Από όλα τα θέματα που μπήκαν στο τραπέζι και από τις συμφωνίες που υπεγράφησαν ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία κατά την επίσκεψη του Ερντογάν στην Αθήνα, δύο είναι τα πιο σημαντικά: το μεταναστευτικό και η βίζα για τους Τούρκους πολίτες σε 10 ελληνικά νησιά.
Τα δύο αυτά θέματα είναι σημαντικά όχι μόνο γιατί είναι υψηλής προτεραιότητας και για τις δύο χώρες, αλλά και γιατί συνδέονται άμεσα με την Ευρώπη. Γι' αυτόν τον λόγο η συνεννόηση Ελλάδας - Τουρκίας επί των συγκεκριμένων αποδεικνύει ότι η διμερής συνεργασία μπορεί υπό προϋποθέσεις να υπερβεί τη στρατηγική σχέση της Άγκυρας με την ΕΕ.
Ας τα δούμε με τη σειρά: Το μεταναστευτικό υπήρξε αντικείμενο εργαλειοποίησης από την Τουρκία στη φάση της κρίσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Η σθεναρή αντίδραση της Ελλάδας στον Έβρο και η αυστηρή φύλαξη των συνόρων έριξαν την Άγκυρα μέσα στην παγίδα που είχε στήσει. Δίνοντας «σήμα» ότι εργαλειοποιεί τους μετανάστες στέλνοντάς τους στην Ελλάδα, προσείλκυσε ακόμη περισσότερους στην Τουρκία, οι οποίοι όμως βρέθηκαν τελικά εγκλωβισμένοι εκεί, δίχως διέξοδο στην Ευρώπη. Μετά τις εκλογές σε Τουρκία και Ελλάδα η κατάσταση άλλαξε. Η συνεννόηση των δύο υπουργών (Καιρίδη - Γερλίκαγια) για την καταπολέμηση των μεταναστευτικών ροών οδήγησε σε απτά αποτελέσματα, παρότι τίποτα δεν έχει αλλάξει σε σχέση με την εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ - Τουρκίας του 2016.
Οι ροές μειώθηκαν το τελευταίο τρίμηνο κατά 60% και σε αυτή την περίοδο το μόνο που έχει αλλάξει σε σχέση με το παρελθόν είναι η συνεργασία της Τουρκίας με την Ελλάδα, μιας και η φύλαξη των συνόρων γινόταν και πριν, όπως και τώρα.
Ας έλθουμε όμως στο δεύτερο θέμα, το οποίο συνδέεται με το πρώτο και αφορά στη βίζα. Η Τουρκία διεκδικεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση την απελευθέρωση των θεωρήσεων στα τουρκικά διαβατήρια. Η Ελλάδα στηρίζει αυτό το αίτημα, το οποίο όμως βρίσκει αντίθετη την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη και κατ’ επέκταση τις κυβερνήσεις, οι οποίες το τελευταίο που επιθυμούν εν όψει ευρωεκλογών είναι ένα κύμα Τούρκων που θα διεκδικούν καθεστώς πρόσφυγα σε ευρωπαϊκές χώρες, λόγω καταπάτησης των δημοκρατικών τους δικαιωμάτων στην Τουρκία.
Σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, οι κοινωνίες στα νησιά του Αιγαίου επιθυμούν να διευκολυνθεί η είσοδος Τούρκων πολιτών που έρχονται κυρίως το καλοκαίρι για τουρισμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι το αίτημα για τη χορήγηση βίζας επί τόπου στα νησιά αυτά υποστηρίχθηκε μετ’ επιτάσεως από τις τοπικές κοινωνίες και τους αυτοδιοικητικούς άρχοντες. Η Ελλάδα πήρε το «ΟΚ» από την Κομισιόν και προχώρησε σε αυτή τη συμφωνία, η οποία είναι προφανώς πολιτικά πολύτιμη για τον Ερντογάν, ως ένα θετικό «προηγούμενο» που μπορεί να χρησιμοποιήσει στη δύσκολη διαπραγμάτευσή του με την Ευρώπη.
Μεταναστευτικό και βίζα, αν και ανήκουν τυπικά στα θέματα «χαμηλής» πολιτικής, αναδεικνύονται στα βασικά «κλειδιά» της ελληνοτουρκικής προσέγγισης. Το πιο ενδιαφέρον δε είναι ότι και τα δύο αυτά θέματα προκαλούν αμηχανία στους επικριτές του ελληνοτουρκικού διαλόγου. Το μεν μεταναστευτικό διότι η συνεννόηση Ελλάδας - Τουρκίας το βελτιώνει εντυπωσιακά, η δε βίζα διότι η χορήγησή της βρίσκει σύμφωνες τις τοπικές κοινωνίες που βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής από την Τουρκία και έχουν βιώσει όσο κανείς άλλος τις αρνητικές συνέπειες της κρίσης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Με άλλα λόγια, μεταναστευτικό και βίζα αποδεικνύονται τα δύο «καζάν-καζάν» (win-win) θέματα της ελληνοτουρκικής προσέγγισης.