Σαν σήμερα, 18 Ιουλίου του 1918, ήρθε στη ζωή ο Νέλσον Μαντέλα. Και από το 2009, κάθε χρόνο την ίδια μέρα, γιορτάζεται η Διεθνής Ημέρα Νέλσον Μαντέλα.
Καθιερώθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ για να τιμηθεί η "προώθηση και η ποιότητα της ειρήνης", για την οποία αγωνίστηκε ο πρώτος πρόεδρος της Νότιας Αφρικής.
Ο Νέλσον Μαντέλα έφυγε από τη ζωή στις 5 Δεκεμβρίου του 2013, σε ηλικία 95 ετών, στο Γιοχάνεσμπουργκ. Την ίδια μέρα, ο πλανήτης έχασε μία από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες στην ιστορία του.
Ο Νέλσον Μαντέλα "δεν ανήκει σε εμάς, ανήκει στους αιώνες ", δήλωσε ο Μπαράκ Ομπάμα, μόλις έγινε γνωστός ο θάνατος του μεγάλου Νοτιοαφρικανού ηγέτη.
Ο Νέλσον Μαντέλα γεννήθηκε στο χωριό Μβέζο της επαρχίας Τράνσκεϊ στη Νότια Αφρική και ήταν μέλος της βασιλικής οικογένειας της φυλής Θέμπου. Ο πατέρας του, ήταν ο αρχηγός του χωριού και ονόμασε τον γιο του Ρολιχλάχλα, που στη γλώσσα της φυλής σημαίνει “ταραχοποιός”.
Ήταν ο πρώτος από την οικογένειά του που έλαβε επίσημη εκπαίδευση, φοιτώντας σε ιεραποστολικό σχολείο. Εκεί, απέκτησε το αγγλικό όνομα Νέλσον απο την δασκάλα του.
Μετά τον θάνατο του πατέρα του, όταν ο Νέλσον ήταν 9 χρονών, την κηδεμονία του ανέλαβε ο αντιβασιλέας της φυλής. Στο διάστημα που έμεινε υπο την κηδεμονία του αντιβασιλέα, ο Μαντέλα έμαθε Αγγλικά, την διάλεκτο της φυλής του, ιστορία και γεωγραφία.
Από το 1936 μέχρι το 1939, φοίτησε στο Οικοτροφείο Clarkebury και το δευτεροβάθμιο σχολείο Healdtown, ενω το 1939 μπήκε στο πανεπιστήμιο του Fort Hare, που ήταν, εκείνη την εποχή το μοναδικό ίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για τους μαύρους της Νότιας Αφρικής.
Στο Fort Hare, γνώρισε τον Ολιβερ Τάμπο, μελλοντικό του συνεργάτη και σπούδασε πολιτική, ανθρωπολογία και ρωμαϊκό ολλανδικό δίκαιο. Την δεύτερη χρονιά του, αποβλήθηκε λόγω της συμμετοχής του σε μποϊκοτάζ ενάντια στις πολιτικές του πανεπιστημίου.
Τον Δεκέμβριο του 1940, για να αποφύγει ένα βασιλικό προξενιό, έφυγε για το Γιοχάνεσμπουργκ. Δούλεψε σαν νυχτοφύλακας, αλλά απολύθηκε, όταν το αφεντικό έμαθε ότι ήταν “φυγάς”. Αργότερα, γνώρισε τον Γουόλτερ Σισούλου, ακτιβιστή του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (ΑΕΚ), ο οποίος του βρήκε δουλειά κλητήρα.
Εκείνη την εποχή, ο Μαντέλα γνωρίστηκε με μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος και συμμετείχε σε αρκετές από τις συγκεντρώσεις του, αλλά δεν έγινε ποτέ μέλος του. Συνέχισε την εκπαίδευσή του, σπουδάζοντας νομική στο πανεπιστήμιο του Witwatersrand, όπου ενεπλάκη στο κίνημα κατά των φυλετικών διακρίσεων και τελικά, το 1944, εντάχθηκε στο Αφρικανικό Κογκρέσο.
Ο Μαντέλα πρωτοστάτησε στην ίδρυση της Νεολαίας του ΑΕΚ, και την ίδια χρονιά, παντρεύτηκε την πρώτη του γυναίκα.
Το 1948, διεξήχθησαν εκλογές τις οποίες κέρδισε το Εθνικό Κόμμα, αλλά τότε δικαίωμα ψήφου είχαν μόνο οι λευκοί πολίτες. Το κόμμα αποτελούνταν από Αφρικάανερς (λευκοί Νοτιοαφρικανοί) και εισήγαγε στη Νότια Αφρική ένα επίσημο σύστημα φυλετικής κατηγοριοποίησης και διακρίσεων – το απαρτχάιντ. Ο διαχωρισμός με βάση τη φυλή υπήρχε στη χώρα από τα πρώτα χρόνια των αποικιών, αλλά πλέον γινόταν επίσημη πολιτική.
Με την εφαρμογή του απαρτχάιντ, οι μη λευκοί αποκλείονταν από την κυβέρνηση, τα βασικά τους δικαιώματα περιορίστηκαν και με την ψήφιση σωρείας ρατσιστικών νόμων, διασφαλιζόταν ότι η εξουσία θα παρέμενε στα χέρια της λευκής μειοψηφίας.
Την επόμενη χρονιά, το κόμμα του, υιοθέτησε το σχέδιο της Νεολαίας, που προέβλεπε αγώνα μέσω μποϊκοτάζ, απεργιών, πολιτικής ανυπακοής και άλλων ειρηνικών μεθόδων. Αφιερώνοντας τον περισσότερο από τον χρόνο του στην πολιτική, ο Μαντέλα απέτυχε να πάρει το πτυχίο του από το πανεπιστήμιο του Witwatersrand. Ωστόσο, η επιρροή του στο ΑΕΚ αυξανόταν συνεχώς και το 1950 εκλέχθηκε στην προεδρία της Νεολαίας.
Την ίδια περίοδο, μελέτησε και επηρεάστηκε από τα κείμενα των Μαρξ, Ένγκελς και Μάο Τσε Τουνγκ, υποστηρίζοντας πλέον τη δημιουργία ενός μετώπου ενάντια στο απαρτχάιντ.
Κατά τη διάρκεια της Εκστρατείας Αντίστασης του ΑΕΚ, που ξεκίνησε το 1952, ο Μαντέλα ανέλαβε ηγετικό ρόλο και απέδειξε τις ικανότητές του, ταξιδεύοντας σε όλη τη χώρα και οργανώνοντας διαμαρτυρίες ενάντια στην πολιτική διακρίσεων.
Το 1953, ο Μαντέλα και ο Τάμπο άνοιξαν, στη Νότια Αφρική, το πρώτο δικηγορικό γραφείο από μαύρους και προσέφεραν δωρεάν νομικές συμβουλές στα θύματα του απαρτχάιντ. Εργαζόμενος ως δικηγόρος, συνελήφθη πολλές φορές για “ανατρεπτικές δραστηριότητες”. Τον Δεκέμβριο του 1956, μαζί με άλλους 155 ακτιβιστές, ο Μαντέλα κατηγορήθηκε για προδοσία. Η δίκη τους διήρκεσε 5 χρόνια. Αθωώθηκαν όλοι.
Εν τω μεταξύ, τα μέλη του ΑΕΚ αυξήθηκαν από 20,000 σε 100,000 και στις συγκεντρώσεις του οι συμμετέχοντες έφταναν ακόμη και τις 30,000. Η αύξηση των μελών έφερε και εσωτερικές εντάσεις και το 1959, μία μερίδα ριζοσπαστικών που υποστήριζαν πιο μαχητική αντίδραση ενάντια στην επιβολή του απαρτχάιντ αποσκίρτησαν, δημιουργώντας το Παναφρικανικό Κογκρέσο (ΠΚ).
Ο ίδιος ο Μαντέλα αποφάσισε ότι είχε φτάσει η ώρα να αλλάξει πολιτική το ΑΕΚ, όταν η αστυνομία άνοιξε πυρ εναντίον μιας ειρηνικής διαμαρτυρίας στην πόλη Sharpeville, το 1960, σκοτώνοντας 69 άτομα. Ένα κύμα ταραχών ξέσπασε σε όλη τη χώρα και είχε σαν αποτέλεσμα το ΑΕΚ και το ΠΚ να τεθούν εκτός νόμου.
Αν και αρχικά ο Μαντέλα, εμπνευσμένος από τον αγώνα του Μαχάτμα Γκάντι, είχε δεσμευτεί στον δρόμο της ειρηνικής διαμαρτυρίας, το 1961, ίδρυσε σε συνεργασία με το Κομμουνιστικό Κόμμα την μαχητική οργάνωση Umkhonto we Sizwe (δηλαδή Δόρυ του Έθνους), γνωστή και ως MK και υπήρξε ο πρώτος ηγέτης της. “Θα ήταν λάθος και μη ρεαλιστικό αν οι Αφρικανοί ηγέτες συνέχιζαν να κηρύσσουν την ειρήνη, όταν η κυβέρνηση απαντούσε στα ειρηνικά μας αιτήματα με βία”, είπε αργότερα για την οργάνωση ο Μαντέλα, κατά τη διάρκεια της δίκης που τον έστειλε στη φυλακή για τρεις δεκαετίες.
Υπό τις οδηγίες του Νέλσον Μαντέλα, η ΜΚ ξεκίνησε μια εκστρατεία σαμποτάζ ενάντια στην κυβέρνηση, η οποία είχε, στο μεταξύ, αποσύρει τη Νότια Αφρική από την κοινοπολιτεία και την ανακήρυξε δημοκρατία. Το 1961, ο Μαντέλα διοργάνωσε τριήμερη εθνική απεργία και τον Ιανουάριο του 1962, ταξίδεψε παράνομα στο εξωτερικό, για να συμμετάσχει σε συνέδριο Αφρικανών ηγετών στην Αιθιοπία, να επισκεφθεί τον εξορισμένο Όλιβερ Τάμπο στο Λονδίνο και να εκπαιδευτεί για ανταρτοπόλεμο στην Αλγερία.
Με την επιστροφή του, συνελήφθη και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 5 ετών και τον Ιούλιο του 1963, μετά από επιδρομή της αστυνομίας σε κρησφύγετο, στη Ριβόνια (προάστιο του Γιοχάνεσμπουργκ), βρέθηκαν στοιχεία που τον ενέπλεκαν, μαζί με άλλους 10 ηγέτες του ΑΕΚ σε υποθέσεις σαμποτάζ
Οι δέκα από τους έντεκα οδηγήθηκαν σε δίκη, αντιμέτωποι με κατηγορίες για σαμποτάζ, προδοσία και βίαιη συνωμοσία. Η “Δίκη της Ριβόνια” κράτησε οχτώ μήνες, από το 1963 ως το 1964 και προσέλκυσε διεθνές ενδιαφέρον. Αξίζει να σημειωθεί ότι ανάμεσα στους συνήγορους υπεράσπισης του Μαντέλα ήταν και ο ελληνικής καταγωγής Γιώργος Μπίζος. Δύο από τους κατηγορούμενους αθωώθηκαν, αλλά ο Νέλσον Μαντέλα και οι υπόλοιποι εφτά καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη, γλυτώνοντας την αγχόνη μόνο λόγω της διεθνούς κατακραυγής.
Κατά τη διάρκεια της δίκης, ο Νέλσον Μαντέλα εδραιώθηκε στις συνειδήσεις του πλανήτη ως εικονικό σύμβολο του αγώνα κατά των διακρίσεων.
Ο Νέλσον Μαντέλα πέρασε τα πρώτα 18 χρόνια της ποινής του στις φυλακές του νησιού Ρόμπεν, μια πρώην αποικία λεπρών, έξω από τις ακτές του Κέιπ Τάουν. Περιορισμένος σε ένα μικρό κελί χωρίς κρεβάτι ή υδραυλικές εγκαταστάσεις, αναγκαζόταν να δουλεύει σκληρά σε λατομείο ασβέστη. Πέρασε δύσκολα χρόνια, έχοντας λιγότερα δικαιώματα από άλλους φυλακισμένους. Του επιτρεπόταν να βλέπει τη δεύτερη γυναίκα του και μητέρα των δύο μικρών του κόρων, Γουίνι Μαντικιζέλα, με την οποία είχε παντρευτεί το 1958, μόλις μία φορά το εξάμηνο.
Παρά τη φυλάκισή του, ο Μαντέλα θεωρούνταν ακόμα ο συμβολικός ηγέτης του κινήματος κατά του απαρτχάιντ. Κατάφερε να πάρει πτυχίο νομικής από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, σπουδάζοντας δι' αλληλογραφίας, εμψύχωνε τους συγκρατούμενούς του και έβρισκε τρόπους να δημοσιεύει πολιτικές δηλώσεις. Το 1980, ο Όλιβερ Τάμπο ξεκίνησε την εκστρατεία “Απελευθερώστε τον Νέλσον Μαντέλα”, τροφοδοτώντας την αυξανόμενη παγκόσμια κατακραυγή ενάντια στο ρατσιστικό καθεστώς της Νότιας Αφρικής.
Το 1982, ο Μαντέλα μεταφέρθηκε στη φυλακή Pollsmoor, στην ενδοχώρα και το 1988 τέθηκε υπό κατ' οίκον περιορισμό.
Την επόμενη χρονιά, ο νεοεκλεγείς πρόεδρος, Φρέντερικ Βίλεμ ντε Κλερκ, έσπασε τους δεσμούς με τους συντηρητικούς του κόμματός του, διακήρυξε μια αντιρατσιστική Νότια Αφρική και νομιμοποίησε το ΑΕΚ. Στις 11 Φεβρουαρίου 1990, διέταξε την απελευθέρωση του Νέλσον Μαντέλα.
Μία εβδομάδα αργότερα, μπροστά σε 80,000 κόσμου, στήθηκε μια λαμπρή τελετή εορτασμού της απελευθέρωσής του. Μια μεγάλη μάχη κατά του απαρτχάιντ είχε κερδηθεί. Αλλά ήταν μόνο η αρχή.
Ο Νέλσον Μαντέλα ηγήθηκε του ΑΕΚ στις διαπραγματεύσεις με το κυβερνών Εθνικό Κόμμα και τις υπόλοιπες πολιτικές παρατάξεις, για τον τερματισμό της πολιτικής φυλετικών διακρίσεων στη Νότια Αφρική. Για τις συνομιλίες αυτές, Μαντέλα και ντε Κλερκ κέρδισαν το Νόμπελ Ειρήνης του 1993
Τον Απρίλιο του 1994, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια Νοτιοαφρικανοί ψήφισαν, στις πρώτες εκλογές στην ιστορία της χώρας όπου είχαν δικαίωμα ψήφου πολίτες κάθε φυλής. Η συντριπτική πλειοψηφία επέλεξε το ΑΕΚ και τον Νέλσον Μαντέλα, για να οδηγήσουν τη χώρα στην μετά απαρτχάιντ εποχή. Στις 10 Μαΐου 1994, ο Νέλσον Μαντέλα, μπροστά σε 120,000 κόσμου και υπό τα βλέμματα ολόκληρης της υφηλίου, ορκίστηκε πρόεδρος, σε ηλικία 77 ετών. Ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής.