Αυτές οι 11 μικρές οδοί με σπίτια σε σειρά είναι διατεταγμένες σαν... πατάτες ανάμεσα στα παλιά τείχη του πάρκου Østre Anlæg και της λίμνης Sortedam.
Στην καρδιά της Κοπεγχάγης, λίγα βήματα από τη λίμνη Sortedams Sø και πολύ κοντά στο πάρκο Østre Anlæg, απλώνεται μια από τις πιο εμβληματικές και ιστορικές γειτονιές της δανέζικης πρωτεύουσας: τα Kartoffelrækkerne. Το όνομά τους σημαίνει κυριολεκτικά «σειρές πατάτας», ένας όρος που παραπέμπει στις ομοιόμορφες, ευθυγραμμισμένες κατοικίες που θυμίζουν σειρές χωραφιού.
Ωστόσο, αυτή η χαρακτηριστική συνοικία δεν έχει τίποτα το αγροτικό πλέον· αποτελεί μία από τις πιο ακριβές και περιζήτητες περιοχές για κατοικία στην πόλη, γεμάτη ιστορία, πολιτιστική σημασία και ιδιαίτερη αρχιτεκτονική αισθητική.
Με πλούσια ιστορία
Στις αρχές του 1800, ο τότε πληθυσμός της Κοπεγχάγης ζούσε πίσω από τα τείχη. Η οικοδόμηση στην περιοχή ήταν έντονη. Εκμεταλλεύτηκαν υπόγεια και σοφίτες, οι πολυκατοικίες έγιναν ψηλότερες και πιο πυκνές, με περισσότερα παράπλευρα κτίρια και επεκτάσεις στις πίσω αυλές.
Δεν υπήρχε αποχέτευση ή πόσιμο νερό, οι δρόμοι ήταν γεμάτοι αρουραίους και μύριζαν από σκουπίδια και ανθρώπινα περιττώματα. Τα ποσοστά θνησιμότητας μεταξύ των φτωχών ήταν πολύ υψηλά.
Η βιομηχανική αστική τάξη ήξερε πώς να αυξήσει τον πλούτο της, αλλά οι συνθήκες διαβίωσης για τους υπόλοιπους Δανούς ήταν φρικτές. Πολλοί φοβόντουσαν μια κοινωνική τάξη εμπνευσμένη από την επαναστατική κατάσταση της σύγχρονης Γαλλίας. Οι γιατροί εξέφρασαν τους φόβους τους για πιθανές επιδημίες, αλλά αγνοήθηκαν.
Μόνο μετά από μια επιδημία χολέρας το 1853, που στοίχισε τη ζωή σε 5.000 άτομα (3% του πληθυσμού της Κοπεγχάγης) και απειλούσε επίσης τους πλουσιότερους πολίτες της πόλης που ζούσαν δίπλα στους φτωχούς, οι αρχές... ξύπνησαν.
Αμέσως μετά την επιδημία χολέρας, μια αναδυόμενη εργατική κίνηση στη δεκαετία του 1870 αμφισβήτησε την υπάρχουσα τάξη, χρησιμοποιώντας την οργάνωση της εργασίας για να αποκτήσει πολιτική επιρροή τόσο στην εργασία όσο και στις συνθήκες διαβίωσης.
Τότε ήταν που ιδρύθηκαν τα Ιατρικά Σπίτια (γνωστά σήμερα ως Brumleby) από τον γιατρό Emil Hornemann, έξω από τα τείχη της πόλης, στην περιοχή Øster Fælled. Καθώς η κατασκευή σπιτιών έξω από τα τείχη ήταν πλέον επιτρεπτή, τα σπίτια αυτά σχεδιάστηκαν αρχικά ως μια γρήγορη και αναγκαία λύση στο πρόβλημα και όχι ως μια μακροπρόθεσμη προσπάθεια για την κατασκευή φθηνών και υγιεινών κατοικιών για τους εργαζόμενους.
Η διαδικασία της εκβιομηχάνισης ξεκίνησε τη μετανάστευση από την ύπαιθρο προς την πόλη και η ανάγκη για στέγαση γνώρισε εκρηκτική αύξηση.
Οι κερδοσκόποι έκαναν θραύση και οι οικογένειες μετακόμισαν στις αυλές των εργατικών συνοικιών Nørrebro και Vesterbro.
Από την εργατική τάξη στην αστική ελίτ
Τα Kartoffelrækkerne χτίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα (1873–1889) από την Ένωση Εργατών της Κοπεγχάγης. Η ένωση αποφάσισε να αναλάβει δράση και να δημιουργήσει μια νέα γειτονιά, με αξιοπρεπείς κατοικίες για τους εργαζόμενους και τις οικογένειές τους. Η νέα γειτονιά πήρε το όνομά της από την περιοχή όπου χτίστηκε καθώς εδώ καλλιεργούνταν πατάτες τον 18ο αιώνα για να τροφοδοτήσουν τον αυξανόμενο πληθυσμό της πόλης.
Οι κατοικίες σχεδιάστηκαν σε βρετανικό στιλ row houses (σειρές παρόμοιων σπιτιών με πρόσοψη στο δρόμο και μικρή αυλή πίσω), ένα αρχιτεκτονικό πρότυπο που είχε αποδώσει ιδιαίτερα καλά σε αντίστοιχα προγράμματα κοινωνικής κατοικίας στο Λονδίνο. Η υιοθέτηση του αγγλικού μοντέλου ήταν προοδευτική και καινοτόμα για τα δεδομένα της εποχής στη Δανία.
Κάθε κατοικία διέθετε πολλούς ορόφους, ξεχωριστή είσοδο, αυλή και επαρκή αερισμό, στοιχείο πολύ σημαντικό για την υγεία των κατοίκων. Παρά το μικρό τους μέγεθος, τα σπίτια ήταν λειτουργικά και καλά οργανωμένα.
Η εξέλιξη της γειτονιάς στον 20ό αιώνα
Με την πάροδο του χρόνου, η Κοπεγχάγη μεγάλωσε, η περιοχή έγινε ολοένα και πιο κεντρική, και το εργατικό της προφίλ άλλαξε. Από τις δεκαετίες του 1950 και έπειτα, τα Kartoffelrækkerne άρχισαν να προσελκύουν πιο εύπορους κατοίκους. Το κύμα αστικού εξευγενισμού (gentrification) δεν άργησε να μετατρέψει τα πάλαι ποτέ εργατικά σπίτια σε σύγχρονες κατοικίες με υψηλές τιμές και μεγάλη ζήτηση.
Σήμερα, η συνοικία αποτελεί μία από τις πιο ποθητές περιοχές κατοικίας στην Κοπεγχάγη. Τα σπίτια, προσεκτικά ανακαινισμένα, διατηρούν τον ιστορικό τους χαρακτήρα εξωτερικά, ενώ εσωτερικά προσφέρουν σύγχρονες ανέσεις. Οι τιμές των κατοικιών κυμαίνονται σε επίπεδα που απευθύνονται κυρίως στην ανώτερη μεσαία τάξη και στην αστική ελίτ της πόλης.
Η μοναδικότητα των Kartoffelrækkerne έγκειται στη συνύπαρξη της αισθητικής ομοιομορφίας με τη λειτουργικότητα. Η περιοχή αποτελείται από περίπου 480 κατοικίες κατανεμημένες σε 11 παράλληλους δρόμους. Τα σπίτια είναι κατασκευασμένα κυρίως από κόκκινο τούβλο, με διακοσμητικά στοιχεία όπως αετώματα, προεξέχοντα γείσα και σκαλιστές λεπτομέρειες γύρω από τα παράθυρα.
Το ύφος τους θυμίζει βικτωριανή αρχιτεκτονική, αλλά φιλτραρισμένη μέσα από το πρίσμα της σκανδιναβικής λιτότητας και πρακτικότητας. Η έλλειψη υπερβολής και η προσήλωση στην ουσία της κατοικίας κάνουν τα σπίτια διαχρονικά και ιδιαίτερα ελκυστικά.
Σημαντικό είναι ότι η περιοχή προστατεύεται ως αρχιτεκτονικό και πολιτιστικό σύνολο. Ο δήμος της Κοπεγχάγης και το υπουργείο Πολιτισμού έχουν θεσπίσει κανονισμούς για την προστασία των εξωτερικών όψεων των κτηρίων, ώστε να διατηρηθεί ο χαρακτήρας της συνοικίας.
Ζώντας στα Kartoffelrækkerne σήμερα
Η γειτονιά έχει εξελιχθεί σε μία από τις πιο ήσυχες, ασφαλείς και οικογενειακές περιοχές της Κοπεγχάγης. Παρότι βρίσκεται μόλις λίγα λεπτά από το κέντρο της πόλης, αποπνέει την αίσθηση μικρής κοινότητας. Οι κάτοικοι γνωρίζονται μεταξύ τους, τα παιδιά παίζουν στους ήσυχους δρόμους και οι κάτοικοι απολαμβάνουν τη γειτνίαση με τη φύση, τις λίμνες και τα πάρκα.
Η περιοχή διαθέτει εύκολη πρόσβαση σε μέσα μαζικής μεταφοράς, σχολεία, παιδικούς σταθμούς, καταστήματα και πολιτιστικά ιδρύματα. Πολλοί επιλέγουν τα Kartoffelrækkerne για τον συνδυασμό ιστορικής γοητείας και σύγχρονης ποιότητας ζωής.
Tα Kartoffelrækkerne αποτελούν ένα ζωντανό παράδειγμα επιτυχημένης εργατικής πολεοδομίας που μετατράπηκε σε σύμβολο πολιτιστικής κληρονομιάς και αστικής ταυτότητας. Ξεκινώντας ως μια λύση στο οξύ πρόβλημα στέγασης του 19ου αιώνα, εξελίχθηκαν σε αρχιτεκτονικό στολίδι που αποτυπώνει τις μεταμορφώσεις της δανέζικης κοινωνίας και πόλης.
Η ιστορία τους μας θυμίζει ότι η αρχιτεκτονική δεν είναι μόνο αισθητική· είναι έκφραση κοινωνικών συνθηκών, αξιών και προοπτικής. Τα Kartoffelrækkerne παραμένουν μέχρι σήμερα ένα ζωντανό, λειτουργικό και όμορφο κομμάτι της Κοπεγχάγης — μια γειτονιά που ενώνει το παρελθόν με το παρόν με αξιοθαύμαστο τρόπο.