Στη Κωνσταντινούπολη, εκεί όπου κάθε είδους διαχωρισμός ή απαγόρευση καταστρατηγείται από την ασυγκράτητη δυναμική της ίδιας της ζωής συμπαρασύροντας κάθε δεδομένο, άνθρωποι κάθε τάξης κινούνται απροσδόκητα και με ιλιγγιώδη ταχύτητα από το ένα σημείο στο άλλο. Από το φως στο σκοτάδι, από το όνειρο στο δράμα, από την επιθυμία στην στέρηση και από την απογείωση στην συντριβή. Ο Τζανής Κομνάς αναλαμβάνει να φέρει σε πέρας το αρχικό σχεδίασμα του συγγραφέα Γιάννη Καλπούζου για ένα μεγάλο ιστορικό μυθιστόρημα. Γύρω από το πρόσωπό του ξεδιπλώνεται ένας λαβύρινθος προσώπων και καταστάσεων μιας εποχής που ακουμπά στον καμβά των προ- και μετα-επαναστατικών εξελίξεων της περιόδου 1808 – 1831, «τότε που όλα ήταν αλλιώς» -δανείζομαι τη φράση και τις μνήμες του Θανάση Νιάρχου από τις κουβέντες του με τη Λούλα Αναγνωστάκη που συνηθίζει να ορίζει έτσι τον χρόνο, όταν μιλάει για την εποχή που ζούσε ο Γιώργος Χειμωνάς.
Στο πρόσωπο του Τζανή ο συγγραφέας αποκαλύπτει σταδιακά ένα ανήσυχο χαρακτήρα που πέρα από αεικίνητος αποδεικνύεται απρόβλεπτος και ατρόμητος ξεκινώντας από το πάθος του για την κατασκευή μύρων και φτάνοντας μέχρι τον διακαή πόθο και την ενεργό συμμετοχή του στην επανάσταση με ενδιάμεσους σταθμούς αποθεωτικά ερωτικά σμιξίματα. Στην πορεία του διασχίζει πολυσύχναστους δρόμους, στενά σοκάκια, μυστικά δωμάτια και μυθικά σαλόνια. Περνά από πλουμιστά παλάτια και μπουντρούμια φυλακών, από ερωτικές θωπείες σε έως θανάτου βασανιστήρια, από τη θρησκεία στον αποκρυφισμό, και από τη αυτή τη ζωή στην άλλη με εντυπωσιακή άνεση, επιδεικνύοντας μια πέρα από κάθε φαντασία προσαρμοστικότητα που δηλώνεται τόσο ως στοιχείο του χαρακτήρα του αλλά και ως εκπαίδευση και πολίτικη μέθοδο ανατροφής. Η αέναη αυτή κίνηση λαμβάνει περαιτέρω καί γεωγραφικές διαστάσεις καθώς όλα τα πρόσωπα του βιβλίου διανύουν αποστάσεις τεράστιες, κυρίως πεζή, δίνοντας στον αναγνώστη τη δυνατότητα να περιπλανηθεί στην Κωνσταντινούπολη μέσα από εικόνες τρισδιάστατης πραγματικότητας.
Ανθρώπινες ζωές που αναπνέουν χάρη στην πένα του συγγραφέα, αποκτούν φωνή και συνδέονται μεταξύ τους με τρόπους απόλυτα ρεαλιστικούς σε μια διήγηση που δεν σκοντάφτει σε ασάφειες και κενά. Το κείμενο μελετημένο, με γεωμετρική ανάπτυξη σε όλα του τα επίπεδα, δεν υπεισέρχεται σοφά σε σκοτεινά ψυχολογικά σημεία, αλλά επιλέγει να σταθεί στα γεγονότα ανθρώπινα και ιστορικά που είναι από μόνα τους σαρωτικά. Η συγκλονιστικά λεπτομερής καταγραφή ιστορικού, γεωγραφικού, πολιτισμικού – πολιτιστικού και λαογραφικού – ηθογραφικού συνεχούς, συνθέτουν ένα άρτιο και αριστοτεχνικά κρυμμένο (τηλεοπτικό) σενάριο.
Ο Γιάννης Καλπούζος ξεκινώντας από το ιστορικό εύρημα, πλάθει μια πολίτικη ιστορία, μερακλίδικη, αναπάντεχη και ανατρεπτική, αποδεικνύοντας ότι πρόκειται για πεισματάρη γραφιά μεγάλων αντοχών και αποστάσεων. Έχοντας κατακτήσει τον αισθησιασμό μια γλώσσας που κουβαλάει την ίδια την Πόλη και δαμάζοντας την πλημμύρα που γεννά ο συγκερασμός των πολλαπλών πολιτισμικών επιρροών, ακουμπά γενναιόδωρα στο χαρτί ζωντανές εικόνες ανθρώπων που γεννήθηκαν για να διαδραματίσουν ένα πολύ συγκεκριμένο ρόλο μέσα στην ιστορία αυτή. Ανδρικά πρότυπα και γυναικείες φιγούρες στην σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού, ζευγάρια σε εικονικές συζυγίες και εραστές ονειρικοί. Ζωές πραγματικές ή ζωές απλά καθρεφτίσματα των νερών του Βοσπόρου. Όλα μπορούν να συμβούν σ' εκείνο τον ευλογημένο τόπο. Εκεί που τα φτερά αγκαλιάζουν το φως, η χούφτα ψηλαφεί το χώμα, και οι αισθήσεις πάλλονται, υψώνεται η Πόλη. Και καθώς ο κύκλος υπάρχει χάρη στην κίνηση, η ιστορία της Κωνσταντινούπολης ζυμώνεται ξανά και ξανά, με τον Γιάννη Καλπούζο να αναμιγνύει τη μαγιά με την μαγεία αυτής της πόλης σε ένα χορταστικό κείμενο 730 σελίδων.
ΑΓΙΟΙ και ΔΑΙΜΟΝΕΣ (Εις ταν Πόλιν), Γιάννης Καλπούζος - Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ