Τη σκόνη στην είδηση τη σήκωσε η Αθήνα, το υπουργείο Πολιτισμού, με την οργισμένη και κάπως αυθόρμητη αντίδραση στην επίδειξη μόδας του Erdem, ενός εκ των πλέον πρωτοπόρων, περιζήτητων σχεδιαστών της εποχής.
Επίδειξη ανάμεσα στα Γλυπτά, στο Βρετανικό Μουσείο. Γιατί όχι; Tο μεγαλύτερο επιχείρημα της Αθήνας βρίσκεται αλλού.
Κοιτώντας τις αναρτήσεις των πιο σημαντικών, αξιόλογων, σχολιαστών και προσωπικοτήτων της παγκόσμιας μόδας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χθες βράδυ -άνθρωποι θεσμοί για τη μόδα και την Τέχνη- για μία ακόμα φορά θαύμασα τη μοναδική τέχνη του Erdem.
Κατορθώνει να είναι απολύτως σύγχρονος, ενσωματώνοντας στοιχεία των μεγάλων μάστερ της ζωγραφικής. Ρούχα που θα μπορούσαν να είναι μέρος μουσειακής έκθεσης. Ταυτόχρονα ρούχα ποθητά. Eίναι ήδη το κορυφαίο θέμα συζήτησης στην Εβδομάδα Μόδας του Λονδίνου, στο πλαίσιο της οποίας παρουσιάστηκε η συλλογή.
Ναι, ήξερα ότι έχει εμπνευστεί από τη Μαρία Κάλλας και δη την παράσταση της «Μήδειας» - σαφείς και αρκούντως επιτυχημένες οι αναφορές. Με ξένισε όμως το ότι το show έγινε μέσα στην Duveen Gallery, στην αίθουσα δηλαδή του Βρετανικού Μουσείου όπου εκτίθενται τα Γλυπτά του Παρθενώνα που παράνομα και ανήθικα άρπαξε ο λόρδος Έλγιν από την Αθήνα.
Τα Γλυπτά ως -άσχετο με τη συλλογή- σκηνικό
Όμως, το αίσθημα αυτό δεν είχε σχέση με το πώς τόλμησαν ο Εrdem και το Βρετανικό Mουσείο να κάνουν εκεί την επίδειξη. Δεν ένιωσα προσβολή, δεν πιστεύω ότι ευτελίστηκαν τα Γλυπτά. Αν μη τι άλλο, η σύγχρονη εποχή έχει ευτυχώς επιτρέψει μυθικούς διαλόγους της σύγχρονης τέχνης με την αρχαία τέχνη. Της μόδας με την τέχνη και τα μουσεία-κιβωτούς του κόσμου.
Η αντίθεσή μου είχε σχέση με το ότι το περιβάλλον, τα Γλυπτά του Παρθενώνα, δεν είχαν καμία σχέση με τη δομή και το ύφος της συλλογής. Μόνο κοινό η ελληνικότητα και ταυτόχρονα το διεθνές προφίλ της Κάλλας και των Γλυπτών. Κατά τα άλλα, η επίδειξη δεν είχε σύνδεση με τα αριστουργήματα της αίθουσας.
Θα μπορούσε να γίνει και αλλού. Και ναι, η αλήθεια είναι ότι ο Εrdem έχει ξανακάνει show μόδας στο Βρετανικό Μουσείο, μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο για τη συλλογή Άνοιξη-Καλοκαίρι 2024, τότε που πέρασε μήνες στο τμήμα συντήρησης του μουσείου για να ενημερωθεί και να εμπνευστεί. Ο ίδιος συνομιλεί συχνά με ειδικούς της Tate, του Βρετανικού Μουσείου, του V&A και κάνει έρευνα στα αρχεία τους. Αυτή είναι η κατεύθυνση, η αισθητική, φιλοσοφία του.
Παρωχημένες απόψεις και προϋποθέσεις
Ακούω με αμηχανία τις αντιδράσεις που κάνουν λόγο για προσβολή, ατίμωση, βεβήλωση των Γλυπτών του Παρθενώνα. Είδα τα προστατευτικά γύρω από τα Γλυπτά, τις προσεκτικά τοποθετημένες θέσεις σε ασφαλή απόσταση. Θα μπορούσε να έχει προκληθεί ζημιά; Φυσικά, ο κίνδυνος υπάρχει καθημερινά όταν είναι ανοιχτές στο κοινό οι αίθουσες - και όχι μόνο, όπως έχει αποδείξει το ίδιο το Βρετανικό Μουσείο.
Δεν ένιωσα διαφορετικά από ό,τι όταν η ίδια καθόμουν στους ξύλινους πάγκους κάτω από τον μεγαλειώδη Ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο και έβλεπα την επίδειξη της Mαίρης Κατράντζου για λογαριασμό του Συλλόγου «Ελπίδα». Δεν ένιωσα διαφορετικά από όταν έβλεπα τους θαυμαστούς υβριδικούς και άκρως καλλιτεχνικούς περφόμερ του Δημήτρη Παπαϊωάννου στο σόου για τη Louis Vuitton.
Η ιδέα της τέχνης, της μόδας, της ομορφιάς, που σήμερα γεννιέται και αναπνέει με τα αριστουργήματα των ανθρώπων από την αρχαιότητα ως τώρα, είναι κυρίαρχη. Με δεδομένη την τήρηση των μέτρων ασφαλείας, η αντίθετη άποψη είναι πλέον παρωχημένη. Έχουν αρχίσει και γίνονται και στην Ελλάδα τέτοια βήματα και είναι θαυμάσιο να αναπνέει το σύγχρονο πλάι και μαζί με το αρχαίο με μια ανάσα. Και ναι, η μόδα είναι μορφή εφαρμοσμένης τέχνης.
Πόσα εισέπραξε το Βρετανικό Μουσείο;
Το σφάλμα στην περίπτωση του Βρετανικού Μουσείου αυτή τη φορά, που εκτιμώ ότι θα πρέπει να είναι και το μεγάλο μας νέο όπλο στις διαπραγματεύσεις είναι το εξής: το κέρδος. Τα Γλυπτά του Παρθενώνα ως προϊόν. Δεν αρκεί, λοιπόν, το γεγονός ότι στο πωλητήριο του μουσείου υπάρχουν ακριβή, πιστοποιημένα αντίγραφα που πωλιούνται σαν χρυσά αυγά και ενισχύουν τα έσοδα του μουσείου. Τώρα έχουμε κάτι πιο ξεδιάντροπο σε αυτό το μέτωπο.
Από τη στιγμή που δημιουργήθηκε το Μουσείο της Ακρόπολης και κατέπεσε με κρότο το βρετανικό επιχείρημα ότι στην Ελλάδα δεν μπορούμε να συντηρήσουμε σωστά τα Γλυπτά, από τη στιγμή που μπήκαν νερά στην αίθουσα Duveen και επιστρατεύτηκαν ανεμιστήρες εδάφους στην πιο ταπεινωτική εικόνα στη σύγχρονη ιστορία τους, ένα επιχείρημα χρησιμοποιούν ως σημαία: εδώ (δηλαδή στο Λονδίνο) εκτίθενται δωρεάν, τα βλέπει το παγκόσμιο κοινό χωρίς εισιτήριο.
Κι όμως, προφανώς ο Erdem πλήρωσε εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ για τη χρήση της αίθουσας για το σόου. Τα Γλυπτά έφεραν κέρδος. Και τρελή διεθνή διαφήμιση (και αυτή εξαργυρώνεται). Είναι η χρυσή κότα του Μουσείου το οποίο παραπαίει εσχάτως μετά τις κατηγορίες για τις εκ των έσω κλοπές και την αδυναμία να παρουσιάσει μια έκθεση που πραγματικά θα κλέψει τις εντυπώσεις και την ανάσα. Την ίδια ώρα που το Μουσείο της Ακρόπολης παρουσιάζει αυτή την εποχή την αριστουργηματική έκθεση «Νοήματα», σε επιμέλεια Νίκου Σταμπολίδη, που ενώνει παγκόσμια έργα από την αρχαιότητα ως και σήμερα μέσα σε ενδιαφέρουσες τετραλογίες.
Ιδού λοιπόν το κεντρικό επιχείρημα. Η μετατροπή των Γλυπτών σε εργαλείο κερδοφορίας για μουσείο. Η εμπορευματοποίηση.
Κατά τα λοιπά, το να γίνεται η επίδειξη ενός εκ των πλέον σημαντικών και υψηλής τέχνης σχεδιαστή μέσα σε μια αίθουσα μουσείου, αποτελεί πλέον έναν κοινό τόπο. Το Μουσείο του Λούβρου άνοιξε τις πόρτες του στις επιδείξεις μόδας ήδη από το 2017 με έκθεση του Νικολά Γκεσγκιέρ για τη Louis Vuitton. Όταν βγήκε η τελευταία ταινία του James Bond, φωτίστηκε με ειδική εγκατάσταση όλη η πρόσοψη του Βρετανικού Μουσείου. Και έτσι μοιάζει το λιγότερο άγαρμπη, συντηρητική η ελληνική επίσημη αντίδραση. Και εκτός κέντρου.