Το μυθιστόρημα «Το τελευταίο καλοκαίρι στη Ρώμη», ένα ξεχασμένο διαμάντι της ιταλικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα, έγινε εκδοτικό φαινόμενο μισό αιώνα μετά την κυκλοφορία του και μεταφράστηκε σε περισσότερες από 20 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Διαβάσαμε το βιβλίο και μιλήσαμε με τον συγγραφέα του.
Η Ρώμη όπως την έχουμε ονειρευτεί μέσα από τον κινηματογράφο του Φελίνι, ένας δυνατός έρωτας, ένα αξέχαστο φινάλε... Το μυθιστόρημα του Τζανφράνκο Καλίγκαριτς, με την ποιητική γραφή που σε ταξιδεύει στην Αιώνια Πόλη, αφηγείται την ιστορία ενός μποέμ νεαρού δημοσιογράφου που ερωτεύεται ένα ιδιαίτερο κορίτσι και ζουν μια ιστορία αγάπης, η οποία ισορροπεί ανάμεσα στο φως και στο σκοτάδι, με φόντο μια πόλη που μεθά από τα νιάτα, το αλκοόλ και τον έρωτα.
Είναι παράξενο γιατί αυτό το λογοτεχνικό διαμάντι που είναι γραμμένο κινηματογραφικά, περίμενε πενήντα ολόκληρα χρόνια για να γίνει διεθνώς γνωστό - ένα αληθινό εκδοτικό φαινόμενο με σχεδόν ταυτόχρονες μεταφράσεις σε περισσότερες από είκοσι γλώσσες σε όλο τον κόσμο. Η έμπειρη μεταφράστρια ιταλικής γλώσσας, η Δήμητρα Δότση, απέδωσε στα ελληνικά το κείμενο του Καλίγκαριτς, για τις εκδόσεις Ίκαρος, με μια απίστευτη ποιητική ευαισθησία, προσφέροντάς μας ένα αισθαντικό βιβλίο που σε κάνει να ερωτεύεσαι τη Ρώμη από τις πρώτες κιόλας σελίδες.
Ένας δυνατός έρωτας με φόντο την αιώνια ομορφιά της Ρώμης
Οι δύο ήρωες του μυθιστορήματος, ο Λέο Γκατζάρα και η Αριάννα, που μοιάζει σαν σταρ σε ταινία του Αντονιόνι, κινούνται οριακά στην κόψη του ξυραφιού, μεταξύ ανεμελιάς και τραγωδίας, παίζοντας ο ένας με τον άλλον μέχρι τελικής πτώσεως ένα ερωτικό παιχνίδι που συνεπαίρνει τον αναγνώστη. Οι περιγραφές της Ρώμης, το ξημέρωμα, όταν το ζευγάρι τριγυρνώντας από τρατορία σε τρατορία και από μπαρ σε μπαρ, κρύβοντας στο αλκοόλ τη συστολή ενός έρωτα που ακόμα δεν έχει εκδηλωθεί, είναι ένα ποίημα. Παρακολουθούμε τον Λέο και την Αριάννα να κινούνται με ένα μικρό αυτοκίνητο ανάμεσα στα αρχαία ρωμαϊκά μνημεία, μαγνητισμένοι από μια σχεδόν αρχέγονη έλξη που αντλεί την απόκοσμη δύναμή της τόσο από τις πηγές του έρωτα όσο και από εκείνες του θανάτου, και είναι σαν βλέπουμε ιταλική ταινία του '70. Ειδικά οι σκηνές που το ζευγάρι σταματά το χάραμα σε έναν φούρνο για να αγοράσει καυτά κρουασάν ή που μπαίνει κλεφτά σε ξένες παραθαλάσσιες βίλες για να κολυμπήσει και να απολαύσει τον ήλιο του ρωμαϊκού καλοκαιριού, είναι στιγμές κινηματογραφικού κάλλους που μένουν αξέχαστες. Ο ζορισμένος έρωτας δυο νεαρών ανθρώπων που ψάχνουν να βρουν τρόπο να είναι μαζί αλλά δυσκολεύονται, ρίχνει τη μελαγχολική σκιά του σε μια ζωή ελεύθερη που αψηφά τους κανόνες, το μέτρο, την αστική ευπρέπεια. Ο Λέο και η Αριάνα ζουν μια μποέμ ζωή γεμάτη αντιφάσεις, μεταξύ φτηνών δωματίων σε παρακμιακά ξενοδοχεία ή δανεικά διαμερίσματα, γεμάτα με στοίβες παλιών βιβλίων, και κοσμικών σαλονιών στα πιο ευκατάστατα διαμερίσματα των αριστοκρατών της Ρώμης. Παράλληλα, η μορφή και η ιστορία του τραγικού και ασυμβίβαστου μπον βιβάντ Γκρατσιάνο, στενού φίλου του Λεό, είναι επίσης σαν να έχει βγει από ταινία: ένα φιλμ σαν την Αιώνια Ομορφιά του Πάολο Σορρεντίνο.
Οι εκδόσεις Ίκαρος, μετά την επιτυχία του μυθιστορήματος «Το τελευταίο καλοκαίρι στη Ρώμη», έχουν εξασφαλίσει τα δικαιώματα για την κυκλοφορία στα ελληνικά ενός ακόμα βιβλίου του Τζανφράνκο Καλίγκαριτς με τίτλο «Ιδιωτική Άβυσσος». Το μυθιστόρημα που έχει αποσπάσει το βραβείο Bagutta 2011, θα μεταφραστεί επίσης από τη Δήμητρα Δότση, και πραγματεύεται την ερωτική ιστορία ενός κοσμοπολίτη που περνά τις χειμερινές του μέρες σε ένα καζίνο σε παραθαλάσσιο θέρετρο, με την ανάμνηση μιας βασανισμένης ιστορίας αγάπης. Και σ΄αυτό το βιβλίο η Ρώμη γίνεται το φόντο για έναν δυνατό έρωτα.
Ο συγγραφέας Gianfranco Calligarich μιλά στο iefimerida
Ο σπουδαίος Ιταλός συγγραφέας Τζανφράνκο Καλίγκαριτς μιλά μαζί μας για το βιβλίο που έκανε απρόσμενα, μισό αιώνα μετά την κυκλοφορία του, τεράστια επιτυχία σε όλο τον κόσμο, για τη βιομηχανία του ιταλικού κινηματογράφου στην οποίο είχε εργαστεί ως σεναριογράφος, για τη Ρώμη, αλλά και την Κέρκυρα στην οποία ζούσε η οικογένειά του στις αρχές του 20ού αιώνα πριν εκείνος γεννηθεί.
Το μυθιστόρημά σας κυκλοφόρησε φέτος στη χώρα μας και ήταν ο έρωτας του καλοκαιριού. Το ίδιο συνέβη και σε 20 ακόμα χώρες όπου μεταφράστηκε και έγινε εκδοτικό φαινόμενο. Πώς εξηγείτε αυτή την επιτυχία του πενήντα χρόνια μετά τη συγγραφή του;
Δεν έχω ιδέα. Όλα αυτά τα χρόνια, όλο και κάποιος τύχαινε να μου τηλεφωνήσει για να μου πει ότι είχε βρει το βιβλίο μου σε κάποιον πάγκο και ότι το είχε αγαπήσει.
Η πορεία του Λέο Γκατζάρα, η ενασχόλησή του με τη δημοσιογραφία και την τηλεόραση, θυμίζει τα δικά σας νεανικά χρόνια. Το μυθιστόρημα «Το τελευταίο καλοκαίρι στη Ρώμη» έχει τις ρίζες του στη δική σας ζωή, σε εκείνα τα πρώτα χρόνια που από το Μιλάνο μετακομίσατε στη Ρώμη;
Ναι, το «Τελευταίο καλοκαίρι στη Ρώμη» είναι βαθύτατα αυτοβιογραφικό, όπως σχεδόν όλα τα βιβλία που γράφω. Δεν βρίσκω τίποτα το γοητευτικό σε ό,τι είναι απλώς επινοημένο. Το πολύ-πολύ να αλλάξω λίγο τα ονόματα και να το επεξεργαστώ λίγο για να το νιώθω πιο δικό μου.
«Θέλω πάρα πολύ να επιστρέψω στην Ελλάδα. Προσπαθώ να φανταστώ πόσο περιπετειώδης πρέπει να ήταν η ζωή των Καλίγκαριτς στην Κέρκυρα στις αρχές του 1900, η ζωή του παππού μου, του πατέρα μου και των αδελφών μου προτού γεννηθώ εγώ στην Αφρική».
Η Ναταλία Γκίνζμπουργκ, αυτή η σπουδαία μορφή των ιταλικών γραμμάτων, υπήρξε ο καταλύτης για να εκδώσετε αυτό το βιβλίο. Αφηγηθείτε μας την ιστορία; Πώς γνωριστήκατε και τι ρόλο έπαιξε αυτή η γνωριμία στη ζωή σας;
Το «Τελευταίο Καλοκαίρι στη Ρώμη» οφείλει πολλά στη Ναταλία Γκίνζμπουργκ που έμενε στη γειτονιά μου. Ένας φίλος που τη γνώριζε προσωπικά, με συμβούλεψε να της το δώσω να το διαβάσει κι έτσι σκέφτηκα να το αφήσω στον θυρωρό της για να της το δώσει. Πράγμα που αυτός ο καλός άνθρωπος έκανε. Το αποτέλεσμα ήταν το επόμενο πρωί να χτυπήσει το τηλέφωνό μου και στην άλλη άκρη της γραμμής να ακούσω εκείνη. Είχε διαβάσει το βιβλίο μου μες τη νύχτα και με κάλεσε στο σπίτι της για να το κουβεντιάσουμε. Στη συνέχεια γίναμε φίλοι.
Ο τρόπος με τον οποίο μας ξεναγείτε στη Ρώμη του ‘70 έχει κάτι βαθιά κινηματογραφικό. Πώς επηρέασε ο κινηματογράφος τη συγγραφική ματιά και το αφηγηματικό ύφος σας;
Μου αρέσει ο κινηματογράφος και αγαπούσα πολύ τη δουλειά μου ως σεναριογράφος. Περνούσα καλά και επιπλέον μου απέφερε καλά χρήματα. Όμως, το να αφηγούμαι ιστορίες ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό και στο τέλος εγκατέλειψα τον κινηματογράφο με αποτέλεσμα να γίνω πιο φτωχός, αλλά και πιο ελεύθερος και πιο ευτυχισμένος.
Ζείτε στη Ρώμη ακόμα. Γιατί δεν επιστρέψατε στα πάτρια εδάφη σας, στο Μιλάνο;
Ευτυχώς, δεν γεννήθηκα στο Μιλάνο, αλλά στην Ασμάρα της Ερυθραίας. Στο Μιλάνο έζησα μέχρι τα είκοσί μου, τότε δηλαδή που έφυγα για να πάω στη Ρώμη και να γίνω δημοσιογράφος. Το μέρος όπου θα ήθελα να είχα γεννηθεί είναι η Κέρκυρα, εκεί δηλαδή όπου είχε γεννηθεί και έζησε όλη η οικογένειά μου μέχρι τις αρχές του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, προτού δηλαδή πάει στο Μιλάνο και μετά στην Αφρική, όπου γεννήθηκα εγώ. Η Ελλάδα όμως κυλούσε πλέον στο αίμα τους. Όταν η πολυπληθής οικογένεια των Καλίγκαριτς επέστρεψε πια μόνιμα στο Μιλάνο, κάθε Πάσχα περίμενε πώς και πώς ένα μεγάλο δέμα με ταραμά που ερχόταν ανελλιπώς κάθε χρόνο από την Αθήνα, και τους έκανε όλους να συγκινούνται και να χαίρονται αφάνταστα.
Θέλω πάρα πολύ να επιστρέψω στην Ελλάδα. Έχω γράψει γι’ αυτό στο πιο μεγάλο μου μυθιστόρημα, τη «Μελαγχολία των Κρούσιτς». Είχα έρθει στην Ελλάδα, στην Κέρκυρα, πριν από χρόνια για διακοπές. Έμεινα δύο εβδομάδες και προσπαθούσα να φανταστώ πόσο περιπετειώδης πρέπει να ήταν η ζωή των Καλίγκαριτς στην Κέρκυρα στις αρχές του 1900, η ζωή του παππού μου, του πατέρα μου και των αδελφών μου προτού γεννηθώ εγώ στην Αφρική. Αργά ή γρήγορα, όμως, θα πάω να τους βρω, αν μη τι άλλο γιατί αργά ή γρήγορα θα πεθάνω κι εγώ όπως κι εκείνοι.