Την 1η Ιουλίου ενεργοποιούνται οι διατάξεις του νόμου 5053, που προβλέπουν την κατ’ εξαίρεση απασχόληση την 6η ημέρα της εβδομάδας, και τα σενάρια για το ποιες επιχειρήσεις αφορά και ποιες όχι δίνουν και παίρνουν.
Εν αναμονή της εφαρμοστικής Απόφασης, ο εργατολόγος Γιάννης Καρούζος φωτίζει στο iefimerida τα επίμαχα άρθρα, διαλύει μύθους, ορίζει το πλαίσιο εντός του οποίου θα πρέπει να κινηθούν οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις, που εμπίπτουν στον νόμο 5053, από τον οποίο εξαιρούνται ρητώς ξενοδοχεία και επισιτισμός.
Αναδεικνύει, δε, τις «γκρίζες ζώνες» του ισχύοντος πλαισίου, που επιτρέπουν καταχρηστικές πρακτικές, όπως η επίκληση έκτακτων αναγκών που «επιβάλλουν» απασχόληση και για 6η ημέρα -προφανώς παράνομη- η οποία βάσει δικαστικών αποφάσεων έχει προσαύξηση μόλις 30%.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι η απασχόληση την 6η ημέρα, όπου αυτή μπορεί να επιτραπεί βάσει του 5053, θα πρέπει να περιορίζεται στις 8 ώρες, δηλαδή απαγορεύεται υπερεργασία ή υπερωρίες, ενώ η προσαύξηση του ημερομισθίου ορίζεται στο 40%. Το «κλειδί» για την εφαρμογή των νέων διατάξεων χωρίς... παρατράγουδα είναι η Ψηφιακή Κάρτα και το «ΕΡΓΑΝΗ 2», που αναλαμβάνουν το ρόλο του επόπτη.
Ποιες επιχειρήσεις αφορά ο Ν.5053/2023;
Ο Νόμος 5053/202023 στα άρθρα 25 και 26 είναι σαφής για το ποιες επιχειρήσεις περιλαμβάνει:
- Επιχειρήσεις συνεχούς λειτουργίας με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών στις οποίες οι εργαζόμενοι ασχολούνται με πενθήμερη εβδομαδιαία εργασία.
- Επιχειρήσεις που δεν είναι από τη φύση τους συνεχούς λειτουργίας αλλά είναι δυνατόν να λειτουργούν επί 24 ώρες από Δευτέρα έως Σάββατο με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών και στις οποίες οι εργαζόμενοι απασχολούνται σε πενθήμερη εβδομαδιαία εργασία. Επιτρέπεται η 6η ημέρα απασχόλησης αν υπάρχει απρόβλεπτα ιδιαίτερα αυξημένος φόρτος εργασίας.
- Το καθεστώς εξαήμερης απασχόλησης ΔΕΝ αφορά εργαζόμενους σε Δημόσιο, ΔΕΚΟ και τράπεζες. Αφορά, κυρίως, επιχειρήσεις βαριάς ιδιωτικής βιομηχανίας όπως επιχειρήσεις ζυθοποιίας, εμφιαλώσεως νερού κ.λπ. που αδυνατούν να βρουν εξειδικευμένο προσωπικό.
Θα πρέπει να υπογραφούν νέες συμβάσεις; Πρόκειται για υποχρεωτική απασχόληση;
Αυτό που πρέπει να συμβεί είναι η απασχόληση κατά την έκτη ημέρα να καταχωριστεί στο σύστημα “ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ’’, πριν από την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο. Ο Νόμος αναφέρει ότι οι εργοδότες των προαναφερθεισών επιχειρήσεων, έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν από τους εργαζόμενους να εργαστούν και την έκτη ημέρα, παρέχοντας την προβλεπόμενη προσαύξηση. Δεν υπάρχει συγκεκριμένη αναφορά για υποχρεωτικότητα της εξαήμερης απασχόλησης ή για το δικαίωμα του εργαζόμενου να αρνηθεί.
Η ειδική ρύθμιση του Ν. 5053/2023 θα εφαρμοσθεί από 1/7/2024.
Ισχύει σήμερα το εξαήμερο και υπό ποιες προϋποθέσεις;
Βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας σήμερα, η εργασία μπορεί να κατανεμηθεί είτε σε πέντε ημέρες την εβδομάδα, είτε σε έξι. Ειδικότερα, στο σύστημα της εξαήμερης απασχόλησης, το συμβατικό ωράριο ανέρχεται σε 6 ώρες και 40 λεπτά ημερησίως και 40 ώρες εβδομαδιαίως, ενώ το νόμιμο ωράριο σε 8 ώρες ημερησίως και 48 εβδομαδιαίως. Νόμιμο ωράριο είναι εκείνο που καθορίζεται από νόμο ή κανονιστική διάταξη και συμβατικό εκείνο που καθορίζεται από συλλογική σύμβαση, κανονισμό εργασίας κ.λπ. Η εβδομαδιαία εργασία των 40 ωρών, για παράδειγμα καθορίστηκε από την ΕΓΣΣΕ της 14/02/1984.
Υπάρχει κίνδυνος καθιέρωσης της 48ωρης εργασίας σε οριζόντιο επίπεδο, ενώ την ίδια στιγμή σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες δοκιμάζεται η τετραήμερη απασχόληση;
Ο Νόμος 5053/2023 στα άρθρα 25 και 26 αναφέρει ρητά ότι πρόκειται για κατ’ εξαίρεση απασχόληση κατά την έκτη ημέρα καθώς και σε περιπτώσεις που παρουσιάζεται απρόβλεπτα ιδιαίτερα αυξημένος φόρτος εργασίας.
Προκειμένου να γίνει γενική και οριζόντια αλλαγή στα χρονικά όρια εργασίας απαιτείται νομοθετική ρύθμιση που θα έχει ως αντικείμενό της αυτήν ακριβώς την αλλαγή και θα αφορά γενικά όλους τους εργαζόμενους και όχι μόνο συγκεκριμένες επιχειρήσεις.
Στην Ελλάδα το καθεστώς της τετραήμερης απασχόλησης μπορεί να εφαρμοστεί κατόπιν διευθέτησης.
Τι προβλέπεται με βάση τη νέα Οδηγία για τους εργαζόμενους σε πλατφόρμες και πώς ενεργοποιούνται οι ασφαλιστικές δικλείδες για αυτούς;
Η Οδηγία υπερψηφίστηκε από το Ευρωκοινοβούλιο με 554 ψήφους υπέρ, 56 κατά και 24 αποχές.
Αποσκοπεί στη διασφάλιση του καθεστώτος απασχόλησης των εργαζομένων σε πλατφόρμες και στην αντιμετώπιση της ψευδούς αυτοαπασχόλησης, ενώ ρυθμίζει, για πρώτη φορά στην ΕΕ, τη χρήση αλγορίθμων στον χώρο εργασίας.
Ειδικότερα, σκοπός της οδηγίας είναι να εξασφαλίσει στα άτομα που εργάζονται μέσω ψηφιακών πλατφορμών εργασίας ότι τους παρέχεται το νομικό καθεστώς απασχόλησης που αντιστοιχεί στην αντίστοιχη στην πραγματική απασχόλησή τους.
Όσοι χαρακτηρίζονται ως εργαζόμενοι, δικαιούνται κατώτατο μισθό (όπου υπάρχει), συλλογικές διαπραγματεύσεις, προστασία του χρόνου εργασίας και της υγείας, ενώ έχουν το δικαίωμα σε άδεια μετ’ αποδοχών ή τη βελτιωμένη πρόσβαση σε προστασία από εργατικά ατυχήματα, παροχές ανεργίας και ασθενείας, καθώς και ανταποδοτικές συντάξεις γήρατος.
Εισάγει ένα τεκμήριο σχέσης εργασίας που ενεργοποιείται όταν υπάρχουν πραγματικά περιστατικά που υποδηλώνουν έλεγχο και κατεύθυνση, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο και τις συλλογικές συμβάσεις, λαμβάνοντας υπόψη και τη νομολογία της ΕΕ.
Η οδηγία υποχρεώνει τις χώρες της ΕΕ να θεσπίσουν ανατρέψιμο νομικό τεκμήριο απασχόλησης σε εθνικό επίπεδο. Εναπόκειται στην πλατφόρμα να αποδείξει ότι δεν υπάρχει σχέση εργασίας, εκείνη φέρει δηλαδή το βάρος της απόδειξης.
Η οδηγία ρυθμίζει επίσης, για πρώτη φορά στην ΕΕ, τη χρήση αλγορίθμων στον χώρο εργασίας. Άτομα που εργάζονται σε πλατφόρμα δεν θα γίνεται να απολυθούν βάσει απόφασης που λαμβάνεται από αλγόριθμο ή αυτοματοποιημένο σύστημα λήψης αποφάσεων: οι πλατφόρμες πρέπει να διασφαλίζουν την ανθρώπινη εποπτεία των σημαντικών αποφάσεων που επηρεάζουν άμεσα τους εργαζομένους.
Η οδηγία θεσπίζει κανόνες που προστατεύουν καλύτερα τα δεδομένα των εργαζομένων σε πλατφόρμες. Οι ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας θα απαγορεύεται να επεξεργάζονται ορισμένα είδη δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, όπως αυτά που αφορούν τη συναισθηματική ή ψυχολογική κατάσταση και τις προσωπικές πεποιθήσεις κάποιου.