Η έναρξη της πανδημίας τον Μάρτιο του 2020, συνέπεσε με τη χρονική περίοδο που η Ελλάδα είχε αρχίσει να ανατρέπει την εικόνα μίας χώρας που, για μία δεκαετία σχεδόν, αδυνατούσε να διαχειριστεί τη βαθιά κρίση δημοσίου χρέους που αντιμετώπιζε.
Στη νέα αυτή και πρωτοφανή υγειονομική κρίση, που συνοδεύτηκε από ένα ντόμινο συνεπειών, παγκοσμίως, το μέχρι πρότινος μαύρο πρόβατο της Ε.Ε., έγινε μέσα από ένα μείγμα έγκαιρων και συγκροτημένων χειρισμών, ένα παράδειγμα αγώνα για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Σήμερα, ένα χρόνο μετά, στο πιο βαθύ σκοτάδι αυτής της μεγάλης περιπέτειας, η χώρα, μέσα σε κλίμα διεθνούς αποσταθεροποίησης, ετοιμάζεται να επανεκκινήσει την οικονομία της. Ο ελληνικός τουρισμός, θα πρωτοστατήσει σε αυτή τη νέα αρχή, σε μία περίοδο που ακόμα και μεγάλες, αναπτυγμένες οικονομίες, δείχνουν ανέτοιμες να αντιμετωπίσουν τις τρομακτικές συνέπειες της πανδημίας. Χρειάζεται και φέτος, ένα συντεταγμένο στρατηγικό σχέδιο σταδιακού ανοίγματος της αγοράς. Ένα σχέδιο αυστηρών κανόνων υγειονομικής πρόληψης και ασφάλειας, αλλά και αξιοποίησης των σύγχρονων διαθέσιμων εργαλείων διαρκούς επιτήρησης της επιδημιολογικής εξέλιξης σε όλους τους εγχώριους τουριστικούς προορισμούς. Χρειάζεται φυσικά και ο επαγγελματισμός, η διορατικότητα, η αυταπάρνηση του τουριστικού τομέα, κάτι που φάνηκε στην πράξη, περίτρανα και το δύσκολο καλοκαίρι του 2020.
Ο ελληνικός τουρισμός, μετά και το άνοιγμα των συνόρων την 1η Ιουλίου 2020, κλήθηκε να προσαρμοστεί στις τεράστιες προκλήσεις, όντας στην πρώτη γραμμή της μάχης για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Τα ξενοδοχεία που άνοιξαν, οι επιχειρηματίες, οι εργαζόμενοι, και όλο το ανθρώπινο δυναμικό υποστήριξης και ανάπτυξης του ελληνικού τουριστικού προϊόντος έδωσαν με μεγάλη υπευθυνότητα τη μάχη αυτή. Κομβικό ρόλο, έπαιξε και η ανάπτυξη συνεργειών του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Πρόκειται για μια απαραίτητη πρακτική που θα πρέπει να μπει σε νέες βάσεις, πιο συστηματικές και πιο αποτελεσματικές αν θέλουμε να ανταποκριθούμε στις ανάγκες συνδιαμόρφωσης ενός νέου, επικαιροποιημένου τουριστικού προϊόντος που θα ανταποκρίνεται στις ραγδαίες αλλαγές που έφερε η πανδημία και πρόκειται να παραμείνουν. Αλλαγές – και μάλιστα σημαντικές - είχαμε και στον χώρο της επικοινωνίας. Η έννοια της ενσυναίσθησης, πάνω στην οποία η Marketing Greece, συνδιαμόρφωσε από τις πρώτες εβδομάδες κιόλας της πανδημίας την επικοινωνία του ελληνικού τουρισμού, δικαιώθηκε και καταξιώθηκε, δημιουργώντας νέους κώδικες επικοινωνίας, αποφεύγοντας εύκολες λύσεις και παρωχημένες συνταγές. Πολύ σημαντικό και αξιόπιστο μηχανισμό γνώσης αποτελεί και το INΣΕΤΕ, που μέσα από τις μελέτες και τις αναλύσεις του, ήταν ο μόνος εγχώριος, αλλά και διεθνής οργανισμός που αξιολόγησε σωστά τα δεδομένα και προέβλεψε ότι το εύρος της ύφεσης του 2020 θα κινούνταν μεταξύ 8-8.5%. Και όπως καλά γνωρίζουμε, σχέδιο, στρατηγική και επικοινωνία χωρίς αξιόπιστα στοιχεία δεν γίνεται.
Το βλέμμα λοιπόν αυτή στιγμή, είναι στραμμένο στην επόμενη μέρα του ελληνικού τουρισμού, όμως η μάχη εξακολουθεί να δίνεται σήμερα. Η εξέλιξη της πανδημίας παραμένει η κεντρική παράμετρος για την πορεία της νέας τουριστικής περιόδου. Βγαίνοντας από έναν εξαιρετικά δύσκολο χειμώνα, βρισκόμαστε μέσα στο τρίτο και σφοδρότερο κύμα της πανδημίας, με τα δυσμενή επιδημιολογικά δεδομένα που δημιουργούν οι μεταλλάξεις του ιού να κυριαρχούν. Η Ελλάδα, ανακοίνωσε πως στις 15 Μαίου φιλοδοξεί να ξεκινήσει να υποδέχεται επισκέπτες, ισορροπώντας μεταξύ της επιτακτικής ανάγκης να ανοίξει η οικονομία και της υποχρέωσης να αποτελέσει έναν υγειονομικά ασφαλή προορισμό. Ήδη η εξίσωση αυτή, συρρικνώνει την προοπτική υποδοχής μεγάλων τουριστικών ροών, τουλάχιστον σε πρώτη φάση. Οι προβλέψεις μας όμως θα πρέπει να είναι ρεαλιστικές, να στηρίζονται πάντα σε στοιχεία και όχι σε επιθυμίες και πάνω από όλα, να προσαρμόζονται ανάλογα με τις συνεχείς εξελίξεις. Είδαμε εσχάτως, πώς οι δηλώσεις της Γερμανίδας Καγκελαρίου Α. Μέρκελ για τα ταξίδια των Γερμανών πολιτών μέσα στο 2021 ή η πρόθεση νομοθέτησης του Ηνωμένου Βασιλείου για ουσιαστική αποτροπή των Βρετανών να ταξιδεύουν στο εξωτερικό έως 30 Ιουνίου, μπορούν να ανατρέψουν τον οποιοδήποτε χρονικό στόχο ουσιαστικού ανοίγματος. Ρεαλισμός λοιπόν και παράλληλα πρωτοβουλίες και κινητικότητα. Από την πρώτη στιγμή, ο ΣΕΤΕ, τοποθετήθηκε θετικά σε σχέση με την πρωτοβουλία του Πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη για το ψηφιακό πράσινο πιστοποιητικό, που αρχικά, είχε αντιμετωπιστεί με σκεπτικισμό, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Είναι ένα έξυπνο όπλο, που θα βοηθήσει σημαντικά την τουριστική κίνηση με γνώμονα πάντα την ασφάλεια. Γρηγορότερα αντανακλαστικά όμως οφείλει να επιδείξει η Ε.Ε. στο ζήτημα των εμβολίων. Βρισκόμαστε στην εκπνοή του Μαρτίου και η πρόοδος των εμβολιασμών δεν είναι η επιθυμητή.
Ο Ιούνιος πρέπει να είναι μήνας ροής επισκεπτών, ακόμα και αν οι υψηλότερες στοχεύσεις τοποθετούνται στο 2ο εξάμηνο του έτους, με έσοδα που θα κινούνται μεταξύ του 40 με 50% του 2019. Για να παραμείνουν ρεαλιστικοί οι στόχοι αυτοί, πρέπει να επιταχυνθούν οι εμβολιασμοί σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Πέραν, όμως, της υγειονομικής εξέλιξης και διαχείρισης, είναι ανάγκη να διαμορφωθεί, επίσης, ένα σύνθετο πλέγμα δράσεων. Αφενός, το περαιτέρω άνοιγμα στις βασικές αγορές, όπως είναι η Ευρώπη, το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ, η Ρωσία, το Ισραήλ αποτελεί σταθερή επιδίωξη, αφετέρου, θα πρέπει όπου είναι δυνατόν, να προχωρήσουμε στην πραγματοποίηση διμερών συμφωνιών, με στόχο των εμπλουτισμό των χωρών προέλευσης επισκεπτών.
Οι συμφωνίες αυτές, θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουν ξεκάθαρους κανόνες ως προς τις προϋποθέσεις εισόδου και εξόδου επισκεπτών, να ξεκαθαρίζουν ρητά την αποδοχή από την πλευρά μας εμβολίων, ακόμα και εάν δεν υπάρχει έγκριση από τον ΕΜΑ και κυρίως, να αποκλείουν την καραντίνα ως προϋπόθεση εισόδου ή εξόδου από την χώρα. Στο ίδιο πλέγμα, συγκαταλέγεται και η δέσμη των κυβερνητικών μέτρων για τη μείωση των δαπανών και την αύξηση της ρευστότητας των επιχειρήσεων, που ήδη έχει βοηθήσει πολύ τον τουρισμό τους 12 τελευταίους μήνες και πρέπει να συνεχίσει να το κάνει. Η αποσωλήνωση μίας διασωληνωμένης οικονομίας, απαιτεί μεταβατικό στάδιο, το οποίο και θα κρίνει τελικά την επιτυχία της θεραπείας και την μελλοντική εξέλιξη. Έτσι, μέτρα όπως οι αναστολές για τουρισμού-μεταφορές, το πρόγραμμα ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ, που βοήθησε στη μείωση του κόστους των επιχειρήσεων, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα αυξημένη αμοιβή για τον εργαζόμενο σε σχέση με τον χρόνο που απασχολείται, η επιδότηση εργοδοτικών εισφορών που ίσχυσε για τις εποχικές τουριστικές επιχειρήσεις το Q3 2020 και για τα ξενοδοχεία 12μηνης λειτουργίας από τον Σεπτέμβριο 2020 έως και σήμερα, θα πρέπει να συνεχιστούν τουλάχιστον έως και τον Ιούνιο 2021. Παράλληλα, στήριξη θα προσφέρει και το νέο θεσμοθετημένο εργαλείο επιδότησης παγίων δαπανών επιχειρήσεων που λειτούργησαν με ζημιές το 2020, αλλά και η μη καταβολή ενοικίου των μισθωμένων τουριστικών επιχειρήσεων για τον μήνα Απρίλιο, που περιμένουμε να ισχύσει, αφού η δραστηριότητα παραμένει ουσιαστικά κλειστή. Τέλος, το μόνο ίσως που ακόμα δεν καταφέραμε να επιτύχουμε ως τομέας στις διαρκείς και αποτελεσματικές επαφές μας με την Κυβέρνηση, η μείωση δηλαδή του ΦΠΑ στη διαμονή έως το τέλος του 2021, κρίνουμε πως πρέπει πολύ σοβαρά να εξεταστεί, αφού θα αποτελέσει πολύ σοβαρό εργαλείο για τις επιχειρήσεις να ανακτήσουν μεγαλύτερο κομμάτι πελατείας, από μία συρρικνωμένη, για δεύτερη συνεχή χρονιά, παγκόσμια τουριστική πίττα.
Είναι δεδομένο ότι για να ελπίζουμε σε μία καλή εκκίνηση της φετινής περιόδου, με σταδιακή αύξηση της τουριστικής δυναμικής, θα πρέπει να εξασφαλιστούν τα αναγκαία εργαλεία υποστήριξης του κλάδου. Από την άλλη, να αρχίσει να διαφαίνεται η παγκόσμια κάμψη της πανδημίας, από το σταδιακό χτίσιμο του λεγόμενου τοίχους ανοσίας. Μόνο έτσι, ο ελληνικός τουρισμός, ακόμα και υπό αυτές τις πρωτοφανείς και παρατεταμένες συνθήκες, θα μπορέσει να απελευθερώσει όλες τις δυνάμεις του για την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη του τόπου. Ένα όμως είναι βέβαιο και θα πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους. Η στήριξη που δέχεται ο τουρισμός σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία, θα επιστρέψει στην ελληνική οικονομία, πολλαπλάσια. Αυτό είναι το μεγάλο μας στοίχημα και σκοπεύουμε να το κερδίσουμε. Η ανταπόδοση μπορεί να είναι εντυπωσιακή. Με ισόρροπη ανάπτυξη, ρευστότητα στην οικονομία, θέσεις εργασίας, κοινωνική συνοχή. Ο ελληνικός τουρισμός, φιλοδοξεί και σε αυτή την κρίση, να είναι ο μεγάλος πρωταγωνιστής της επόμενης ημέρας.
Έχουμε τη γνώση, τη θέληση και τον ρεαλισμό να τα καταφέρουμε και πάλι. Και για του λόγου το αληθές, ας ανατρέξει κάποιος στα πεπραγμένα της δεκαετούς δημοσιονομικής κρίσης και στο πώς αυτή αμβλύνθηκε, από την αλματώδη άνοδο του τομέα τα χρόνια 2013-2019.
*Ο Γιάννης Ρέτσος είναι ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ (ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ)