Δεν θα μπορούσε να έχει καλύτερη συγκυρία το ντοκιμαντέρ της Νικόλ Αλεξαδροπούλου «In the image of human» που κάνει πρεμιέρα την Παρασκευή στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Κορυφαίοι ερευνητές και ιερωμένοι μιλούν για τη σχέση τεχνητής νοημοσύνης και θρησκείας.
Είναι παράξενη η αίσθηση. Βλέπω τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Ελπιδοφόρο να μιλάει στην κάμερα για την σχέση τεχνητής νοημοσύνης και θρησκείας. Δεν είναι αφοριστικός, επιθετικός, δογματικός. «Η αγάπη έχει κεντρική θέση στη σχέση ανθρώπου και Θεού. Το ίδιο κεντρική σχέση πρέπει να έχει και στη σχέση ανθρώπου επιστήμης» λέει στο ντοκιμαντέρ «Ιn the image of human» της Νικόλ Αλεξανδροπούλου.
«Η ορθόδοξη θεολογία δεν θα έχει καμία δυσκολία να αποδεχθεί την τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ), στο μέτρο που αυτή θα υπηρετεί τον άνθρωπο ώστε να προσέξει περισσότερο τον εαυτό του και τον συνάνθρωπό του», προσθέτει.
Την ίδια ώρα μητροπολίτες και αρχιερείς στην Ελλάδα μιλούν με σκοταδιστικό λεξιλόγιο για τους γάμους των ομόφυλων και το δικαίωμά τους στην τεκνοθεσία. Κάποιοι μιλάνε για τον ηλεκτρονικό έλεγχο των ζωών μας μέσω των νέων ταυτοτήτων. Αντιδρούν για αφίσες ντοκιμαντέρ. Ένα χάος σκέψης και φιλοσοφίας, κυρίως ως προς τον τρόπο της έκφρασης μεταξύ αυτού του κόσμου και της στάσης του Ελπιδοφόρου. Το αναφέρω στην Νικόλ Αλεξανδροπούλου, ζητώ την άποψή της.
«Μου έκανε εντύπωση ότι όταν τέλειωσαν οι συνεντεύξεις, δεν μπορούσα να κόψω το παραμικρό από όσα έλεγε ο Ελπιδοφόρος. Την ίδια ώρα διάβαζα και άκουγα αυτά που συμβαίνουν στους κύκλους της εκκλησίας με τους γάμους των ομοφύλων», μου λέει. Το ντοκιμαντέρ, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά την Παρασκευή 15 Μαρτίου στην αίθουσα Τζον Κασσαβέτης (Αποθήκη 1, Λιμάνι, στις 18.00). είναι ανάθεση του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, στο πλαίσιο ενός μεγάλου ερευνητικού προγράμματος που εκπονεί από το 2016, με επικεφαλής τον Ευθύμιο Νικολαΐδη, για τη σχέση τεχνητής νοημοσύνης και θρησκείας.
Τα ερωτήματα που μπαίνουν από τους συνεντευξιαζόμενους στο ντοκιμαντέρ είναι καίρια. Οι συναρπαστικές πιθανότητες, αλλά και οι αδιανόητοι κίνδυνοι. Αρμός του ντοκιμαντέρ, το θεμέλιο που ενώνει την αφήγηση και τις μαρτυρίες, είναι σίγουρα ο Μιχάλης Μπλέτσας, διευθυντής του Media Lab του ΜΙΤ στη Βοστώνη. Συνομιλεί με το ρομπότ στο γραφείο του, το Κεϊτζιμπό, που χορεύει στον ρυθμό της μουσικής, ξεκαθαρίζει παρανοήσεις. «Ίσως η τεχνητή νοημοσύνη να έχει σκοπό να καταστρέψει τον εαυτό της εξηγώντας όλα αυτά τα μυστήρια. Έχει ίσως έναν θρησκευτικό χαρακτήρα σχετικά, προσπαθεί να δημιουργήσει ένα χάρτη στο άγνωστο που είναι ουσιαστικά το πώς λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος» λέει σχετικά νωρίς στο ντοκιμαντέρ.
«Η λογική πρέπει να υπερισχύει της πίστης» τονίζει. Στο ντοκιμαντέρ, ο Μιχάλης Μπλέτσας, ο Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος, είναι κινηματογραφημένοι μέσα στο απόλυτο φως, διαφανείς. Διαυγείς. Από την άλλη, ο Δρ Razvan Ionescu, Αντιπρύτανης του Centre d'études et de recherches Dumitru Staniloae και ιερωμένος στο Ορθόδοξο παρεκκλήσι του Αγίου Σουλπικίου στο Παρίσι, μιλά μέσα από σκοτεινά γραφεία και χώρους λατρείας. Ο λόγος του πιο δεσποτικός. «Η νοημοσύνη μάς διαχωρίζει από τα ζώα. Θεολογικά δεν είναι μόνο θέμα νοημοσύνης: όταν μιλώ για την εικόνα του θεού αυτό ξεπερνά τη νοημοσύνη, είναι η ικανότητα εμβάθυνσης, κατανόησης των πραγμάτων και να νιώσει κανείς τη χάρη του Θεού αν σχετιστεί με το απόλυτο».
Η «συνείδηση» είναι η λέξη κλειδί στο ντοκιμαντέρ, στο οποίο μιλούν επίσης η Δρ. Χριστίνα Δάλλα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Φαρμακολογίας στο Εργ. Φαρμακολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρο της Μεσογειακής Εταιρείας για τις Νευροεπιστήμες, καθώς και με η Δρ. Γεωργία Κούτρικα, Διευθύντρια Έρευνας στο ερευνητικό κέντρο Αθηνά. Κεντρικό ζητούμενο είναι αν μπορούμε να βελτιώσουμε την συνείδηση; Να γίνει πιο γρήγορη, πιο αποτελεσματική; Ένας από τους στόχους της τεχνητής νοημοσύνης είναι να σε βοηθήσει να σκεφτείς.
Η τεχνητή νοημοσύνη, όπως επισημαίνεται στο ντοκιμαντέρ είναι ένας κλάδος επιστήμης υπολογιστών που ασχολείται με το να φτιάξεις ευφυή συστήματα, δηλαδή συστήματα που επιδεικνύουν χαρακτηριστικά ανθρώπινης συμπεριφοράς, πως μαθαίνουμε, πως αναγνωρίζουμε εικόνες, πως κινούμαστε. «Μέχρι σήμερα παραμένει αναπάντητο το ερώτημα πώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να επεξεργαστεί συμβολικές και αφηρημένες έννοιες» σημειώνει ο Μιχάλης Μπλέτσας.
Πώς ταΐζουμε τους αλγορίθμους; Πόσο επικίνδυνο είναι να περάσει η κυρίαρχη πόλωση της εποχής σε αυτούς; Πώς περιγράφεις άραγε σε ένα αλγόριθμο τι είναι δικαιοσύνη, δίκαιο και αμερόληπτο; Κρίσιμα ερωτήματα που προσεγγίζονται στο ντοκιμαντέρ, αφού όπως επισημαίνει η Νικόλ Αλεξανδροπούλου «το κλειδί είναι ότι και στην τεχνητή νοημοσύνη περνά το αξιακό σύστημα που έχουμε. Σε μια κοινωνία όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατούνται διαρκώς, πώς θα αποφύγουμε να περάσει αυτό στους αλγορίθμους; Να το μεγάλο ερώτημα» λέει η σκηνοθέτης.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει η τοποθέτηση του Δρ. Alexei Nesteruk, Leading Researcher Scientist, St. Petersburg SMT University, που ήρθε στην Αθήνα για να μιλήσει για το ντοκιμαντέρ. «Την ημέρα που είχαμε κανονίσει να φύγουμε για την Αγία Πετρούπολη για τη συνέντευξη, ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία και επέστρεψε στο αέρα το αεροσκάφος της Αegean. Καταφέραμε όμως να έρθει στην Αθήνα» λέει η Νικόλ Αλεξανδροπούλου.
Αξίζει να δει κανείς το ντοκιμαντέρ για να πλοηγηθεί στον κόσμο της τεχνητής νοημοσύνης και της σχέσης της με την ορθόδοξη πίστη. «Πρέπει να ευχαριστήσω το Φεστιβάλ που είναι τόσο ανοιχτό και δέχεται πραγματικά διαφορετικά, από όλο το φάσμα ντοκιμαντέρ από την Ελλάδα και το εξωτερικό», υπογραμμίζει η Νικόλ Αλεξανδροπούλου.
Πληροφορίες:
26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
Παρασκευή 15/3/2024 στις 18:00
Αίθουσα Τζον Κασσαβέτης, Αποθήκη 1, Λιμάνι
Η ταινία θα είναι διαθέσιμη στη διαδικτυακή πλατφόρμα του Φεστιβάλ από τις 16/03 στις 10:00 π.μ. και έως το τέλος του Φεστιβάλ ή την εξάντληση των 500 θεάσεων.