Η εποχή των συνιστωσών και της συλλογικής ηγεσίας έχει περάσει ανεπιστρεπτί για τον ΣΥΡΙΖΑ. Άλλωστε, οι περισσότεροι στην αξιωματική αντιπολίτευση θεωρούν ότι η «βίαια ωρίμανση» του κόμματος, που επικαλείτο παλιότερα ο Γιάννης Δραγασάκης, ήρθε μέσα από την κυβερνητική θητεία της περιόδου 2015-2019.
Εντούτοις, στην Κουμουνδούρου ευδοκιμούν ακόμα οι τάσεις, τα ρεύματα ιδεών και οι ομαδοποιήσεις, μια συνθήκη που προβλέπεται και από το καταστατικό του κόμματος.
Τον περασμένο Ιούνιο, ο Αλέξης Τσίπρας, σε συνέντευξή του στην Όλγα Τρέμη έκανε την πρόβλεψη ότι «σ’ ένα με δυο χρόνια από σήμερα θα έχει ανασυγκροτηθεί πλήρως η εσωκομματική γεωγραφία του νέου ΣΥΡΙΖΑ. […] Αυτοί που σήμερα μοιάζουν να είναι στα αριστερά μπορεί αύριο να είναι στα δεξιά και αυτοί που είναι στα δεξιά, αύριο να είναι στα αριστερά». Πιθανώς, λίγοι ήταν εκείνοι που πίστευαν ότι αυτό που περιέγραφε τότε ο Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ θα γινόταν τόσο γρήγορα.
Παρά το γεγονός ότι το Συνέδριο έχει παραπεμφθεί στις καλένδες λόγω κορωνοϊού, η σύγκληση των Νομαρχιακών Επιτροπών, η οποία θα γίνει τους επόμενους μήνες, έχει επιταχύνει τις διαδικασίες. Η αναδιάταξη γίνεται με γοργούς ρυθμούς, ταχύτητα στην οποία συμβάλλει και η πύκνωση των εξελίξεων του τελευταίου διαστήματος. Κύρια χαρακτηριστικά του η συγκρότηση ενιαίας πλατφόρμας από την εσωκομματική αντιπολίτευση, η διάσπαση των Προεδρικών αλλά και η οριζόντια, διατασική ώσμωση σε μια σειρά από ζητήματα, με κυριότερο αυτό των εθνικών θεμάτων.
Την τελευταία εβδομάδα δύο κείμενα ήρθαν να ταράξουν τα νερά στο εσωκομματικό της Κουμουνδούρου. Πρώτα το κείμενο της ΡΕΝΕ των Κοτσακά, Ρήγα, Σκορίνη (διάσπαση της προεδρικής Κίνησης Μελών) και ακολούθως αυτό της «Ομπρέλας» (ενιαία εσωκομματική αντιπολίτευση).
Πώς διαμορφώνεται το ψηφιδωτό των τάσεων
Από τη μία πλευρά, είναι οι «Προεδρικοί» με την Κίνηση Μελών και τη ΡΕΝΕ. Βασικά στελέχη της πρώτης είναι οι Νίκος Παππάς, Χρήστος Σπίρτζης, Κώστας Ζαχαριάδης και Γιάννης Μπαλάφας. Η Κίνηση Μελών -στην οποία συμμετέχει η πλειοψηφία των «Προεδρικών»- στηρίζει τον Αλέξη Τσίπρα και παράλληλα τάσσεται αναφανδόν υπέρ της διεύρυνσης αλλά και του ανοίγματος στην Κεντροαριστερά. Ενδεικτική των απόψεων της Κίνησης Μελών είναι η πρόσφατη παρέμβαση του Κ. Ζαχαριάδη στην οποία υποστήριξε ότι ο Γιώργος Παπανδρέου είπε το αυτονόητο αναφορικά με την ανάγκη προοδευτικής διακυβέρνησης. Σημειώνεται, ότι αν και διατηρεί στενές σχέσεις με βασικά στελέχη της Κίνησης Μελών, ο Παύλος Πολάκης δεν συμμετέχει στις διεργασίες της τάσης.
Η δημοσιοποίηση του κειμένου της ΡΕΝΕ πιστοποίησε αυτό που ψιθυριζόταν το τελευταίο διάστημα στους διαδρόμους της Κουμουνδούρου αναφορικά με την ύπαρξη «σχίσματος» στους Προεδρικούς. Κοτσακάς, Ρήγας, Σκορίνης, Σακελλάρης αποχώρησαν από την Κίνηση Μελών, καταθέτοντας το δικό τους κείμενο συμβολής στον εσωκομματικό διάλογο. Βασικά στοιχεία της νέας κίνησης αποτελούν: η στήριξη στον Αλέξη Τσίπρα, η θέση περί της ανάγκης αλλαγής του οργανωτικού μοντέλου του κόμματος, το αίτημα να πέσει το πολιτικό βάρος στο κόμμα και όχι στην Κοινοβουλευτική Ομάδα και η αποστασιοποίηση από γεγονότα και πρόσωπα που έπληξαν, όπως λένε, το «ηθικό πλεονέκτημα» της Αριστεράς. Επιπλέον, τάσσονται υπέρ της διεύρυνσης, με παράλληλη διατήρηση των αριστερών χαρακτηριστικών του ΣΥΡΙΖΑ.
Το ακριβές μέγεθος των δύο τάσεων των Προεδρικών θα φανεί το επόμενο διάστημα καθώς τόσο η ΡΕΝΕ όσο και η Κίνηση Μελών θα έχουν Πανελλαδικές Διασκέψεις. Η διάσπαση των Προεδρικών, πάντως, ενδεχομένως να δυσχεράνει τις κινήσεις του Αλέξη Τσίπρα σε ό,τι αφορά πιθανές πολιτικές πρωτοβουλίες τόσο εντός, όσο και εκτός κόμματος. Παράλληλα, αποτελεί πλήγμα για το εσωκομματικό προφίλ των Νίκου Παππά και Χρήστου Σπίρτζη.
Η «Ομπρέλα»
Το κείμενο της «Ομπρέλας» που κατατέθηκε στο Πολιτικό Συμβούλιο της Παρασκευής αποτέλεσε την πρώτη εμφάνιση της ενιαίας εσωκομματικής αντιπολίτευσης. Οι 53+ (Τσακαλώτος, Λάμπρου, Χρ. Παπαδόπουλος κ.ά) βρίσκονται, πλέον, σε απευθείας συνεννόηση με τα παραδοσιακά στελέχη του κόμματους (Βούτσης, Φίλης, Σκουρλέτης) αλλά και με τους Βίτσα, Καλαμαρά που εδώ και καιρό αποστασιοποιήθηκαν από τους Προεδρικούς. Η έκπληξη, όμως, έγκειται στις υπογραφές των Δημήτρη Παπαδημούλη και Κώστα Πουλάκη, παραδοσιακών στελεχών των Ανανεωτικών που ουδέποτε διατηρούσαν διαύλους επικοινωνίας με το πιο «κινηματικό» κομμάτι του κόμματος.
Κύρια χαρακτηριστικά του κειμένου είναι η επιμονή όσων υπογράφουν στην ανάγκη της δημοκρατικής λειτουργίας του ΣΥΡΙΖΑ και της διατήρησης των αριστερών ταυτοτικών στοιχείων του κόμματος, ενώ θέτουν και ζητήματα πολιτικού ύφους στην άσκηση της πολιτικής και στον τρόπο που διεξάγεται ο εσωκομματικός διάλογος. Παράλληλα, σημειώνουν την ανάγκη για μαχητική, αλλά ταυτόχρονα προγραμματική, όπως λένε, αντιπολίτευση.
Σκοπός του κειμένου, όπως λένε οι υπογράφοντες είναι να αποτελέσει συμβολή στη συζήτηση που θα διεξαχθεί ενόψει της σύγκλησης των Νομαρχιακών Επιτροπών. Αξίζει να σημειωθεί ότι το κείμενο είναι γραμμένο με προσεκτικό τρόπο, έτσι ώστε οι θέσεις που εκφράζονται να διεκδικήσουν γίνουν πλειοψηφικές εντός του κόμματος.
Η «Γέφυρα» των εκσυγχρονιστών
Διακριτή τάση παραμένουν οι «εκσυγχρονιστές» του κόμματος: Μπίστης, Βαλντέν, Λιάκος, κ.ά. συγκροτούν την ομάδα «Γέφυρα», η οποία αποτελείται κυρίως από στελέχη που ανήκαν στο «σημιτικό ΠΑΣΟΚ». Διατηρούν διαύλους επικοινωνίας κυρίως με την Κίνηση Μελών, με την οποία συμφωνούν στα ζητήματα διεύρυνσης και ανοίγματος στην Κεντροαριστερά. Εντούτοις, στα θέματα εξωτερικής πολιτικής οι απόψεις τους συγκλίνουν με αυτές της «Ομπρέλας». Χαρακτηριστική η θετική τους στάση στο ζήτημα της συμφωνίας οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο αλλά και οι κοινές αντιλήψεις γύρω από τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό. Στενές σχέσεις με τη «Γέφυρα» διατηρεί η ΔΗΜΑΡ, του Θανάση Θεοχαρόπουλου.
Το «Γραφείο Τσίπρα» ως πόλος εντός Κουμουνδούρου
Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει και στους «ανθρώπους του Προέδρου», καθώς τα στελέχη αυτά αποτελούν αυτοτελή πόλο εντός της Κουμουνδούρου. Ο Αλέξης Τσίπρας, λειτουργώντας στα πρότυπα της περιόδου διακυβέρνησης, έχει στελεχώσει το γραφείο του με ανθρώπους απόλυτης εμπιστοσύνης, προκειμένου να διευκολύνεται η καθημερινή λειτουργία.
Ο διευθυντής του πολιτικού του γραφείου και πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, Μιχάλης Καλογήρου, ο διπλωματικός σύμβουλος Βαγγέλης Καλπαδάκης και ο υπεύθυνος του Γραφείου Τύπου του Αλέξη Τσίπρα, Νίκος Ανδριόπουλος συγκροτούν την ομάδα που «τρέχει» την καθημερινότητα και βρίσκεται πολύ κοντά στον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ.
Δημήτρης Τζανακόπουλος και Νάσος Ηλιόπουλος, εκ του θεσμικού τους ρόλου, φροντίζουν πλέον να τηρούν αποστάσεις από την εσωκομματική «κουζίνα», χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν διατηρούν τις προσωπικές τους απόψεις για τα ζητήματα που παραμένουν ανοικτά.
Χαρίτσης και Αχτσιόγλου εκτός εσωκομματικών
Τέλος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι περιπτώσεις των Αλέξη Χαρίτση και Εφης Αχτσιόγλου, οι οποίοι αν και αρχικώς συμμετείχαν στους 53+ παραμένουν το τελευταίο διάστημα εκτός των εσωκομματικών διαδικασιών, παρά το γεγονός ότι οι «κομματικές τους μετοχές» βρίσκονται διαρκώς σε ανοδική τάση.