Παρασκευή βράδυ, στο πάντα εντυπωσιακό Κτίριο Τσίλλερ στην Αγίου Κωνσταντίνου ο κόσμος προσέρχεται μάλλον απρόθυμα στην «Οδύσσεια» του Robert Wilson. Κόσμος ετερόκλιτος, πρόσωπα αμήχανα, εκφράσεις ξεθυμασμένης ενέργειας θετικής κι αρνητικής.
Υπό διαφορετικές συνθήκες θα ήταν μια λαμπερή βραδιά. Ο κόσμος θα συνωστιζόταν -ακόμη και στις τελευταίες θέσεις- για να δει αυτόν τον τόσο σημαντικό σκηνοθέτη. Ωστόσο φαίνεται ότι τα πράγματα δεν λειτούργησαν σύμφωνα με τις προσδοκίες και τον αρχικό σχεδιασμό, αν κρίνει κανείς από τις πολλές άδειες θέσεις που εμφανίστηκαν στο δεύτερο μέρος της παράστασης.
Ας είμαστε όμως ακριβοδίκαιοι, γιατί το εγχείρημα και μεγάλο είναι και φιλόδοξο. Πιθανότατα ο Wilson να αισθάνεται απόλυτα ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα. Και δικαίως. Δούλεψε σχεδόν 2 χρόνια με τους συντελεστές της παράστασης και κατόρθωσε να πάρει από εκείνους αυτό ακριβώς που χρειαζόταν για να στήσει έναν ομηρικό κόσμο λαμπερό και υπερ-απλουστευμένο. Χρησιμοποίησε τους ηθοποιούς του σαν υλικό και τους έπλασε από το μηδέν. Τους έκανε να ξεχάσουν ποιοι είναι και πως μιλούν, έσβησε ακόμη και τα χαρακτηριστικά του προσώπου και του σώματός τους καλύπτοντας τα με λευκή μπογιά και τους ζωγράφισε κυριολεκτικά εξαρχής. Τα πρόσωπα άλλαξαν και οι φιγούρες έγιναν χάρτινες. Σε αυτό βοήθησαν βέβαια οι ντεγκραντέ φωτισμοί, και η χρήση της σκιάς. Εδώ θα πρέπει κανείς να υπογραμμίσει την πειθαρχεία των ηθοποιών στο όραμα του σκηνοθέτη. Και καθώς είναι σαφές ότι οι ρόλοι είναι ασφυκτικά ραμμένοι επάνω στα εκφραστικά μέσα που κατέχει και εμπιστεύεται ο Wilson, όλοι όσοι βρέθηκαν επάνω στην σκηνή, έδωσαν –τηρουμένων των σκηνοθετικών οδηγιών και απαγορεύσεων- τον καλύτερό τους εαυτό.
Τα σκηνικά ανύπαρκτα, με την σκηνή να ορίζεται κάθε φορά από δύο κινούμενους τοίχους, ενώ τον ενδιάμεσο χώρο καλύπτουν οι αποχρώσεις του φωτός, που αρκετές φορές ξένιζαν με την χρωματική επιλογή τους. Μαγική εξαίρεση στην οποία δούλεψε αυτή η σκηνογραφία οι δύο εξαιρετικές εικόνες που δημιούργησε ο σκηνοθέτης όταν ο Οδυσσέας συναντά την Καλυψώ στο φθινοπωρινό κρεβάτι της και όταν το πλοίο του πλησιάζει τις Σειρήνες, με αισθητικό αποτέλεσμα άκρως κινηματογραφικό.
Το μόνο που κράτησε ο Wilson από την Οδύσσεια είναι η εκτεταμένη της διάρκεια, η οποία στο Ομηρικό κείμενο δικαιολογείται απολύτως, καθώς στο τέλος καθίσταται σαφές ότι ο άνθρωπος μπορεί να γυρίζει όλο τον κόσμο, μπορεί να του προσφέρονται τα πάντα, ωστόσο υπάρχει μόνο ένα μέρος στον πλανήτη (κυριολεκτικά ή μεταφορικά) όπου μπορεί να ακουμπήσει το κεφάλι του στο μαξιλάρι και να κλείσει τα μάτια ήσυχος. Έτσι η επιθυμία για την επιστροφή στο σημείο εκείνο που μας ορίζει, είναι ασίγαστη και επισκιάζει κάθε άλλη πρόσκαιρη επιλογή ή ευχαρίστηση. Αυτή την αλήθεια δεν την εισέπραξε κανείς. Ούτε καν οι ίδιοι οι ηθοποιοί, παρά τις οπερετικές επαναλήψεις ορισμένων εκφράσεων (ενίοτε και συνδυαστικά με τους συνομιλητές τους), που ήταν και μία από τις αιτίες για την τρίωρη διάρκεια της παράστασης.
Τα έντονα ηχητικά εφέ έως και ενόχλησαν τις πιο μεγάλες ηλικιακά ομάδες του κοινού, ενώ οι σχεδιασμένες στην λεπτομέρειά τους κινήσεις και εκφράσεις -σχεδόν ρομποτικές θα τις έλεγε κανείς- δεν επέτρεψαν τη μετάγγιση κανενός συναισθήματος.
Αναμφίβολα ο Robert Wilson είναι μια από τις σημαντικότερες υποθέσεις στο παγκόσμιο θέατρο. Στην περίπτωση της "Οδύσσειας" ωστόσο του διέφυγε κάτι: το Εθνικό Θέατρο μιας ταλαιπωρημένης χώρας του εμπιστεύτηκε ένα κομμάτι από την πολιτισμική προίκα του. Και δεν θα ισχυριστώ ότι δεν την σεβάστηκε. Απλά δεν την αξιοποίησε. Κι αυτό κάτι λέει. Για όλους μας.
«Οδύσσεια» Σκηνική σύνθεση του Robert Wilson. Ερμηνεύουν: Στ. Ζαλμάς, Ν. Τσακίρογλου, Λ. Κονιόρδου, Μ. Ναυπλιώτου, Αλ. Μυλωνάς, Άκ. Σακελλαρίου, Ζ. Δούκα. Μτφρ.: Γ. Δεπάστας. Μουσ.: Θ. Οικονόμου. Eθνικό Θέατρο, Κεντρική Σκηνή. Αγ. Κωνσταντίνου 22-24, Ομόνοια,210 5288170 (Κεντρική Σκηνή) Παραστάσεις: Απόγ: Τετ., Κυρ. 5 μ.μ., Βραδ: Παρ.- Σάβ. 8.30 μ.μ. Εισ.: €35, 25, 20, φοιτ.: €16, οικογενειακό: €65-45.