Το κλασικό μυθιστόρημα του Λουί Φερντινάν Σελίν κυκλοφορεί σε νέα έκδοση από τις Εκδόσεις της Εστίας.
Όλη η δυστυχία που γνώρισε ο άνθρωπος τον 20ό αιώνα σε ένα βιβλίο που όποιος διαβάζει δεν ξεχνάει ποτέ.
«Ήξερα εγώ τι γύρευαν, τι κρύβαν πίσω απ’ το υφάκι τους το σαν να μη συμβαίνει τίποτα οι άνθρωποι. Να σκοτώσουν και να σκοτωθούν θέλαν».
Παρίσι, 1914. Ο νεαρός ατίθασος Μπαρνταμού, γοητευμένος από μια στρατιωτική παρέλαση, αποφασίζει να καταταγεί στον στρατό και να πολεμήσει εναντίον των Γερμανών. Το Ταξίδι ξεκινάει. Στο μέτωπο θα ζήσει τις κακουχίες, τις συνεχείς ταπεινώσεις, την απόλυτη φρίκη. Θα ανακαλύψει την αγριότητα της ανθρώπινης φύσης και θα έρθει αντιμέτωπος με το παράλογο του πολέμου· δεν καταλαβαίνει γιατί πρέπει να σκοτώνει τους νεαρούς Γερμανούς. Λίγο αργότερα, θα επιχειρήσει να λιποτακτήσει. Δεν θα τα καταφέρει, αλλά θα τραυματιστεί, θα κερδίσει ένα παράσημο και θα οδηγηθεί σε διάφορα νοσοκομεία όπου θα διαπιστώσει ότι γιατροί, στρατιωτικοί και απλοί πολίτες εκμεταλλεύονται τον πόλεμο με κάθε τρόπο. Όταν θα γίνει καλά, θα εγκαταλείψει αηδιασμένος την Ευρώπη για την Αφρική. Εκεί θα έρθει αντιμέτωπος με τις φρικαλεότητες της αποικιοκρατίας και θα συνειδητοποιήσει ότι ο πόλεμος υπάρχει παντού· ο μόνος τρόπος να επιζήσει κανείς είναι να μείνει δυνατός και να παλέψει. Όταν αρρωστήσει, θα μπει σ’ ένα ισπανικό πλοίο και θα φύγει για την Αμερική, τη χώρα που πάντα ονειρευόταν να ζήσει. Στη Νέα Υόρκη θα ζήσει τη μοναξιά, τη φτώχεια και την εξαθλίωση και θα συνειδητοποιήσει ότι η ζωή στα εργοστάσια δεν είναι πολύ διαφορετική από εκείνη των σκλάβων της Αφρικής. Απογοητευμένος, κενός και απαισιόδοξος, θα επιστρέψει στη Γαλλία, θα σπουδάσει γιατρός και θα ανοίξει το ιατρείο του σε μια φτωχή συνοικία της πρωτεύουσας. Για μια ακόμη φορά ο Μπαρνταμού θα έρθει αντιμέτωπος με την απληστία των ανθρώπων, τη φτώχεια, τη δυστυχία και το θάνατο.
Η πανωλεθρία του 20ού αιώνα
Το «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας» είναι ένα μυθιστόρημα-κραυγή για τις αγριότητες του πολέμου,
τη φρίκη των στρατοπέδων, τα εγκλήματα της αποικιοκρατίας, το σκλαβοπάζαρο των μεγάλων εργοστάσιων, αλλά και μια σκληρή επίθεση στη μετριότητα, στις κοινοτοπίες, στην αγριότητα της ανθρώπινης φύσης και εν τέλει σε ολόκληρη την κοινωνία.
«Εν αρχή ην ο πόλεμος». Ο Σελίν βλέπει έναν κόσμο όπου κυριαρχούν η βία, το χάος και το παράλογο. Δεν υπάρχει καμιά ελπίδα. Οι άνθρωποι είναι θνητοί και ζουν μες στην απελπισία· η ζωή τους είναι μια μοναχική πορεία προς το θάνατο, δηλαδή μια φρίκη. Καμιά φιλοσοφία και καμιά διδαχή δεν μπορεί να δικαιολογήσει αυτή τη δυστυχία. Ο θάνατος είναι η μία και μοναδική αλήθεια της ζωής: «Η αλήθεια τούτου του κόσμου είναι ο θάνατος. Πρέπει να διαλέξεις, ή το τέρμα ή το ψέμα. Εγώ δεν μπόρεσα ποτέ να σκοτωθώ» παραδέχεται κάποια στιγμή ο Μπαρνταμού.
Ο Σελίν δεν κανακεύει στιγμή τον αναγνώστη του· αφηγείται την περιπλάνηση του Μπαρνταμού στα διάφορα μέτωπα του πολέμου με μια γλώσσα σκληρή. Αφαιρεί όλα τα φτιασίδια και μπαίνει στα άδυτα του ανθρώπινου ψυχισμού για να αποκαλύψει τη μικροπρέπεια, την απληστία, την αγριότητα, την ίδια την ανθρώπινη φύση που είναι ικανή για το καλύτερο και το χειρότερο –πιο συχνά για το χειρότερο. Όπως γίνεται φανερό, ο συγγραφέας δεν είναι ιδεαλιστής· για να είμαστε ακριβείς, σιχαίνεται όλες τις ιδεολογίες. Θεωρεί ότι όλες οι ωραίες ιδέες και όλα τα ευγενικά αισθήματα είναι ψεύτικα· ένα άλλοθι, μια υποκρισία. Εκείνος αναζητά την αλήθεια. Ο πεσιμισμός που τον χαρακτηρίζει είναι ένας τρόπος να αποκαλύψει ότι η μοναδική αλήθεια βρίσκεται στη βιολογία: όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί. Το μέλλον οδηγεί μόνο στην αποσύνθεση και στην καταστροφή, αφού έτσι κι αλλιώς όλοι μια μέρα θα πεθάνουμε.
Ένα μυθικό μυθιστόρημα
Το «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας» είναι ένα μυθιστόρημα σκάνδαλο. Πρωτοεκδόθηκε στη Γαλλία το 1932, γνώρισε μεγάλη εμπορική επιτυχία και προκάλεσε θυελλώδεις αντιδράσεις, από ακροδεξιούς, δεξιούς, αριστερούς, ακροαριστερούς –κανένας δεν μπορούσε να κατατάξει ιδεολογικά τον συγγραφέα του. Δεκάδες κριτικοί, λογοτέχνες, δημοσιογράφοι και πολιτικοί υπέγραψαν ενθουσιώδη εγκώμια, βαθυστόχαστες αναλύσεις, αντιφατικές ερμηνείες και παρερμηνείες και πλήθος αποκηρύξεων. Οι δίκες και οι καταδίκες που ακολούθησαν θυμίζουν την άλλη μεγάλη υπόθεση των Γαλλικών Γραμμάτων με πρωταγωνιστή τον Φλωμπέρ.
Οι έντονες αντιδράσεις οφείλονται, εν μέρει, στο γεγονός ότι το «Ταξίδι» είναι ένα μυθιστόρημα που περιγράφει την εποχή του, χωρίς να χαρίζεται σε κανέναν. Εκείνα τα χρόνια δεν ήταν πολλά τα μυθιστορήματα που μιλούσαν τόσο ξεκάθαρα για την εποχή τους. Η εξομολόγηση του Μπαρνταμού περιέχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, οι αναγνώστες μπορούσαν εύκολα να κάνουν τον παραλληλισμό ανάμεσα στη δική τους ζωή και τη ζωή του ήρωα –είχαν κοινές εικόνες και κοινές εμπειρίες. Οι μνήμες του Πολέμου ήταν ακόμη νωπές και σε λίγα χρόνια θα ερχόταν ένας ακόμη πόλεμος, χειρότερος από τον προηγούμενο.
Ο σάλος που προκάλεσαν ο Σελίν και το έργο του δεν κόπασε ποτέ. Το «Ταξίδι στην άκρη της νύχτας» θεωρείται σήμερα ένα από τα κορυφαία λογοτεχνικά έργα του 20ού αιώνα, εξακολουθεί να βρίσκεται στο επίκεντρο πλήθους μελετών και να διδάσκεται στα πανεπιστήμια όλου του κόσμου, ακριβώς όπως κάθε σπουδαίο έργο που σημάδεψε την ιστορία και εν τέλει τη ζωή μας.
INFO
ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΑΚΡΗ ΤΗΣ ΝΥΧΤΑΣ
Συγγραφέας: Louis-Ferdinand Celine
Μετάφραση: Σεσίλ Μαργέλου Ιγγλέση
Εκδόσεις της Εστίας