Η προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης για απεμπλοκή από τα μνημόνια και τη σκληρή εποπτεία της Τρόικα, βρίσκει έντονα αντίθετους τους δανειστές που θεωρούν ότι η ελληνική οικονομία είναι αδύναμη ακόμα για να βγει μόνη της στις αγορές.
Από την μεριά της η Κριστίν Λαγκάρντ έριξε στο τραπέζι έναν νέο όρο -αλλά απόλυτα συμβατό με τη λειτουργία του ΔΝΤ-, έτσι ώστε να εκτρέψει την κουβέντα περί εξόδου στο δικό της... κανάλι. Έκανε λόγο για « προληπτική χρηματοδοτική στήριξη». Οι λέξεις από μόνες, ειδικά για κάποιον που δεν είναι γνώστης των οικονομικών, μπορεί να μην λένε τίποτα, ωστόσο η πραγματικότητα είναι διαφορετική και αρκετά ουσιώδης.
Τι είναι η προληπτική χρηματοδοτική στήριξη
Πίσω από τον συγκεκριμένο ορισμό βρίσκεται μια μορφή «προστατευτικής ομπρέλας» για τους πιστωτές της Ελλάδας και θα δίδεται από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM). Αυτή η... ομπρέλα θα εξασφαλίζει τον δανεισμό της χώρας, όταν τα επιτόκια δανεισμού της από τις αγορές θα καθίστανται ασύμφορα.
Σε αυτή την περίπτωση το ΔΝΤ παύει να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο (στην πραγματικότητα θα έχει συμπληρωματικό λόγο), καθώς πλέον η Ελλάδα θα συνδιαλέγεται με την ΕΕ.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα και με αντίστοιχες πρακτικές σε άλλες χώρες (που θα τύχουν, μάλλον, αυστηρότερης εφαρμογής στην περίπτωση της Ελλάδας), στο πλαίσιο του μηχανισμού «χρηματοδοτικής στήριξης» η χώρα μας θα αναλάβει σκληρότατες δεσμεύσεις μέσω συγκεκριμένου και μετρήσιμου σχεδίου, το οποίο θα κοινοποιηθεί επισήμως σε ΕΕ και ΕΚΤ μέσω μιας λεγόμενης «επιστολής προθέσεων» ("letter of intent"), όπως γράφει η Καθημερινή της Κυριακής (12/10).
Επί της ουσίας η έννοια του μνημονίου, έτσι όπως το γνωρίσαμε, δεν θα υφίσταται και θα αντικατασταθεί από μια «επιστολή προθέσεων», ενώ η κλασική Τρόικα θα πάρει τη μορφή ευρωπαϊκής εποπτείας από την ΕΕ και την ΕΚΤ και σε τρίτο ρόλο από το ΔΝΤ.
Το βάρος στην Κομισιόν
Το καθεστώς προληπτικής στήριξης το οποίο συνέστησε η Κριστίν Λαγκάρντ για την Ελλάδα την επόμενη ημέρα, δίνει τη δυνατότητα να ενταχθεί η Ελλάδα σε ένα διαφορετικό καθεστώς επιτήρησης, που ονομάζεται ενισχυμένη εποπτεία. Το σύστημα αυτό επιτρέπει μια πιο διακριτική συμμετοχή του ΔΝΤ και αναθέτει το κύριο βάρος των ελέγχων και των συστάσεων στην Κομισιόν.
Η εμπειρία των μνημονίων και της Τρόικας στις χώρες που είχαν πρόβλημα (Ελλάδα, Πορτογαλία και Ιρλανδία) δείχνει το δρόμο. Είναι αυτός που επιτρέπει στην Ευρζώνη να στηρίζει οικονομικά μια χώρα όταν εκείνη το χρειάζεται, αλλά, συνακόλουθα, και να την εποπτεύει.
Πρόκειται για έναν μηχανισμό που αφορά τις χώρες που δέχονται χρηματοδότηση, ο οποίος είναι διαφορετικός, πιο αυστηρός από την οικονομική εποπτεία που ασκεί η Κομισιόν σε όλες τις χώρες με βάση το σύμφωνο σταθερότητας.
Όπως και με τις δανειακές συμβάσεις (τα μνημόνια) στην ενισχυμένη εποπτεία προβλέπονται διαδικασίες για να ορίζονται στόχοι, τόσο στην οικονομική πολιτική όσο και στα δημόσια οικονομικά,καθορίζονται προϋποθέσεις και υπάρχουν διαδικασίες ελέγχου και εκθέσεων προόδου, οι οποίες όμως γίνονται σε εξάμηνη βάση και όχι τρίμηνη.
Η χρηματοδότηση
Η γραμμή προλητπικής στήριξης (Precautionary Credit Line) του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM/EFSF) θέτει στη διάθεση του κράτους ποσά που μπορεί να χρησιμοποιηθούν εάν χρειαστεί και δίνει τη δυνατότητα στον ESM να απορροφά μέρος των εκδόσεων κρατικών ομολόγων, εφόσον οι συνθήκες το απαιτούν (εάν π.χ. δεν απορροφάται η έκδοση, εάν τα επιτόκια είναι υψηλά κ.λπ.). Προϋπόθεση για κάτι τέτοιο είναι η χώρα να έχει ανακτήσει την πρόσβαση στις αγορές,επομένως μπορεί η στήριξη αυτή να πραγματοποιηθεί αφότου εκδοθούν ορισμένες σειρές νέων ομολόγων και δημιουργηθεί μια καμπύλη επιτοκίων σε διαφορετικές διάρκειες.
Τι θα κάνει το ΔΝΤ
Το ΔΝΤ, από την μεριά του, θα παραμείνει συνδεδεμένο με το ελληνικό «θέμα» μέχρι να εξοφληθούν τα δάνεια που μας έχει δώσει, ακόμα και αν η Ελλάδα δεν λάβει τις δόσεις που απομένουν μέχρι το 2016. Η διαφορά, όμως, είναι ότι θα είναι η Κομισιόν εκείνη που θα επικοινωνεί με την ελληνική κυβέρνηση και εφόσον το ΔΝΤ έχει κάποια παρέμβαση να κάνει για τα ελληνικά θέματα θα την κάνει προς την Κομισιόν.Το ΔΝΤ θα συμμετέχει στο ελληνικό πρόγραμμα μέσω Βρυξελλών και οι εκπρόσωποι του οργανισμού δεν θα έρχονται στην Αθήνα.
Πόσο διαρκεί η «ομπρέλα»
H δικλίδα ασφαλείας που εξετάζεται αφορά το άνοιγμα μιας προληπτικής χρηματοδοτικής γραμμής από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM). Πρόκειται για ένα σχήμα που δημιουργήθηκε με στόχο να διευκολυνθούν τα κράτη μέλη της ευρωζώνης ώστε να «διατηρούν συνεχή πρόσβαση στις αγορές, ενισχύοντας την αξιοπιστία των μακροοικονομικών τους επιδόσεων και εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα ένα επαρκές δίχτυ ασφαλείας» αναφέρει ο ESM. Ισχύει για έναν χρόνο, με δυνατότητες παράτασης για 6+6 μήνες.
Δύο εκδοχές – δύο σχήματα
Υπάρχουν δύο εκδοχές. Για την ένταξη στο πρώτο σχήμα, την Προληπτική Γραμμή Χρηματοδότησης υπό όρους (PCCL), τα βασικά κριτήρια είναι τα εξής: «Βιώσιμο δημόσιο χρέος, σεβασμός των δεσμεύσεων στο πλαίσιο της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος (ΕΙΡ), ιστορικό πρόσβασης στις αγορές κεφαλαίων με λογικούς όρους και απουσία προβλημάτων φερεγγυότητας των τραπεζών που θα μπορούσαν να προκαλέσουν συστημικές απειλές για τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος της ευρωζώνης». Αν κάποια χώρα δεν πληροί όλα τα παραπάνω, περνάει στη δεύτερη εκδοχή, στην Ενισχυμένη Γραμμή Χρηματοδότησης (ΕCCL), η οποία παραχωρείται με ενισχυμένους όρους, αλλά και απαιτήσεις για τη λήψη διορθωτικών μέτρων.