Mία σχεδόν τρίωρη συζήτηση για τον Πολιτισμό, που τελικά εξελίχθηκε σε μια εκτενή, αποκλειστική αναφορά των δωρεών που κάνει το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος στις τέχνες, έδωσε την ευκαιρία να μπούμε πρώτη φορά στο εργοτάξιο της νέας Πινακοθήκης και να εκμαιεύσουμε από την Λίνα Μενδώνη δυο - τρεις μικρές ειδήσεις που κινούν τα - εδώ και χρόνια στάσιμα - νερά τομέων του πολιτισμού.
Ηταν ενδεχομένως μια επικοινωνιακή παρανόηση, ένα σπασμένο τηλέφωνο, μια κακή φραστική απόδοση: Απομεσήμερο Τετάρτης φτάσαμε στο εργοτάξιο της Εθνικής Πινακοθήκης μετά από πρόσκληση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και του Υπουργείου Πολιτισμού, με θέμα «Πρόσκληση σε μια συζήτηση για τον Πολιτισμό». Η χαρά διπλή: θα δούμε τον νέο χώρο και κυρίως θα έχουμε την ευκαιρία αδιαμεσολάβητα και σε έκταση, για τρεις ώρες να συνομιλήσουμε πραγματικά για την πορεία του πολιτισμού. Αυτή ήταν η σκέψη...
Το ΚΠΙΣΝ, διαμάντι στο στεφάνι του στέμματος των δωρεών από το ΙΣΝ
Στον χώρο, πέρα από τους άμεσα συνεργαζόμενους φορείς με το Ιδρυμα, βρίσκονταν πολλοί καλλιτέχνες και διευθυντές ή πρόεδροι σημαντικών οργανισμών της Ελλάδας. Η προσδοκία για τον γόνιμο διάλογο μεγαλώνει, καθώς περιμένουμε πώς θα εξελιχθεί αυτή η διάρκειας σχεδόν τριών ωρών συζήτηση. Μια ώρα μετά, ήταν ήδη προφανές σε όλους μας ότι το θέμα της συνάντησης αφορούσε μια ανασκόπηση των ήδη γνωστών δράσεων και γιγαντιαίων δωρεών του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος στον Πολιτισμό. Δωρεές που με διαμάντι στο στέμμα τους τα σχεδόν 600 εκατομμύρια για το ΚΠΙΣΝ, αλλάζουν μέρος του χάρτη του πολιτισμού.
Στη σκηνή η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και ο πρόεδρος του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος Ανδρέας Δρακόπουλος που ήρθε ειδικά για την εκδήλωση από τη Νέα Υόρκη και ουσιαστικά έδινε την σκυτάλη σε φορείς που έχουν λάβει δωρεές, ή εργαζόμενους στο Ιδρυμα που συντονίζουν δωρεές, έρχονται σε επαφή με καλλιτέχνες, διοργανωτές αλλά και τους πολίτες που ωφελούνται τα μέγιστα από αυτές τις δωρεές. Οπως χαρακτηριστικά είπε η Γαβριέλλα Τριανταφύλλη διευθύντρια Προγράμματος και Παραγωγής του ΚΠΙΣΝ, το 2019 έγιναν στο ΚΠΙΣΝ με δωρεά του Ιδρύματος Νιάρχος 3.600 δράσεις με 963.000 συμμετέχοντες, από μαθήματα γιόγκα ως σεμινάρια εκμάθησης χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών για άτομα μεγάλης ηλικίας – και κάπως έτσι όπως μας αφηγήθηκαν μια γιαγιά έμαθε να χειρίζεται στο skype και είπε τα κάλαντα μαζί με τον εγγονό της που ζει στο εξωτερικό.
Το ήδη γνωστό βίωμα και η ανακύκλωσή του
Εν τέλει, η συζήτηση για τον ελληνικό πολιτισμό εξελίχθηκε σε μια μάλλον αυτοαναφορική περιγραφή των δράσεων και των αποτελεσμάτων της, με την υπουργό Πολιτισμού σε μια κάπως άχαρη από κάποια στιγμή και μετά κατάσταση να παρεμβαίνει για να εξηγήσει με ποιον τρόπο το υπουργείο συνεργάζεται με το Ιδρυμα για να ξεκλειδώσουν προβλήματα ή να ενεργοποιηθούν νέα έργα. Εκεί ήταν και οι στιγμές που βγήκαν ειδήσεις. Διότι οι καθοριστικές δωρεές του Ιδρύματος στον Πολιτισμό και όχι μόνο, είναι γνωστές στο πανελλήνιο.
Ηταν μια συνάντηση που δεν έμοιαζε να έχει νόημα, κυρίως για το Ιδρυμα Νιάρχος που συνηθίζει να επικοινωνεί το έργο του μέσω του αποτελέσματος. Ακόμα και αυτή η σύγχυση που υπάρχει σε πολλούς πολίτες που λένε ότι πάνε στο «Ιδρυμα Νιάρχος» και εννοούν ότι πάνε στο «ΚΠΙΣΝ», φανερώνει πώς αυτές οι δωρεές δεν είναι απλώς γνωστές. Είναι βίωμα. Και επίσης το Ιδρυμα μας είχε συνηθίσει με κάθε τρόπο, σε συνεντεύξεις τύπου ή διοργανώσεις σε ένα διάλογο, μια διαβούλευση ανοιχτή. Αυτό έλειψε.
«Η φάση ήταν wow και το γρασίδι... γ@μεί!»
Και η αλήθεια είναι ότι ήταν κάπως αμήχανο να γίνεται αυτή τη συζήτηση και κάτω, στο κοινό να βρίσκονται σημαντικά ονόματα του πολιτισμού. Μια χρυσή ευκαιρία διάδρασης και γόνιμης, σέξι συζήτησης χάθηκε εκεί. Δεν έγινε καν αναφορά σε δυσκολίες, διαδικασίες, μεθόδους, που θα ήταν ίσως ένα εργαλείο σκέψης και εργασίας. Με την πρόεδρο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης κυρία Μαρινοπούλου, τον διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου Δημήτρη Λιγνάδη, τον διευθυντή του Ωδείου Αθηνών κύριο Τσούχλο, την διευθύντρια του Οργανισμού ΝΕΟΝ και άλλους να ακούν επί τρεις ώρες για τις δωρεές και να μην προχωράει η συζήτηση σε βάθος, πέρα από το ήδη γνωστό. Ακόμα και αυτό που πολλές φορές υπογραμμίστηκε από υπουργό και πρόεδρο ΙΣΝ ότι μαζί το δημόσιο και ο ιδιωτικός φορέας μπορούν να κάνουν θαύματα, ότι δεν πρέπει να δαιμονοποιείται αυτή η συνεργασία, είναι πλέον ένα έδαφος κατακτημένο. Σαν να προσπαθείς να διαρρήξεις πόρτες ορθάνοιχτες.
Οι στιγμές που μίλησαν τα παιδιά του Schoolwave, ήταν οι μοναδικές που η σπίθα άναψε αυτομάτως, η δυνατότητα φάνηκε. Τα παιδιά από τις heavy metal μπάντες μελοποίησαν Μάνο Χατζιδάκι, με την καθοδήγηση και την στήριξη της Λυρικής στο πλαίσιο δωρεάς του ΙΣΝ και κάτι νέο με διάχυση όμως σε όλη την κοινωνία προέκυψε. Οπως είπε ο Παντελής «η φάση ήταν wow».Το Schoolwave πήγε στο ΚΠΙΣΝ και μια νέα δυναμική δόθηκε στο ιστορικό πλέον φεστιβάλ διότι - μεταξύ άλλων - «το γρασίδι γ@μεί»!
Η είδηση ότι το ΕΜΣΤ ανοίγει στις 24 Φεβρουαρίου για έναν μήνα δοκιμαστικά και στη συνέχεια κανονικά έφερε χειροκροτήματα στην αίθουσα. Το ίδιο και η είδηση ότι υπάρχουν ακόμα διαθέσιμα από το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος τα 5 εκατομμύρια για την ανασκαφή με τους Δεσμώτες πλάι στο ΚΠΙΣΝ. Χθες το ΚΑΣ πήρε την απόφαση για την μερική απομάκρυνσή των μοναδικών ευρημάτων του ομαδικού τάφου και την επανατοποθέτησή τους στη συνέχεια – έχουν υποστεί φθορά ως 50% λόγω της εγκατάλειψης εδώ και χρόνια. Πληροφορίες του iefimerida.gr αναφέρουν ότι ο Renzo Piano θα σχεδιάσει το μουσείο που θα γίνει στον χώρο της ανασκαφής για να υποδεχθεί τους Δεσμώτες όταν επιστρέψουν. Υπάρχει μάλιστα ήδη προμελέτη του Πιάνο.
Πολιτισμός σημαίνει «έλα»
Και ήταν αυτός, ο σιωπηλός, διακριτικός και μαζί καθηλωτικός σταρ της εκδήλωσης. Μίλησε λίγο, μίλησε από καρδιάς, με το ανθρώπινο μέτρο που τον διακρίνει για αυτό που συμαίνει πολιτισμός. Culture. Mε το C κεφαλαίο αφορά την ελίτ, είπε. Τον ίδιο, τον ενδιέφερε πάντα, από τότε που άρχισε να σχεδιάζει το Κέντρο Ζορζ Πομπιντού στο Παρίσι λίγο μετά το 1968, ο πολιτισμός που γράφεται με μικρό το πρώτο γράμμα. Που αφορά όλους. Πολιτισμός για τον Πιάνο είναι η κοινότητα, η συνύπαρξη, η συνεργασία, η ανταλλαγή ιδεών, η καλλιέργεια της περιέργειας. Είναι το «καλωσόρισες», το «έλα». Είναι η ομορφιά με την έννοια του αρχαιοελληνικού κάλλος που έχει μέσα του και την έννοια του καλού.
Στις μικρές ειδήσεις επίσης είναι ότι πέρασε στην κυριότητα του υπ. Πολιτισμού, ο κήπος μπροστά από το Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης και θα ενταχθεί στο σχέδιο αναμόρφωσης του μουσείου που θα φέρει επίσης την υπογραφή του Πιάνο. Οπως τόνισε η Λίνα Μενδώνη θα αναμορφωθεί ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο στην Σπάρτη. Πρόσθεσε, όπως είχε ανακοινώσει ο Πρωθυπουργός μετά την επίσκεψή του στο υπουργείο Πολιτισμού, ότι η Πινακοθήκη θα εγκαινιαστεί στις 25 Μαρτίου 2021.
Το παρών στην εκδήλωση έδωσε ο απερχόμενος Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος που κάθισε δίπλα στο μέλος του ΔΣ του ΙΣΝ Γιώργο Αγουρίδη και την Μαρέβα Γκραμπόφσκι Μητσοτάκη (δεξιά της ο πρώην αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ κύριος Στρατής) ο πρώην δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης που μίλησε για το Μουσείο Ολοκαυτώματος που θα αποκτήσει η Θεσσαλονίκη μετά από δωρεά του Ιδρύματος και με συνδρομή της ελληνικής και της γερμανικής πολιτείας (είναι ο πρώτος πρόεδρος του μουσείου), οι γενικοί γραμματείς του υπουργείου Πολιτισμού κ.α..