Η πυρκαγιά ξεκίνησε στις 3 Σεπτεμβρίου από την αρμενική συνοικία. Γρήγορα επεκτάθηκε και στην ελληνική. Οι τουρκικοί μαχαλάδες και οι εβραϊκοί διασώθηκαν...
Η ιστορία δεν έχει αποφανθεί οριστικά για το ποιός έβαλε την φωτιά. Ολα δείχνουν όμως, και αυτή είναι η παραδεκτή ερμηνεία από την πλευρά των περισσοτέρων ιστορικών, ότι την φωτιά την έβαλαν οι Τούρκοι για να εξαφανίσουν οτιδήποτε ελληνικό, ξένο και ευρωπαϊκό, από την Σμύρνη των γκιαούρηδων, την Σμύρνη των απίστων. Αυτό άλλωστε αφήνει να εννοηθεί και ο συμπολεμιστής του Κεμάλ Ατατούρκ Φαλίκ Ριφκί Ατάι: «Γιατί κάψαμε την Σμύρνη; σημειώνει. Φοβόμασταν ότι αν παρέμεναν οι επαύλεις, τα ξενοδοχεία και τα μπάρ, δεν θα απαλλασσόμασταν από τις μειονότητες; Δεν πρόκειται απλά για μια καταστροφική ενέργεια. Εχει να κάνει και με ένα αίσθημα κατωτερότητας. Είναι σαν οποιοδήποτε σημείο θυμίζει Ευρώπη να είναι καταδικασμένο για είναι χριστιανικό και ξένο και σίγουρα όχι δικό μας. Αν από την πόλη απέμεναν μόνο τα γυμνά χώματά της, θα ήταν άραγε αυτό αρκετό για να προστατευθεί η τουρκικότητά της;» (Falih Rifki Atay. Cankaya. Ataturk’ un dogumundan olumune kadar.) Για χρόνια πάντως η κεμαλική προπαγάνδα, την οποία υιοθέτησε και ο Ερντογάν, αρνείται οτι την φωτιά την έβαλαν οι Τούρκοι στρατιώτες του Νουρεττίν Πασά. Οι κεμαλιστές απο την πρώτη στιγμή ισχυρίζονταν ότι την φωτιά την έβαλαν οι Ελληνες στρατιώτες, γιατί ήθελαν να αφήσουν καμμένη γή. Μια σημαντική λεπτομέρεια.. Οταν ξέσπασε η πυρκαγιά οι Ελληνες στρατιώτες είχαν ουσιαστικά απομακρυνθεί από την Σμύρνη αφού η υποχώρηση είχε σχεδόν ολοκληρωθεί. Υπάρχουν εξάλλου και πολλές μαρτυρίες επιζώντων της Σμύρνης, αρμένιοι κυρίως, που σε αφηγήσεις τους χρόνια μετά, έγραψαν οτι έβλεπαν Τούρκους στρατιώτες να βάζουν φωτιά στα σπίτια των χριστιανών.