν η εποχή που το Athens Democracy Forum είχε αρχίσει να μεγαλώνει, άρχισε το 2013 με δύο ώρες στη Στοά του Αττάλου και έφτασε μέχρι το 2017-18 που ήταν 4-5 μέρες. Έβλεπαν στους New York Times ότι μεγάλωνε και ήθελαν επίσης να αναπτυχθεί κι άλλο, όχι απλά να γίνει μεγάλο και τρανό με την έννοια του Νταβός, αλλά να βγαίνει κάτι ως αποτέλεσμα από όλη αυτή τη διαδικασία, ειδικά σε αυτήν την εποχή, με όλες τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η δημοκρατία σήμερα.
Ο τρόπος για να γίνει αυτό είναι να απογαλακτιστεί το συνέδριο από την εμπορική δομή των συνεδρίων της New York Times και να κτίσουμε ένα μη κερδοσκοπικό ίδρυμα γύρω από το Democracy Forum. Έτσι ο Αχιλλέας Τσάλτας με τον πρόεδρο των New York Times αποφάσισαν να προχωρήσουν με αυτόν τον τρόπο. Αλλά δημιουργήθηκε ένα μικρό πρόβλημα που αφορά την εμπλοκή ενός ανεξάρτητου αμερικανικού δημοσιογραφικού οργανισμού σε ένα μη κερδοσκοπικό ίδρυμα με ακτιβιστικό χαρακτήρα. Οπότε του πρότειναν να το τρέξει αυτός το ίδρυμα με την υποστήριξη των NYT και να κάνουν ένα «lisencing agreement» με τους New York Times.
Κι επειδή το international κομμάτι των New York Times έχει ως έδρα του το Λονδίνο, εκεί ίδρυσαν τον Ιανουάριο του 2019 και την έδρα του Ιδρύματος Δημοκρατίας και Πολιτισμού. «Kι από τότε, όπως λέει χαρακτηριστικά ο ίδιος, αντί να δουλεύω για τη New York Times δουλεύω με τη New York Times». Ο πρόεδρος της εφημερίδας παραμένει στο ΔΣ του ιδρύματος και όλοι οι δημοσιογράφοι που έκαναν το forum, όπως ο Roger Cohen, συνεργάζονται με το Democracy forum και με το ίδρυμα. Το να γίνει πρόεδρος ενός μη κερδοσκοπικού ιδρύματος ήταν κάτι που δεν το περίμενε ο «Έλληνας των New York Times», Αχιλλέας Τσάλτας.
Αυτό με έκανε να αναρωτηθώ αν τα events πλέον είναι ένα νέο είδος media με την κάλυψη που έχουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης…
Τα events είναι ένα είδος media. Kι επειδή έχει κάποια ιδιαιτερότητα το Athens Democracy Forum, αφού αγγίζει το θέμα του ακτιβισμού και της υπεράσπισης, πρέπει να ξεχωρίσει λιγάκι από τα παραδοσιακά media. Να σταθεί ως καινούργιο μέσο. Και τα παραδοσιακά media όπως είναι οι New York Times, σε μια εποχή που πρέπει να προσέχουν ιδιαίτερα με τα fake news, πρέπει όντως να κρατάνε μια απόσταση ανάμεσα στη γνώμη και το ρεπορτάζ, πράγμα που δεν συμβαίνει στην Ευρώπη, όπου η άποψη και το ρεπορτάζ πηγαίνουν μαζί. Σε ένα event όπου ή άποψη «παίζει» πολύ, αν είσαι έντιμο και έγκυρο μέσο ενημέρωσης θα πρέπει να το καλύψεις παίρνοντας μια κατάλληλη απόσταση από αυτό.
Είναι απειλή για τη Δημοκρατία και για τον ίδιο τον Τύπο το γεγονός ότι οι δημοσιογράφοι είναι περισσότερο υπάλληλοι και λιγότερο λειτουργοί;
Όντως είναι απειλή. Και οι δημοσιογράφοι πρέπει να θεωρούν πως δεν κάνουν μια δουλειά, αλλά ασκούν ένα λειτούργημα, όχι όμως με την έννοια ότι είναι υπεράνω της αλήθειας, της ηθικής, του κόσμου και του κοινού τους. Αλλά πρέπει να υπάρχει αυτό και πολύ σωστά το τοποθετείς, γιατί πράγματι έχει γίνει πλέον περισσότερο επάγγελμα. Τώρα, αν κινδυνεύει η Δημοκρατία, θα σου έλεγα ναι, και περισσότερο από την ψευδή πληροφόρηση. Αυτός είναι ο «καρκίνος» των μέσων ενημέρωσης.
Από εκεί έχουν χάσει τη δύναμη τους τώρα;
Έχουν χάσει την εμπιστοσύνη των ανθρώπων. Από την άλλη πλευρά, το κοινό αρχίζει να επιστρέφει στα παραδοσιακά media brands όπως το BBC, τους New York Times, τους Financial Times, σε έγκυρες πηγές όπως είναι και το iefimerida στην Ελλάδα που έχουν δημοσιογράφους που είναι καλά εκπαιδευμένοι, που επικυρώνουν την είδηση και την πληροφόρηση που παράγουν. Κι αυτό γιατί πιο πριν είχε αρχίσει να κουράζεται ο κόσμος από τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης. Και χάσαμε μια δεκαετία από τα social media και τις ειδήσεις που κυκλοφορούν στο Ίντερνετ.
Η δημοσιογραφία εξακολουθεί να ελκύει τα ταλέντα που «τραβούσε» κάποτε;
Πιστεύω πως ναι, και στο μέλλον ακόμα περισσότερο. Έχω μιλήσει με πολλά παιδιά, γιατί ετοιμάζω ένα project με τον τίτλο «Teenage Democracy» και διαπίστωσα πως αυτό που τα ενοχλεί περισσότερο είναι η ψευδής πληροφόρηση. Το οποίο είναι ένα καλό σημάδι, γιατί θα τους οδηγήσει να εκτιμήσουν το λειτούργημα της πραγματικής δημοσιογραφίας.
Από την άλλη ένας χαμένος της πανδημίας είναι η έντυπη ενημέρωση. Ποιο είναι το μέλλον της;
Το γεγονός ότι πέφτουν οι πωλήσεις των εντύπων δεν είναι τόσο τραγικό. Το έντυπο κάποια στιγμή θα εξαφανιστεί. Το iefimerida πάει πολύ καλά ως ψηφιακό μέσο και αποδεικνύει πως υπάρχει ποιότητα και στο Ίντερνετ. Δηλαδή, το έντυπο δεν σημαίνει αυτομάτως ποιότητα. Απλώς, πάμε σε καινούργιες γενιές, οι οποίες κάνουν ανάγνωση με διαφορετικούς τρόπους, όπως το issuu, το Readly κ.λπ. Δεν θα χαθεί εντελώς το print. Υπάρχουν lifestyle περιοδικά όπως το Elle decoration, ή το Rake, που έρχεται ένα βράδυ ή το Σαββατοκύριακο και θέλεις να χαλαρώσεις, να ξεφύγεις λίγο από την οθόνη και σου προσφέρουν το λεγόμενο «lean back experience». Ενώ τα άλλα τύπου Economist, οι εφημερίδες προσφέρουν ειδησεογραφία. Το έντυπο θα γίνει ένα προϊόν πολυτελείας.
Άρα να μην ανησυχούμε για μια επερχόμενη παρακμή της δημοσιογραφίας;
Να μην ανησυχούμε, αλλά βέβαια πρέπει να επαγρυπνούμε. Και να είμαστε σε «alert» για να μαθαίνουμε τι γίνεται γύρω μας. Με την Τεχνητή Νοημοσύνη που μπαίνει στις ζωές μας και το 5G οι εξελίξεις θα είναι ακόμα πιο γρήγορες. Κι αυτό πρέπει να μας κάνει περισσότερο «άγρυπνους». Πριν από δύο εβδομάδες νομίζω, η ΕΕ έβγαλε κάποιες καινούργιες κατευθύνσεις για την Τεχνητή Νοημοσύνη και την ψευδή πληροφόρηση. Όπως είχε κάνει πριν δύο χρόνια για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Αυτό έπρεπε να γίνει. Οι κυβερνήσεις πρέπει να «δαμάσουν» και όχι να σταματήσουν την τεχνολογία γιατί χρειάζεται ένα θεσμικό πλαίσιο για την ορθή λειτουργία της. Η κακή χρήση της τεχνολογίας, συνήθως γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους λαϊκιστές όπως ο Πούτιν, ο Ερντογάν, ο Μπάνον, η Cambridge Analytica. Και ποιος το πληρώνει; Ο κόσμος.
Είναι θετική η άνοδος του Μπάιντεν στην εξουσία για τη δημοσιογραφία;
Ναι, είναι θετική γιατί το σύνδρομο Τραμπ ήταν ένας καταλύτης για να φέρει στην επιφάνεια πράγματα που είχαμε βάλει κάτω από το χαλί, δηλαδή αυτόν το διχασμό που υπήρχε στην κοινωνία, που προήλθε από τα social media. Και μας ξύπνησε. Πιστεύω πως ο Μπάιντεν έκανε μια καλή αρχή, με τις επενδύσεις που πραγματοποίησε στην τεχνολογία, προκειμένου να ανακτήσει η Δημοκρατία τον πραγματικό της ρόλο μέσα στον Δυτικό κόσμο. Ποιος είναι ο ρόλος της δημοσιογραφίας; Πιστεύω ότι η δημοσιογραφία είναι η παύλα που ενώνει αυτήν τη σύνθετη λέξη, τη δημοκρατία, είναι αυτή που ενώνει το «δήμος» και «κράτος». Ενημερώνει το δήμο και «ελέγχει» το κράτος. Αλλά είναι μια παύλα. Η οποία δεν πρέπει να φαίνεται. Και να βλέπουμε τη δημοκρατία ως μία λέξη.
Ένα τελευταίο σχόλιο πάνω στην Ευρώπη, με αφορμή και την ημέρα της Ευρώπης στις 9 Μαϊου.
Εμείς ως ίδρυμα και ως Athens Democracy Forum πιστεύουμε πολύ περισσότερο στην Ευρώπη, ως τον πυρήνα του δυτικού πολιτισμού σε σχέση με την Αμερική. Οι ΗΠΑ έχουν πάθει ένα σοκ. Αυτό που συνέβη στο Κογκρέσο δεν έχει τελειώσει ακόμα. Ο Τραμπ επίσης δεν έχει τελειώσει. Οπότε η Αμερική έχει πάρα πολλή δουλειά να κάνει στο εσωτερικό της. Αυτός που μπορεί να σώσει τον Δυτικό πολιτισμό είναι η Ευρώπη.
Ναι, αλλά δεν έχει ενιαία φωνή…
Ναι, αλλά πρέπει να βοηθήσουμε να την αποκτήσει. Οι New York Times γιατί επέλεξαν την Αθήνα για το Athens Democracy Forum;
Γιατί εκεί γεννήθηκε η Δημοκρατία. Μετά από χρόνια κρίσης ταυτότητας πρέπει πάλι να αποκτήσουμε μια πυξίδα. Για αυτό ήρθαν οι New York Times στην Αθήνα.
Εμείς θα βγούμε από την κρίση που μας ταλαιπωρεί εδώ και δέκα χρόνια;
Εγώ πιστεύω πως ναι, γιατί φλερτάρισε η Ελλάδα με τον λαϊκισμό και με τον τρόπο που αντιμετώπισε ο Έλληνας πλέον, τον κορονοιό, έδειξε περισσότερη ωριμότητα από πολλούς άλλους λαούς της Ευρώπης. Άρα έμαθε από το ''πάθημα'' της κρίσης των τελευταίων χρόνων. Αυτό που χρειάζεται τώρα, είναι μια σταθερότητα. Όλα αυτά που μας αρέσουν στους Έλληνες, οι κόντρες, τα κόμματα και οι διχόνοιες πρέπει να παραμεριστούν και με αυτόν τον τρόπο η Ελλάδα μπορεί να παίξει κι έναν ηγετικό ρόλο στην Ευρώπη. Αν μπορέσουμε ως Ελλάδα, επειδή έχουμε περάσει τον λαϊκισμό, να βρούμε ποια είναι η εξέλιξη της δημοκρατίας στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, τότε γιατί να μην ηγηθεί και στην Ευρώπη;