Πολλοί αναρωτήθηκαν αν θα πολιτευθεί μετά την ομιλία του στο πρόσφατο συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας. Αλλοι τόσοι θεώρησαν δεδομένο ότι σε μια ενδεχόμενη κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη θα γίνει υπουργός Πολιτισμού ή, το λιγότερο, Καλλιτεχνικός Διευθυντής στο Εθνικό Θέατρο. Γι΄αυτά και για πολλά ακόμα, όπως για την κυβέρνηση και τον Αλέξη Τσίπρα, μιλάει ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης στη συνέντευξη που ακολουθεί. Και μαζί μοιράζεται τις σκέψεις του για το θέατρο και τις παραστάσεις που κάνει καθώς και για τον κίνδυνο να «ψωνιστεί». Οχι, δεν μιλάει για τα προσωπικά του. Δεν το έκανε πριν, δεν θα το κάνει ούτε τώρα.
- Κύριε Μαρκουλάκη, γιατί πήγατε στο συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας;
«Μου ζητήθηκε και θεώρησα ότι υπήρχαν κάποια πράγματα που ήθελα να πω. Ο λόγος ήταν γραμμένος από μένα λέξη προς λέξη. Μου πήρε μια εβδομάδα, αρκετές ώρες για να τον γράψω. Δεν είχα απολύτως καμία καθοδήγηση, ούτε έλεγχο στο τι θα πω. Μου φαίνεται αδιανόητο το γεγονός πως δεν μπορεί να γίνει εύκολα κατανοητό, ότι μπορεί κάποιος να κάνει κάτι άνευ ανταλλάγματος. Αυτό στα δικά μου μάτια φαίνεται πολύ περίεργο. Ηταν απολύτως βέβαιο, σε ένα κομμάτι των ανθρώπων ότι υπάρχει μια συναλλαγή».
- Σας ζητήθηκε από τον ίδιο τον Κυριάκο Μητσοτάκη;
«Ναι, μου ζητήθηκε από τον ίδιο. Η γνώμη μου για τον Κυριάκο Μητσοτάκη παραμένει αυτή που ήταν. Θεωρώ, σε μεγάλο βαθμό, ότι είναι μια ευτυχής συγκυρία πως μπορούμε να τον έχουμε σαν τον επόμενο πρωθυπουργό. Από τις ευρείες επιλογές που έχουμε στο τραπέζι, είμαστε πολύ τυχεροί ότι αυτή μπορεί να είναι η επόμενη πραγματικότητά μας. Και ελπίζω και εύχομαι και πιστεύω να ευωδοθούν στο μέτρο του δυνατού».
- Υπήρξαν φίλοι που σας απέτρεψαν, που σας συμβούλευσαν να μην πάτε;
«Ναι, υπήρχαν άνθρωποι που μου είπαν να μην πάω. Και ομολογώ ότι κι εγώ το σκέφτηκα. Ολος ο λόγος, εκτός από το τελευταίο κομμάτι, μπορεί να απευθυνθεί ως έχει σε οποιοδήποτε κόμμα. Φτάνει σε ένα συμπέρασμα.... Αλλά δεν έχω λόγο να μην πω αυτά που πιστεύω.
»Οταν είδα το τρολάρισμα την επόμενη μέρα, αν και το ήξερα, κατάλαβα ότι είναι άλλο να το ξέρεις κι άλλο να το υφίστασαι. Περισσότερο από όλα με ενόχλησε η αίσθηση της συναλλαγής. Πρώτον γιατί είναι προφανές ότι δεν υπήρχε καμία, δεύτερον δεν με ενδιαφέρει και τρίτον ακόμα και να με ενδιέφερε, για να αποδείξω ότι είμαι τίμιος, θα έπρεπε να μην ασχοληθώ ποτέ ξανά με αυτό. Αλλά όταν κάνω κάτι το κάνω με όλο μου τον εαυτό».
- Πως το αντιμετώπισε το συνάφι σας;
«Διασκέδασα αρκετά με τον τρόπο που το αντιμετώπισαν οι άνθρωποι του θεάτρου, στους οποίους και απευθυνόμουν. Οχι τόσο στο εσωτερικό ακροατήριο της Νέας Δημοκρατίας, το οποίο δεν ξέρω κιόλας, αλλά περισσότερο σε ανθρώπους εκτός του εσωκομματικού ακροατηρίου _με ποικίλες καταγωγές, καλλιτέχνες που έχουν μια πιο ρομαντική διάθεση. Ηθελα να δώσω ένα σήμα. Οτι υπάρχει ένας άνθρωπος που μπορεί να είναι πιο κοντά σ΄αυτό που έχουμε ανάγκη.
»Κάτι που με ευχαρίστησε είναι ότι ένα μέρος του δικού μου συναφιού, που δεν συμφωνεί καθόλου με αυτή τη γνώμη, το γεγονός ότι την εξέφρασα εγώ δημοσίως και με θάρρος, τους συγκίνησε. Ακόμα και να διαφωνούσαν, την έλαβαν υπόψιν τους. Αισθάνθηκα ότι για το κομμάτι των ανθρώπων που με ενδιαφέρει η γνώμη τους, η γνώμη μου έχει μια εγκυρότητα, μια αξιοπιστία και μια γνώση των καλών προθέσεων.... Αυτό μου είναι αρκετό. Ετσι κι αλλιώς δεν μπορούμε να συμφωνούμε με όλους».
- Oπως όλα δείχνουν, η πολιτική μάλλον σας ελκύει....
«Για μένα το να μην σε αφορά η πολιτική ενώ είσαι ένας άνθρωπος που συμμετέχει στη ζωή, ενεργά, είναι ένα πρόβλημα στο οποίο θα ήθελα να συμβάλω. Γιατί με τον τρόπο αυτόν, της μη συμμετοχής, εκχωρείς το γήπεδο στους χειρότερους, με αποτέλεσμα οι μέτριοι ή οι χειρότεροι να αποδιώξουν τους ευγενέστερους και τους καλύτερους. Αρα το γήπεδο θα είναι πάντα έτσι.
»Με την ειλικρίνεια της στιγμής αυτής, δεν έχω καμία επιθυμία ούτε να πολιτευτώ ούτε να αναλάβω ποτέ μια δημόσια θέση. Αυτό το πιστεύω απολύτως τώρα που μιλάμε γιατί το βρίσκω τρομερά τοξικό. Ενας άνθρωπος που έχει τη ζωή του, την καριέρα του, τα έργα του, τους φίλους του, δεν έχει κανέναν λόγο να μπλέξει σ΄ αυτό το πράγμα. Δεν καταλαβαίνω τι θα μου προσέφερε εμένα σε επίπεδο τιμής, χαράς το να είμαι υπουργός Πολιτισμού....
»Και για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, πιστεύω ότι θα με τρώγανε λάχανο. Εκείνη την ημέρα στο συνέδριο έσφιξα χέρια και εξηγούσα γιατί ακριβώς δεν πρέπει να πολιτευτώ: γιατί εάν πολιτευτώ δεν θα μπορώ να μιλάω έτσι».
- Σας έχει προτείνει η Νέα Δημοκρατία να κατεβείτε στις εκλογές;
«Οχι δεν μου έχουν ζητήσει να πολιτευτώ».
- Από παλιά είχατε πάρε-δώσε με την πολιτική...
«Πάντα παρακολουθούσα πολύ και με ενδιέφερε η πολιτική, η ιστορία. Στη βιβλιοθήκη μου το μεγαλύτερο μέρος αφορά σε άλλα θέματα από το θέατρο. Κι όλο αυτό το ενδιαφέρον ξεκίνησε το 2007, όταν βρισκόμουν σε μια αναζήτηση με τη δουλειά και τον εαυτό μου. Τότε κάποιοι άνθρωποι, όπως ο Στέφανος Μάνος ή ο Γιάννης Μπουτάρης, ερχόμενοι από διαφορετικές καταγωγές, έλεγαν κάποια πράγματα που εγώ ήδη θεωρούσα στοιχειώδη. Αλλά το 2009, δεν ζούσαμε σ΄ αυτή τη χώρα. Δεν είχαμε ούτε μνημόνια ούτε τίποτα, όλα κυλούσαν κανονικά. Εμένα ωστόσο κάποια πράγματα μου φαίνονταν περίεργα.
»Η πραγματικότητα σε τραβάει από το μανίκι συνέχεια. Η γενιά μας ήταν μια μάλλον απολιτικοποιημένη γενιά. Μεγαλώσαμε στα πούπουλα, σε σχέση με τους πατεράδες και τους παππούδες μας, ανεξαρτήτως της οικονομικής κατάστασης του καθενός, και σε μια εποχή που έμοιαζε να είναι στον αυτόματο.
»Εγώ δεν θα μπορούσα να είμαι κάποιος που τη νύχτα του δημοψηφίσματος δεν έπαθε αποπληξία και δεν αισθάνθηκε την ανάγκη να αρθρογραφήσει γι΄ αυτό χωρίς να του ζητηθεί από κανέναν και χωρίς να έχει κανένα άλλο κίνητρο».
- Πώς κρίνετε την σημερινή κυβέρνηση;
«Λέγονται πολλά για τη σημερινή κυβέρνηση. Είναι λανθασμένη και μη ψύχραιμη η εικόνα ότι αυτή η κυβέρνηση έφτασε τα πράγματα στο χειρότερο σημείο τους. Πήρε απλώς πρακτικές που τις έχουμε δει από όλες τις προηγούμενες, και τις τερμάτισε. Τερμάτισε όλους τους δείκτες στο συντομότερο χρονικό διάστημα. Σε όλα τα πεδία που μπορούσαμε να κατακρίνουμε τις προηγούμενες _ζήσαμε άλλωστε προβληματικές κυβερνήσεις».
- Θεωρείτε ότι ο Αλέξης Τσίπρας ως πολιτικός είναι χαρισματικός;
«Ναι, επικοινωνιακά είναι χαρισματικός. Μου φαίνεται δε ότι πρέπει να είναι πολύ συμπαθής σε προσωπικό επίπεδο.
»Εγώ δεν πίστεψα ποτέ σ΄ αυτό το όνειρο, ούτε έπεσα από τα σύννεφα γιατί δεν ήμουν ποτέ στα σύννεφα. Αλλά τον Ιανουάριο του ΄15, που ενώ δεν ήμουν υπέρ, είχα μια κρυφή ελπίδα να κάνω λάθος.
Είχα γράψει, τότε, στο ημερολόγιό μου ότι είναι ο πρώτος πρωθυπουργός που είναι νεώτερος από μένα και από τους δύο νεώτερους ίσως στην ιστορία της χώρας.
»Για μένα οι άνθρωποι που προέρχονται από τον αυτόν τον χώρο της αριστεράς, που ήταν και η μάνα μου, με παρέπεμπαν στην πίστη μιας άλλης αριστεράς, που λέει και ο Σαββόπουλος. Μικρό η μητέρα μου με πήγαινε στις εκδηλώσεις του ΚΚΕ εσωτερικού: Κύρκος, φυσαρμόνικα, φεστιβάλ Ρήγα Φεραίου, ευρωπαϊκή αριστερά, Παπαγιαννάκης, Μπερλιγκουέρ. Η πίστη ότι μπορεί να υπάρχει κι ένας άλλος τρόπος να είσαι δίκαιος κοινωνικά και να υπάρχεις μέσα στο πλαίσιο της πραγματικότητας, ανάμεσα σε ανθρώπους πνευματικούς και καλλιεργημένους που μιλάνε για την τέχνη. Γι΄αυτό ήταν πάντα 3%. Δεν αυξήθηκε το επίπεδο αυτών των ανθρώπων και πήγε στο 30%. Μπούκαραν από άλλες περιοχές.
»Είχα μια ελπίδα, μην ξέροντας, μην έχοντας ιδέα ποιοι είναι. Σύντομα κατάλαβα, πολύ σύντομα, μέσα στους δύο πρώτους μήνες. Κι όποιος δεν κατάλαβε μετά το δημοψήφισμα, δεν θέλει να καταλάβει. Γιατί ο καθένας βλέπει την πραγματικότητα όπως θέλει να τη δει».
- Είστε πάντα ορθολογιστής;
«Πιστεύω στον ορθό λόγο. Γνωρίζω την αδυναμία του, αλλά δεν έχουμε άλλον καλύτερο. Τα επιχειρήματα είναι ο μόνος τρόπος. Αλλά συγχρόνως έχουμε και την αλαζονεία των επιχειρημάτων. Χρειάζεται και κάτι άλλο: Να προσεγγίσεις τους ανθρώπους συναισθηματικά».
- Γιατί η κοινωνία δεν αντιδρά;
«Αντιλαμβάνομαι ακριβώς το φαινόμενο. Αυτά που συμβαίνουν, με άλλη κυβέρνηση, θα είχαμε ακόμα τις ίδιες πορείες και τον ίδιο χαμό. Αντιλαμβάνομαι επίσης την επιστροφή στο μέσον. Δηλαδή πως ό,τι κι αν συμβεί στους ανθρώπους, αρνητικό ή θετικό, η τάση μας είναι να το αφομοιώνουμε και να επιστρέφουμε πίσω σε μια κανονικότητα _με τα γνωστά της προβλήματα και τα δικά της θετικά.
»Οπως πιστεύαμε λανθασμένα, κυρίως η δική μας γενιά, ότι είμαστε σε ένα τραίνο με διαδρομή μέσα από κήπους και λιβάδια, κι ότι αυτό δεν υπάρχει λόγος να αλλάξει. Κι ήμασταν λάθος. Ετσι και τώρα που πιστεύουμε ότι ζούμε σε κατάπτωση και αρνητικό που δεν θα αλλάξει ποτέ. Πάλι λάθος είμαστε. Ολα τα συστήματα αλλάζουν, όλα....
»Θέλω να ελπίζω, επειδή παραμένουμε σε ένα σκληρό πυρήνα των πλούσιων κρατών του πλανήτη, σε μια από τις ειρηνικότερες πλευρές του. Ανήκουμε στη δυτική Ευρώπη, με τα Βαλκάνια πάνω μας, με την Τουρκία δίπλα μας, αλλά έχουμε μια σειρά από ευλογίες. Και έχω μια αίσθηση ότι λίγο να πάρει μπρος το πράγμα, θα αρχίσουμε, σιγά-σιγά να βγάζουμε το κεφάλι μας έξω. Εχω βέβαια μια φυσική αισιοδοξία και συνήθως βγαίνω πάντα λάθος. Αλλά με κινεί καλά».
«Κάνω παραστάσεις σαν τα μούτρα μου...»
- Πέντε χρόνια στο θέατρο Αθηνών ανεβάζετε έργα που γνωρίζουν ανταπόκριση. Φοβάστε μήπως αυτό σας οδηγήσει σε μια στασιμότητα, σε μια βολή;
«Οχι, δεν με φοβίζει. Ξέρω τη δυσκολία του να φτιάξεις κάτι που σαν αποτέλεσμα θα φαίνεται εύκολο. Πιστεύω πολύ αυτό που έλεγε ο Γκαίτε για τα βιβλία: “Ενα βιβλίο πρέπει να γράφεται δύσκολα και να διαβάζεται εύκολα”».
- Σκηνοθετείτε πλέον τις παραστάσεις σας. Πιστεύτεε ότι έχετε ένα προσωπικό στίγμα;
«Παρά το γεγονός ότι είμαι φιλόδοξος, ανταγωνιστικός, με επιθυμία να βρίσκομαι στην πρώτη γραμμή, δεν επιθυμώ να είμαι άλλος από αυτό που είμαι. Υπάρχουν σκηνοθέτες που κάνουν άλλου τύπου παραστάσεις, και που είναι ο εαυτός τους. Οταν ο Μιχαήλ Μαρμαρινός ή ο Νίκος Καραθάνος κάνουν μια παράσταση, με αποτυχία ή επιτυχία, είναι ο εαυτός τους. Δανείζομαι ονόματα ανθρώπων που πιστεύω και θαυμάζω και έχουν ένα σκηνοθετικό στίγμα. Οπως θαυμάζω τις παραστάσεις του Φασουλή, του Χουβαρδά, του Καρατζά. Είμαι θεατής όπως και αναγνώστης μιας μεγάλης γκάμας πραγμάτων».
»Ξέροντας την ιδιοσυγκρασία μου, υπάρχει κάτι πολύ καθαρό στον τρόπο που φτιάχνω μια παράσταση. Κατ΄ αρχάς γνωρίζω για που τη φτιάχνω. Πρέπει να το ξέρεις πάντα αυτό. Γιατί η τέχνη, αν δεν είσαι ερασιτέχνης, είναι φτιαγμένη για να απευθύνεται. Ισως γιατί άρχισα να σκηνοθετώ σε μεγάλη ηλικία, οι παραστάσεις μου, μου μοιάζουν... Κι αυτό το καταλαβαίνω τώρα, βλέποντάς τες στη σειρά, δεν το γνώριζα από την αρχή».
- Τι εννοείτε σας μοιάζουν;
«Θα σας εξηγήσω. Αυτή ήταν μια ωραία συμβουλή που μου είχε δώσει ο Θοδωρής Αθερίδης, όταν έλεγα ότι θα κάνω τον “Πουπουλένιο”, γιατί ήταν όλοι αρνητικοί. Μου λέει τότε ο Αθερίδης, “αν είναι να το κάνεις, καν΄το σαν τα μούτρα σου”... Κάνε δηλαδή την παράσταση να σου μοιάζει... Τι εννοώ; Είναι παραστάσεις που κατά βάση προσπαθούν να είναι πολύ διαυγείς, καθαρές. Δεν είναι απλές στην κατασκευή τους αλλά προσπαθούν να είναι πολύ απλές στο αποτέλεσμά τους. Είναι δηλαδή σαν να μου πεις ότι θέλεις να σου φτιάξω ένα τραπέζι και το πρώτο πράγμα που θα φροντίσω να κάνω είναι το τραπέζι να στέκεται. Μετά θα δω τα υπόλοιπα, αν θα είναι σκαλιστό ή όχι.
»Και ο τρόπος που τα δουλεύω είναι αντίστοιχος: Από νωρίς, σιγά-σιγά, πάνω στο σκηνικό, στις ιδέες. Αυτά ως προς την κατασκευή τους, που είναι πιο λογική από συναισθηματική ή αφηρημένη. Εμπεριέχει λογική.
»Ως προς το περιεχόμενό τους διακρίνω μια συνάφεια _και καταλήγουμε του χρόνου στον “Βυσσινόκηπο” του Τσέχωφ που θα σκηνοθετήσω στο Χορν. Κι αυτή η συνάφεια αφορά στην πολύ αγαπητική στάση που έχω απέναντι στους ανθρώπους. Νομίζω ότι αυτό είναι κάτι που με χαρακτηρίζει εσωτερικά, μια τάση αιτιολόγησης του ανθρώπινου. Οπως έλεγε ο Καμύ, “τίποτα το ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο”. Και μαζί μια αίσθηση δικαίωσης των ηρώων. Κι αυτό είναι κάτι που αφορά και φέτος στον "Φάρο"».
- Ακούμε συχνά τον κόσμο να λέει «Πάω να δω τον Μαρκουλάκη». Κινδυνεύετε να γίνετε ψώνιο;
«Στα 47 σου δεν μπορείς να ψωνιστείς. Δουλεύω από τα 21 μου και στα 26 ήμουν ήδη γνωστός. Εχω περάσει από όλα. Ποτέ δεν ψωνίστηκα, νομίζω, όπως και όλη μου η γενιά μου. Τίποτα δεν ήρθε ουρανοκατέβατο.
»Ισα-ίσα αισθάνομαι στοιχειωδώς μια ευθύνη για το τι λέω και με τη δουλειά μου και με τον δημόσιο λόγο μου. Προσέχω. Οχι απαραιτήτως συμφωνώντας με το κοινό αίσθημα με το οποίο συχνά έρχομαι αντιμέτωπος, αλλά έχω μια αίσθηση ότι από τη στιγμή που με εμπιστεύεσαι, θέλω να σου πω κάτι που να έχει περιεχόμενο. Δεν είμαι βαρύγδουπος ως άνθρωπος, αλλά προσπαθώ να μην λέω μπούρδες».
- Εχετε ταυτίσει τη ζωή σας με το θέατρο;
«Η ζωή μου έχει πολύ θέατρο, πολλή οικογένεια, φίλους, αισθήματα, έχει απ΄ όλα. Αλλά δεν ζω για το θέατρο. Θα μπορούσα και να το σταματήσω. Διαβάζω άλλα πράγματα, ενημερώνομαι για το τι συμβαίνει γύρω μου».
- Σας απασχολεί που μεγαλώνετε;
«Μου αρέσει πολύ που μεγαλώνω. Νομίζω ότι γίνομαι καλύτερος άνθρωπος, καλύτερος στη δουλειά μου. Κι όσο κι αν σκέφτομαι ότι σε 23 χρόνια θα είμαι εβδομήντα και μου φαίνεται κάπως γρήγορο, έτσι σκέφτομαι ότι πριν 23 χρόνια ήμουν 24, και δεν μου φαίνεται τόσο.
»Είμαι πολύ καλύτερα σήμερα από τη δεκαετία των 20. Για μένα η καλή στιγμή για τους άνδρες είναι από τη δεκαετία των σαράντα και μετά. Τώρα που μιλάμε αισθάνομαι στο κέντρο μου, όσο δεν ήμουν ποτέ».
***Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης σκηνοθετεί και παίζει στον «Φάρο» στο θέατρο Αθηνών ως την Κυριακή των Βαΐων, μαζί με τους Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο, Νίκο Ψαρρά, Αιμίλιο Χειλάκη, Προμηθέα Παπασπηλιόπουλο. «Ο Φάρος» ανεβαίνει στη Θεσσαλονίκη ανήμερα το Πάσχα, 8 Απριλίου - Επίσης σκηνοθετεί τα έργα «Φεγγίτης» (Εμπορικόν) και «Αύγουστος» (για 2η χρονιά στο Χορν).
Φωτογραφίες Πάνος Μάλλιαρης – iefimerida